Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

casucótu , nm: casugotu 1 Definitzione una genia de erba: orchidea aresti; prus che àteru su pl., is casucotus, funt is càrigas, màncias de diferente colore chi si formant in is cambas aparadas meda nudas a su fogu Sinònimos e contràrios tubaridúbari 2. tocat a illichidire, no faet a abbarrare a fàere casu cotu pata a fogu! Terminologia iscientìfica rba, Anacamptis longicornu, Dactylorhiza maculata, Anacamptis morio Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu orchis à long éperon, orchis bouffon Ingresu wild orchis, green-winged orchid Ispagnolu especies de orquídeas Italianu orchide cornuta, concòrdia Tedescu geflecktes Knabenkraut, Kleine Knabenkraut.

cerexiabbúrda , nf Definitzione una genia de cheréssia areste, mata (manna) e frutu Sinònimos e contràrios cariasambriaga, ghinda Terminologia iscientìfica mtm, Prunus avium Tradutziones Frantzesu merisier Ingresu wild cherry Ispagnolu cerezo silvestre Italianu ciliègia bisciolina Tedescu Vogelkirsche.

cogótzula , nf: cugúciula, cugútzua, cugútzula Definitzione sa cranciofedha de su gureu de campu o cardu gureu, e totu su fundhu puru; fintzes cosighedha de nudha, de pagu contu Sinònimos e contràrios cugutza*, pubúntzula / bardueru, cardueru, cardugureu Frases sa cogótzula a segundis de comenti dha papas ti fait sa buca sciuga sciuga 2. no balit una cugútzula, cussu caboni! ◊ po ciorbedhu, cussu portat folla de cugútzula!… Terminologia iscientìfica rbr, rbz Tradutziones Frantzesu artichaut sauvage Ingresu wild artichoke Ispagnolu alcachofa silvestre Italianu carciòfo selvàtico Tedescu spanische Artischocke.

concabbírdi , nf: conchidre, conchirde Definitzione genia de anade areste, anadi conca birdi o anade reale Sinònimos e contràrios bertigatza, cracaciola, testirde Terminologia iscientìfica pzn, anas platyrhynchos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu canard souchet Ingresu wild duck Ispagnolu pato Italianu germano reale Tedescu Stockente.

cracaciòla , nf: cracaxola Definitzione genia de anade areste, anadi conca birdi o anade reale Sinònimos e contràrios bertigatza, concabbirdi, testirde Frases arribbant alliscinendi unas cantu cracaxolas chi si ghetant apalas de is tramatzus Terminologia iscientìfica pzn, anas platyrhynchos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu colvert Ingresu wild duck Ispagnolu pato Italianu germano reale Tedescu Stockente.

cucútza , nf: culcuta, curcuta, cuscuta Definitzione genia de erba chi faet a cambu longu, prus che àteru istérriu, grussu, a fògias mannas meda e unu pagu ispinosas a sa parte de asuta: faet duas genias de frores grogos (unu fémina e unu mascu bonu a còere) e una genia de frutu longhitu, grussu, o tundhu, prenu, totu prupa, de papare cotu (ma dhue at calidades chi faent mannas, sicant e faent unu corgiolu grussu e tostau e imboidadas serbint fintzes a istrégiu chi narant tzuca); in cobertantza, ómine pitichedhu, bagatu Sinònimos e contràrios carabassa, colcorígia Sambenados e Provèrbios smb: Cucuzza Terminologia iscientìfica rbzc Ètimu ltn. *cucutia Tradutziones Frantzesu courgette Ingresu wild artichoke Ispagnolu calabaza Italianu zucchétta Tedescu Gartenkürbis.

cudúdha , nf Definitzione una calidade de cicória areste, bona de papare (sa chima) Sinònimos e contràrios chimedha, cugúdula, mammaluca 1, pabantzolu, sirubabantzolu Terminologia iscientìfica rba, Hyoseris radiata Tradutziones Frantzesu hyoséride rayonnante Ingresu wild chicory Ispagnolu estrella Italianu trinciatèlla Tedescu wilde Zichorie.

elbabbaròna , nf Definitzione amenta de santa Maria, de santa Sofia: genia de erba fragosa meda chi faet in is montes artos, a fògias minudedhedhas e ramigiolos fines, a tupighedha bàscia, istérria, bona po cundhimentu e impreada fintzes po cura Sinònimos e contràrios armidha, nuscadore Terminologia iscientìfica cndh, Thymus serpyllum Tradutziones Frantzesu serpolet Ingresu wild thyme Ispagnolu serpol, serpillo Italianu serpillo Tedescu Sandthymian, Quendel.

erbavérrina , nf Definitzione erba de ferru (po sa canna forte) o fintzes erba de àcua (ca creschet in logu friscu): est una genia de lógiu chi narant puru cannajoni cambas longas, cannajoni de cresuri Sinònimos e contràrios erbagràbina 2 / ttrs. firuvenu Terminologia iscientìfica rba, Oryzopsis miliacea Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu millet sauvage Ingresu wild millet Ispagnolu triguera Italianu mìglio selvàtico Tedescu Steinhirse.

eremídu , pps, agt Definitzione de eremire; nau de su logu, chi est totu abbandhonau, lassau a su chi dhue bolet crèschere Sinònimos e contràrios arimitu, irbandhonadu 2. est unu buscu eremidu ◊ s'oriolu de si agatare solu solu in cussa bidha eremida ndhe li carreit su disisperu Tradutziones Frantzesu sauvage Ingresu wild Ispagnolu yermo Italianu selvàggio Tedescu wild.

eremíre , vrb Definitzione arestare, nau de logu lassau in abbandhonu, chentza contivigiau, o de unu buschedu Sinònimos e contràrios abriare, aferare, agrestare, imbastardai, imburdiri Tradutziones Frantzesu rendre sauvage Ingresu to make wild Ispagnolu yermar Italianu inselvatichire Tedescu verwildern.

faràstigu , agt, nm, nf: foràstia, foràstigu, foràstiu Definitzione coment'e calidade, chi est areste, chi no est cosa prantada, chi no est tenta contu; genia de erba a cannàile longu, in terra, a fògias mannas largas, chi in s’istade faet unu frutu mannu meda, tundhu o unu pagu longu, a còrgia grussa, orrúbiu in mesu candho est cotu e abbosu meda: melone foràstiu Sinònimos e contràrios agreste, buldu / pateca, síndia Frases mi est capitau de ai bistu unu foràstiu chi si no fut chimmanta chilus fortzis dhus superàt! Terminologia iscientìfica rbzc, frt, Citrullus lanatus Ètimu ltn. *forasticus Tradutziones Frantzesu sauvage, pastèque Ingresu wild, watermelon Ispagnolu salvaje, silvestre, sandía Italianu selvàtico, angùria Tedescu wild, Wassermelone, Arbuse, Zitrulle.

gioríca , nf: (sa g. = saxoríca) Definitzione una calidade pitica de sàlvia de campu Sinònimos e contràrios lucajabitica, salviedha Terminologia iscientìfica rba, Salvia verbenaca Tradutziones Frantzesu sauge verveine, variété de sauge Ingresu wild sage Ispagnolu gallocresta Italianu chiarèlla minóre Tedescu eine Wiesensalbeisorte.

lullumàlu , nm Definitzione genia de erba, sa calidade peus de is lògios ca su granu chi faet est toscosu Sinònimos e contràrios allorgiumalu, giodhu 1 Terminologia iscientìfica rba, Lolium temulentum Tradutziones Frantzesu ivraie Ingresu wild rice Ispagnolu cizaña Italianu zizzània Tedescu Taumellolch.

mufròne, mufròni , nm, agt: murvone, murvoni, muvlone, muvrone, muvroni Definitzione unu de is animales arestes chi méngius distinghent sa Sardigna (impare a sa Córsica), de ue si est ispainau in àteros logos: est una genia de brebè in colore de castàngia craru, orrubiastu, po su prus múdula sa fémina, a corros grussos e atrotigaos su mascu, pilosu meda ma no lanosu coment'e is brebès; nau de ccn., chi tenet naturale malu, arestosu / sa fémina: mugra, bítara; su fedu: anzone muroninu, bitu Sinònimos e contràrios mugrone* / agrestosu, mudurcu, murvonassu 2. genti murvona o pronta a incirdinai su coru e intostai is sentidus no nd'at mai nàsciu in bidha ◊ fiat un'ómini rústicu e murvoni Terminologia iscientìfica anra, ovis ammon musimon Tradutziones Frantzesu mouflon Ingresu mouflon, wild sheep Ispagnolu musmón, muflón Italianu muflóne Tedescu Mufflon, Muffelwild, Muffel.

mugróne , nm: murgone, murone Definitzione unu de is animales arestes chi méngius distinghent sa Sardigna (e sa Córsica), de ue si est ispainau in àteros logos: est una genia de brebè in colore de castàngia craru, orrubiastu, po su prus múdula sa fémina, a corros grussos e atrotigaos su mascu, pilosu meda ma no lanosu coment'e is brebès / sa fémina: mugra, bítara; su fedu: anzone muroninu, bitu; murone de bàrdia = su murone chi andhat addainanti e daet atentu pro totu su fiotu: nadu de unu, chi istat ora meda frimmu ritzu, coment'e oretendhe; murone abbandhitadu = su chi sos àteros che catzant a un'ala Sinònimos e contràrios mufrone Frases babbu mi vatuat a inoche a bídere chervos e mugrones ◊ istat solu solu arestadu che murone ◊ allargu dai caminu inue passat murone, no bos det sa corramenta! Sambenados e Provèrbios smb: Murone, Muroni Terminologia iscientìfica anar, ovis ammon musimon Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu mouflon Ingresu mouflon, wild sheep Ispagnolu musmón, muflón Italianu muflóne Tedescu Mufflon, Muffelwild, Muffel.

olibédhu , nm: oliedhu, olivedhu, ulibedhu Definitzione su frutu chi faet s'ogiastu, coment'e olia pitichedhedha, ma dhu narant fintzes a sa mata e a sa fògia de s'olia Frases si su mere l'aiat innestadu, cust'ozastru no fit istadu goi batindhe galu oliedhu! ◊ de s'oliedhu faint is ollus santus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu drupe de l'olivâtre Ingresu wild olive drupe Ispagnolu drupa Italianu drupa dell'olivastro Tedescu Steinfrucht des Oleasters

piàstu , nm: piraltu, pirastru, pirastu Definitzione mata totu ispinosa (a ispinas grussas e longas) e frutu (upm) areste, una genia de pira pitichedhedha tundhita e asciuta, pedrosa (faet a dha papare candho est fata, unu pagu in colore de castàngia, a matza niedha, ca cherfa arreschet in su gúturu): est sa linna chi s'innestat a pira / favedhare a pirastru piriferchi = a brétiu Sinònimos e contràrios piredhu / pirastrolu, piroi Frases si si che sicat cussa inferchidura restas unu pirastru ismutzurradu! (Cubeddu)◊ lea una cuba de chelcu o de piraltu: si la pienas de binu gualtu mantenet su difetu fin'a moltu (Piras) 2. no apubu nudha, sa vista mi est cumentzendi a mancai: su nai ca portau is ogus che pirastu de monti! ◊ su pirastru est una frútora obescosa ◊ su pirastru como est cherfu, birde che a sa prunischedha Sambenados e Provèrbios smb: Pirastru, Pirastu Terminologia iscientìfica mt, Pyrus spinosa Ètimu ltn. pirastru(m) Tradutziones Frantzesu poirier sauvage Ingresu wild pear (tree) Ispagnolu peral silvestre Italianu perastro Tedescu Holzbirne.

pocràbu , nm: polcabru, polciavru, polcrabu, porcalvu, porcapru, porcavru, porcrabu, porcrapu, procalvu, procau Definitzione porcu de silba, areste o àvrinu Sinònimos e contràrios sibroni / cdh. polcavru, ttrs. purcavru Frases sos ogros li lughiant che ojos de procalvu ◊ sos porcalvos sunt atudhados ◊ s'intendhiat sa rebbómbida de sos órchidos de sos porcabros ◊ benzeit a Bidhavraigada a catza de porcabros ◊ est proibbidu a catzare procaos, lèperes e cunillos Terminologia iscientìfica anar, sus scrofa meridionalis Ètimu ltn. porcu(m) apru(m) Tradutziones Frantzesu sanglier Ingresu wild boar Ispagnolu jabalí Italianu cinghiale Tedescu Wildschwein.

prunigèdha , nf, nm: pruniscedha, prunischedha, prunischedhu, prunisedha, prunissedha, prunixedha, prunixedhu Definitzione (mata e frutu) genia de pruna areste, chi faet a tupighedhas a crispione, arrasposas, totu ispina longa e bogat una genia de pruna pitichedhedha, a pibionedhu, de colore asulu càrrigu candho est cota Sinònimos e contràrios annàgiu, priuschedha, prunatzonca, pronitza / ttrs. prunitzedha Frases immoi no seus fuedhendu de prunixedha e ni de corastidha ◊ s'àinu che passat friga friga de molas de prunischedha ◊ sunt matas bàscias sa murta, su prunixedhu, su murdegu ◊ prunixedha e piricocu dhoi at in bidha mia Terminologia iscientìfica mt, Prunus spinosa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prunellier Ingresu wild plum tree Ispagnolu endrino Italianu prugno selvàtico Tedescu Schlehbusch.