abriàre , vrb Definizione
dhu narant de su porcu chi a fortza de arratzare male si che faet coment'e a sirbone, si che arestat de arratza
Sinonimi e contrari
aferare,
agrestare,
arruarzare,
eremire,
imburdiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir sauvage
Inglese
to grow wild
Spagnolo
volverse salvaje el cerdo
Italiano
inselvatichirsi
Tedesco
verwildern.
abriòne , nm Definizione
cosa areste meda
Sinonimi e contrari
crabione
Cognomi e Proverbi
smb:
Abrioni
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sauvage
Inglese
big wild
Spagnolo
salvaje
Italiano
selvaticóne
Tedesco
sehr wild.
aferàre , vrb Definizione
su si fàere a fera, arestare
Sinonimi e contrari
abriare,
agrestare,
arruarzare,
eremire,
imburdiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir sauvage
Inglese
to grow wild
Spagnolo
volverse salvaje
Italiano
inselvatichirsi
Tedesco
verwildern.
agrestàre , vrb: arestai,
arestare Definizione
essire areste, si narat de animales e de erbas chi, unu tempus contivigiaos cun su trebballu, dhos ant lassaos a sirba issoro, abbandhonaos, e ant pérdiu in calidade; si narat fintzes de is terrenos lassaos chentza trebballaos chi si prennent de totu su chi dhue naschit; nau de gente, istare aillargu de is àteros agiummai coment'e tenendho bregúngia o ifadu de sa cumpangia, fàere che a s'animale areste chi no si lassat tocare nudha nudha
Sinonimi e contrari
abriare,
aferare,
arestire,
arruarzare,
eremire,
imbragadinai,
imburdiri,
irratzare
/
ammugronare,
assirbonae,
azanare
| ctr.
ammasedare
Frasi
custu frenugu si ch'est arestadu ◊ nos fit mancadu su batu: apustis de meda za l'amus àpidu ma si che fit arestadu e a lu cramare no beniat prus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rendre sauvage
Inglese
to make wild
Spagnolo
volver silvestre (plantas),
salvaje (animales),
huraño (personas)
Italiano
inselvatichire
Tedesco
verwildern.
agrèste , agt: areste 1,
aresti,
arestu Definizione
nau de erbas o de matas (e fintzes de terras), chi faent a solas, chentza contivígiu de sa gente, chentza chi nemos ndhe prantet; nau de animales, chi no funt pesaos apostadamente, ne domaos o abbituaos a sa manu de sa gente, chi no si lassant acostire o tocare, pagu o nudha abbituaos a bíere gente; nau de ccn., chi est iscontriosu, chi no bolet istare cun àtere, pagu amedhosu / lassai su masedu po s'aresti = lassare su bonu pro su malu, su menzus pro su peus
Sinonimi e contrari
arrui 2,
buldu,
faràstigu
/
agrestosu,
aréstigu
| ctr.
coltivau
/
domadu,
masedu
/
ammedhósicu
Frasi
fustinaga, frúture areste ◊ bi at erbas arestes bonas a manigare ◊ est una terra agreste chi in beranu si cucutzat de ervas e fiores ◊ sas erbas fuint tropu cracas: si bidiat ca fuit logu areste, terra chena triballiare ◊ su pisellu de àinos nostru est areste ◊ Bustianu fit perricau imbucandhe in su gúturu agreste a s'intrada de sa bidha
2.
apo chircatu de tènnere sa gatu pro la curare, ma si est fughita che gatu agreste ◊ as a curri de crabetura in crabetura coment'e unu gatu aresti ◊ immoi dhas podiat sètzi comenti bolliat issu is tres purdedhas arestis ◊ Giuanni papàt pibitziris e meli aresti
3.
cussu est areste che fera ◊ si podet nàrrere chi dogni bidha at àpidu sos bandhidos suos, bonos e malos, masedos o arestes, umanos o sambeneris
Cognomi e Proverbi
smb:
Areste, Aresti
Etimo
ltn.
agrestis
Traduzioni
Francese
sauvage
Inglese
wild
Spagnolo
silvestre (plantas),
montés (animales),
bravo,
huraño (pers.)
Italiano
selvàtico,
insociévole
Tedesco
wild,
ungesellig.
ambrullànsa, ambrullànta, ambrullàtza , nf: ambuàcia,
ambuatza,
ambulartza,
ambulatza,
amburlassa,
ammulartza,
ammulatza Definizione
genia de erba bona po ebrúgiu
Sinonimi e contrari
aburlanta,
ambrutatza,
ammuratza*,
irimulata
Frasi
no fait prus mancu a papai ambuàcia comenti festus una borta…◊ s'ambulartza si coghet e si papat crua puru ◊ si segaus duas ambuàcias e prandeus ◊ totus regolliant aschione, altzigusa, ammulartza, tzòcoro
Terminologia scientifica
rbz, Raphanus raphanistrum
Traduzioni
Francese
radis sauvage
Inglese
wild radish
Spagnolo
rabanillo
Italiano
ramolàccio selvàtico
Tedesco
Hederich.
ammugronàre , vrb rfl: ammurvonai Definizione
nau de gente, coment'e fàere a muvrone, arestosu
Sinonimi e contrari
agrestare,
assirbonai
| ctr.
ammasetare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir sauvage
Inglese
to grow wild
Spagnolo
volverse salvaje
Italiano
inselvatichirsi
Tedesco
verwildern.
arestàdu , pps Definizione
de arestare
Sinonimi e contrari
agreste,
agrestiu,
arestidu
Traduzioni
Francese
devenu sauvage
Inglese
made wild
Spagnolo
vuelto silvestre,
salvaje
Italiano
inselvatichito
Tedesco
verwildert.
arruarzàre , vrb Definizione
su si fàere a unu arruàrgiu, totu prenu de orruo, arestau, nau de unu terrenu chentza trebballau
Sinonimi e contrari
abriare,
aferare,
agrestare,
eremire,
imburdiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rendre sauvage
Inglese
to make wild
Spagnolo
enmalecerse
Italiano
inselvatichire
Tedesco
verwildern lassen.
arrusticài , vrb Definizione
su si fàere areste
Sinonimi e contrari
agrestare,
irrusticai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rendre sauvage
Inglese
to become wild
Spagnolo
volverse salvaje,
silvestre
Italiano
inselvatichire
Tedesco
verwildern.
búldu , agt, nm: burdu Definizione
si narat de gente candho unu est fígiu de àteru babbu, fatu a sa fancedhina, o chi no si connoschet chie est su babbu; si narat de is erbas chi assimbígiant a is erbas bonas a papare ma chi creschent a solas in campu; nau de is muros, chi funt fatos a pedra chentza impastu, a muru sicu / perda burda = foedhandho de pedra metallífera, chi no portat metallu, itl stèrile
Sinonimi e contrari
burdiscu
/
agreste,
arrui 2,
aurdu,
eremidu,
faràstigu,
gurdu
| ctr.
legítimu
/
masedu
Modi di dire
csn:
sonu b. = sonu surdu, de campana iscannia; fizu fatu a burdinu = burdiscu, fatu a sa fancedhina
Frasi
maigantas ndhe amus bidu cun su burditu a pala pianghendhe s'insoro sorte mala ◊ cussa fémina at fatu su burdu: s'ómine l'aiat ingannada ◊ si fatzu unu burdu sendi bagaria at a èssi destinu chi depia passai!
2.
làtia burda ◊ ant serradu su cunzadu a muru burdu
3.
sas campanas tinniant burdas marusini istonadu
Etimo
ltn.
burdus
Traduzioni
Francese
illégitime,
bâtard,
sauvage
Inglese
illegitimate,
bastard,
wild
Spagnolo
ilegítimo,
bastardo,
silvestre
Italiano
spùrio,
bastardo,
selvàtico
Tedesco
unehelich,
Bastard wild,
Wilde.
campulínu , agt Definizione
nau de erba, chi est de campu, chi faet a sola, chentza prantada
Sinonimi e contrari
agreste
| ctr.
masedu
Frasi
sunt bodhindhe frores campulinos
Traduzioni
Francese
sauvage
Inglese
wild
Spagnolo
silvestre
Italiano
campèstre
Tedesco
ländlich.
cardàssu , nm Definizione
mata de figu areste, o figu de crabas; su crabione de sa figu, figu crua e ancora pitica; a logos, àliga ammuntonada, a meda
Sinonimi e contrari
calbuvigu,
figuapru,
figugraba
/
cardafu,
crabione
Terminologia scientifica
mt, Ficus carica var. caprificus
Traduzioni
Francese
caprifiguier,
figuier sauvage
Inglese
caprifig
Spagnolo
cabrahigo
Italiano
caprifico,
fico immaturo
Tedesco
wilder Feigenbaum.
carduéru , nm: cardureu,
carduvreu,
garduleu Definizione
de totugantos is cardos, su chi prus si assimbígiat a sa cranciofa, bonu meda po alimentu (sa crosta, su cambu e su canciofitu, chi però est prus ispinosu)
Sinonimi e contrari
bardueru,
cardugureu,
gureu
Frasi
a su carduvreu no li andhat meda s'aspríghine: menzus sa fava
Terminologia scientifica
rba, Cynara cardunculus ssp. cardunculus
Etimo
ltn.
carduus verus
Traduzioni
Francese
artichaut sauvage
Inglese
wild artichoke
Spagnolo
cardo de Castilla
Italiano
carciòfo selvàtico
Tedesco
spanische Artischocke.
caulína , nf Definizione
una genia de erba chi assimbígiat a s'ambulartza, ma chi faet a fògias prus mannas e no est bona a papare
Sinonimi e contrari
àntzala,
cabiscu,
lànsana,
masaocu
Terminologia scientifica
rba, Moricandia arvensis
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
moutarde sauvage
Inglese
charlock
Spagnolo
mostaza
Italiano
sènape selvàtica
Tedesco
Wandzwecke.
cogótzula , nf: cugúciula,
cugútzua,
cugútzula Definizione
sa cranciofedha de su gureu de campu o cardu gureu, e totu su fundhu puru; fintzes cosighedha de nudha, de pagu contu
Sinonimi e contrari
cugutza*,
pubúntzula
/
bardueru,
cardueru,
cardugureu
Frasi
sa cogótzula a segundis de comenti dha papas ti fait sa buca sciuga sciuga
2.
no balit una cugútzula, cussu caboni! ◊ po ciorbedhu, cussu portat folla de cugútzula!…
Terminologia scientifica
rbr, rbz
Traduzioni
Francese
artichaut sauvage
Inglese
wild artichoke
Spagnolo
alcachofa silvestre
Italiano
carciòfo selvàtico
Tedesco
spanische Artischocke.
croconósu , agt Definizione
nau de unu, chi provat crocone meda, ma fintzes chi est malu a mòvere o a cumbínchere
Sinonimi e contrari
arrabbiosu,
arragonosu,
arrenignosu,
bischiliosu,
bizarrosu,
febosu,
felorosu,
imbischigliau,
ragiosu,
stacosu,
sutzuliu
/
duritosu,
screnciosu,
rempellu
2.
custu est un'arcanu croconosu ◊ "croconosu" lu ponent a proégliu a su voe
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
irritable,
sauvage,
rétif
Inglese
irritable,
reluctant
Spagnolo
irascible,
reacio
Italiano
stizzóso,
ritróso,
restìo
Tedesco
reizbar,
widerwillig.
duruddúru 1 , nm Definizione
pisu de coloru, de cuadhu
2.
est amargu chei su durudduru
Terminologia scientifica
rba, Vicia benghalensis
Traduzioni
Francese
vesce sauvage
Inglese
kind of vetch
Spagnolo
arveja roja,
veza púrpura
Italiano
véccia selvàtica
Tedesco
eine wilde Wicke.
erbavérrina , nf Definizione
erba de ferru (po sa canna forte) o fintzes erba de àcua (ca creschet in logu friscu): est una genia de lógiu chi narant puru cannajoni cambas longas, cannajoni de cresuri
Sinonimi e contrari
erbagràbina 2
/
ttrs. firuvenu
Terminologia scientifica
rba, Oryzopsis miliacea
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
millet sauvage
Inglese
wild millet
Spagnolo
triguera
Italiano
mìglio selvàtico
Tedesco
Steinhirse.
eremídu , pps, agt Definizione
de eremire; nau de su logu, chi est totu abbandhonau, lassau a su chi dhue bolet crèschere
Sinonimi e contrari
arimitu,
irbandhonadu
2.
est unu buscu eremidu ◊ s'oriolu de si agatare solu solu in cussa bidha eremida ndhe li carreit su disisperu
Traduzioni
Francese
sauvage
Inglese
wild
Spagnolo
yermo
Italiano
selvàggio
Tedesco
wild.