casucótu , nm: casugotu 1 Definizione
una genia de erba: orchidea aresti; prus che àteru su pl., is casucotus, funt is càrigas, màncias de diferente colore chi si formant in is cambas aparadas meda nudas a su fogu
Sinonimi e contrari
tubaridúbari
2.
tocat a illichidire, no faet a abbarrare a fàere casu cotu pata a fogu!
Terminologia scientifica
rba, Anacamptis longicornu, Dactylorhiza maculata, Anacamptis morio
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
orchis à long éperon,
orchis bouffon
Inglese
wild orchis,
green-winged orchid
Spagnolo
especies de orquídeas
Italiano
orchide cornuta,
concòrdia
Tedesco
geflecktes Knabenkraut,
Kleine Knabenkraut.
cerexiabbúrda , nf Definizione
una genia de cheréssia areste, mata (manna) e frutu
Sinonimi e contrari
cariasambriaga,
ghinda
Terminologia scientifica
mtm, Prunus avium
Traduzioni
Francese
merisier
Inglese
wild cherry
Spagnolo
cerezo silvestre
Italiano
ciliègia bisciolina
Tedesco
Vogelkirsche.
cogótzula , nf: cugúciula,
cugútzua,
cugútzula Definizione
sa cranciofedha de su gureu de campu o cardu gureu, e totu su fundhu puru; fintzes cosighedha de nudha, de pagu contu
Sinonimi e contrari
cugutza*,
pubúntzula
/
bardueru,
cardueru,
cardugureu
Frasi
sa cogótzula a segundis de comenti dha papas ti fait sa buca sciuga sciuga
2.
no balit una cugútzula, cussu caboni! ◊ po ciorbedhu, cussu portat folla de cugútzula!…
Terminologia scientifica
rbr, rbz
Traduzioni
Francese
artichaut sauvage
Inglese
wild artichoke
Spagnolo
alcachofa silvestre
Italiano
carciòfo selvàtico
Tedesco
spanische Artischocke.
concabbírdi , nf: conchidre,
conchirde Definizione
genia de anade areste, anadi conca birdi o anade reale
Sinonimi e contrari
bertigatza,
cracaciola,
testirde
Terminologia scientifica
pzn, anas platyrhynchos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
canard souchet
Inglese
wild duck
Spagnolo
pato
Italiano
germano reale
Tedesco
Stockente.
cracaciòla , nf: cracaxola Definizione
genia de anade areste, anadi conca birdi o anade reale
Sinonimi e contrari
bertigatza,
concabbirdi,
testirde
Frasi
arribbant alliscinendi unas cantu cracaxolas chi si ghetant apalas de is tramatzus
Terminologia scientifica
pzn, anas platyrhynchos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
colvert
Inglese
wild duck
Spagnolo
pato
Italiano
germano reale
Tedesco
Stockente.
cucútza , nf: culcuta,
curcuta,
cuscuta Definizione
genia de erba chi faet a cambu longu, prus che àteru istérriu, grussu, a fògias mannas meda e unu pagu ispinosas a sa parte de asuta: faet duas genias de frores grogos (unu fémina e unu mascu bonu a còere) e una genia de frutu longhitu, grussu, o tundhu, prenu, totu prupa, de papare cotu (ma dhue at calidades chi faent mannas, sicant e faent unu corgiolu grussu e tostau e imboidadas serbint fintzes a istrégiu chi narant tzuca); in cobertantza, ómine pitichedhu, bagatu
Sinonimi e contrari
carabassa,
colcorígia
Cognomi e Proverbi
smb:
Cucuzza
Terminologia scientifica
rbzc
Etimo
ltn.
*cucutia
Traduzioni
Francese
courgette
Inglese
wild artichoke
Spagnolo
calabaza
Italiano
zucchétta
Tedesco
Gartenkürbis.
cudúdha , nf Definizione
una calidade de cicória areste, bona de papare (sa chima)
Sinonimi e contrari
chimedha,
cugúdula,
mammaluca 1,
pabantzolu,
sirubabantzolu
Terminologia scientifica
rba, Hyoseris radiata
Traduzioni
Francese
hyoséride rayonnante
Inglese
wild chicory
Spagnolo
estrella
Italiano
trinciatèlla
Tedesco
wilde Zichorie.
elbabbaròna , nf Definizione
amenta de santa Maria, de santa Sofia: genia de erba fragosa meda chi faet in is montes artos, a fògias minudedhedhas e ramigiolos fines, a tupighedha bàscia, istérria, bona po cundhimentu e impreada fintzes po cura
Sinonimi e contrari
armidha,
nuscadore
Terminologia scientifica
cndh, Thymus serpyllum
Traduzioni
Francese
serpolet
Inglese
wild thyme
Spagnolo
serpol,
serpillo
Italiano
serpillo
Tedesco
Sandthymian,
Quendel.
erbavérrina , nf Definizione
erba de ferru (po sa canna forte) o fintzes erba de àcua (ca creschet in logu friscu): est una genia de lógiu chi narant puru cannajoni cambas longas, cannajoni de cresuri
Sinonimi e contrari
erbagràbina 2
/
ttrs. firuvenu
Terminologia scientifica
rba, Oryzopsis miliacea
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
millet sauvage
Inglese
wild millet
Spagnolo
triguera
Italiano
mìglio selvàtico
Tedesco
Steinhirse.
eremídu , pps, agt Definizione
de eremire; nau de su logu, chi est totu abbandhonau, lassau a su chi dhue bolet crèschere
Sinonimi e contrari
arimitu,
irbandhonadu
2.
est unu buscu eremidu ◊ s'oriolu de si agatare solu solu in cussa bidha eremida ndhe li carreit su disisperu
Traduzioni
Francese
sauvage
Inglese
wild
Spagnolo
yermo
Italiano
selvàggio
Tedesco
wild.
eremíre , vrb Definizione
arestare, nau de logu lassau in abbandhonu, chentza contivigiau, o de unu buschedu
Sinonimi e contrari
abriare,
aferare,
agrestare,
imbastardai,
imburdiri
Traduzioni
Francese
rendre sauvage
Inglese
to make wild
Spagnolo
yermar
Italiano
inselvatichire
Tedesco
verwildern.
faràstigu , agt, nm, nf: foràstia,
foràstigu,
foràstiu Definizione
coment'e calidade, chi est areste, chi no est cosa prantada, chi no est tenta contu; genia de erba a cannàile longu, in terra, a fògias mannas largas, chi in s’istade faet unu frutu mannu meda, tundhu o unu pagu longu, a còrgia grussa, orrúbiu in mesu candho est cotu e abbosu meda: melone foràstiu
Sinonimi e contrari
agreste,
buldu
/
pateca,
síndia
Frasi
mi est capitau de ai bistu unu foràstiu chi si no fut chimmanta chilus fortzis dhus superàt!
Terminologia scientifica
rbzc, frt, Citrullus lanatus
Etimo
ltn.
*forasticus
Traduzioni
Francese
sauvage,
pastèque
Inglese
wild,
watermelon
Spagnolo
salvaje,
silvestre,
sandía
Italiano
selvàtico,
angùria
Tedesco
wild,
Wassermelone,
Arbuse,
Zitrulle.
gioríca , nf: (sa g. = saxoríca)
Definizione
una calidade pitica de sàlvia de campu
Sinonimi e contrari
lucajabitica,
salviedha
Terminologia scientifica
rba, Salvia verbenaca
Traduzioni
Francese
sauge verveine,
variété de sauge
Inglese
wild sage
Spagnolo
gallocresta
Italiano
chiarèlla minóre
Tedesco
eine Wiesensalbeisorte.
lullumàlu , nm Definizione
genia de erba, sa calidade peus de is lògios ca su granu chi faet est toscosu
Sinonimi e contrari
allorgiumalu,
giodhu 1
Terminologia scientifica
rba, Lolium temulentum
Traduzioni
Francese
ivraie
Inglese
wild rice
Spagnolo
cizaña
Italiano
zizzània
Tedesco
Taumellolch.
mufròne, mufròni , nm, agt: murvone,
murvoni,
muvlone,
muvrone,
muvroni Definizione
unu de is animales arestes chi méngius distinghent sa Sardigna (impare a sa Córsica), de ue si est ispainau in àteros logos: est una genia de brebè in colore de castàngia craru, orrubiastu, po su prus múdula sa fémina, a corros grussos e atrotigaos su mascu, pilosu meda ma no lanosu coment'e is brebès; nau de ccn., chi tenet naturale malu, arestosu / sa fémina: mugra, bítara; su fedu: anzone muroninu, bitu
Sinonimi e contrari
mugrone*
/
agrestosu,
mudurcu,
murvonassu
2.
genti murvona o pronta a incirdinai su coru e intostai is sentidus no nd'at mai nàsciu in bidha ◊ fiat un'ómini rústicu e murvoni
Terminologia scientifica
anra, ovis ammon musimon
Traduzioni
Francese
mouflon
Inglese
mouflon,
wild sheep
Spagnolo
musmón,
muflón
Italiano
muflóne
Tedesco
Mufflon,
Muffelwild,
Muffel.
mugróne , nm: murgone,
murone Definizione
unu de is animales arestes chi méngius distinghent sa Sardigna (e sa Córsica), de ue si est ispainau in àteros logos: est una genia de brebè in colore de castàngia craru, orrubiastu, po su prus múdula sa fémina, a corros grussos e atrotigaos su mascu, pilosu meda ma no lanosu coment'e is brebès / sa fémina: mugra, bítara; su fedu: anzone muroninu, bitu; murone de bàrdia = su murone chi andhat addainanti e daet atentu pro totu su fiotu: nadu de unu, chi istat ora meda frimmu ritzu, coment'e oretendhe; murone abbandhitadu = su chi sos àteros che catzant a un'ala
Sinonimi e contrari
mufrone
Frasi
babbu mi vatuat a inoche a bídere chervos e mugrones ◊ istat solu solu arestadu che murone ◊ allargu dai caminu inue passat murone, no bos det sa corramenta!
Cognomi e Proverbi
smb:
Murone, Muroni
Terminologia scientifica
anar, ovis ammon musimon
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
mouflon
Inglese
mouflon,
wild sheep
Spagnolo
musmón,
muflón
Italiano
muflóne
Tedesco
Mufflon,
Muffelwild,
Muffel.
olibédhu , nm: oliedhu,
olivedhu,
ulibedhu Definizione
su frutu chi faet s'ogiastu, coment'e olia pitichedhedha, ma dhu narant fintzes a sa mata e a sa fògia de s'olia
Frasi
si su mere l'aiat innestadu, cust'ozastru no fit istadu goi batindhe galu oliedhu! ◊ de s'oliedhu faint is ollus santus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
drupe de l'olivâtre
Inglese
wild olive drupe
Spagnolo
drupa
Italiano
drupa dell'olivastro
Tedesco
Steinfrucht des Oleasters
piàstu , nm: piraltu,
pirastru,
pirastu Definizione
mata totu ispinosa (a ispinas grussas e longas) e frutu (upm) areste, una genia de pira pitichedhedha tundhita e asciuta, pedrosa (faet a dha papare candho est fata, unu pagu in colore de castàngia, a matza niedha, ca cherfa arreschet in su gúturu): est sa linna chi s'innestat a pira / favedhare a pirastru piriferchi = a brétiu
Sinonimi e contrari
piredhu
/
pirastrolu,
piroi
Frasi
si si che sicat cussa inferchidura restas unu pirastru ismutzurradu! (Cubeddu)◊ lea una cuba de chelcu o de piraltu: si la pienas de binu gualtu mantenet su difetu fin'a moltu (Piras)
2.
no apubu nudha, sa vista mi est cumentzendi a mancai: su nai ca portau is ogus che pirastu de monti! ◊ su pirastru est una frútora obescosa ◊ su pirastru como est cherfu, birde che a sa prunischedha
Cognomi e Proverbi
smb:
Pirastru, Pirastu
Terminologia scientifica
mt, Pyrus spinosa
Etimo
ltn.
pirastru(m)
Traduzioni
Francese
poirier sauvage
Inglese
wild pear (tree)
Spagnolo
peral silvestre
Italiano
perastro
Tedesco
Holzbirne.
pocràbu , nm: polcabru,
polciavru,
polcrabu,
porcalvu,
porcapru,
porcavru,
porcrabu,
porcrapu,
procalvu,
procau Definizione
porcu de silba, areste o àvrinu
Sinonimi e contrari
sibroni
/
cdh. polcavru,
ttrs. purcavru
Frasi
sos ogros li lughiant che ojos de procalvu ◊ sos porcalvos sunt atudhados ◊ s'intendhiat sa rebbómbida de sos órchidos de sos porcabros ◊ benzeit a Bidhavraigada a catza de porcabros ◊ est proibbidu a catzare procaos, lèperes e cunillos
Terminologia scientifica
anar, sus scrofa meridionalis
Etimo
ltn.
porcu(m) apru(m)
Traduzioni
Francese
sanglier
Inglese
wild boar
Spagnolo
jabalí
Italiano
cinghiale
Tedesco
Wildschwein.
prunigèdha , nf, nm: pruniscedha,
prunischedha,
prunischedhu,
prunisedha,
prunissedha,
prunixedha,
prunixedhu Definizione
(mata e frutu) genia de pruna areste, chi faet a tupighedhas a crispione, arrasposas, totu ispina longa e bogat una genia de pruna pitichedhedha, a pibionedhu, de colore asulu càrrigu candho est cota
Sinonimi e contrari
annàgiu,
priuschedha,
prunatzonca,
pronitza
/
ttrs. prunitzedha
Frasi
immoi no seus fuedhendu de prunixedha e ni de corastidha ◊ s'àinu che passat friga friga de molas de prunischedha ◊ sunt matas bàscias sa murta, su prunixedhu, su murdegu ◊ prunixedha e piricocu dhoi at in bidha mia
Terminologia scientifica
mt, Prunus spinosa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prunellier
Inglese
wild plum tree
Spagnolo
endrino
Italiano
prugno selvàtico
Tedesco
Schlehbusch.