cotogliàna , nf: cotoliana Definizione
fémina àbbile chi a pagamentu andhat a is domos angenas a fàere sa cota de su pane po is àteros
Sinonimi e contrari
cochidora
Frasi
sa cotogliana giuchet sa funnedha totu impodhinata
Terminologia scientifica
prf
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
femme experte dans la cuisson du pain
Inglese
woman skillful in cooking bread
Spagnolo
mujer que sabe cocer el pan
Italiano
dònna espèrta nella cottura del pane
Tedesco
geschickte Bäckerin.
cucuriòla , nf Definizione
fémina conchilébia, pagu séria
Sinonimi e contrari
currijola,
durundella
Frasi
primma li at dadu su coro, a cudhu, e poi si est fata cucuriola!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
femme frivole
Inglese
frivolous woman
Spagnolo
mujer frívola
Italiano
dònna frìvola
Tedesco
eitle Frau.
fallàda , nf: fellada,
velada Definizione
bestimentu: ispétzia de corpitu chi usant is féminas e chi si portat chentza abbutonare
Terminologia scientifica
bst
Etimo
itl.
velada
Traduzioni
Francese
casaque
Inglese
bodice
Spagnolo
corpiño de mujer abierto
Italiano
giubbettóne delle dònne
Tedesco
eine weibliche Westesorte.
fémina , nf, agt: fémmia,
fémmina Definizione
nau mescamente de sa genia umana, s'organísimu chi prus isvilupat s’aparatu adatu po arrecire e ingendrare s'óvulu, fàere crèschere su fedu e afigiare; si narat mescamente in su sensu de persona fémina e fintzes de pobidha; nau pentzandho a ómine cojuau, sa pobidha; títulu de arrespetu chi si giaet prus che àteru a fémina chi no si connoschet o chi no s'ischit chie est; de duas cosas chi s'intrant apare, sa chi portat un'istampighedhu po intrare s'àtera (su mascu)/ erba de féminas = iparra (Capsella bursa pastoris)
Sinonimi e contrari
mulleri,
pobidha
/
femininu
| ctr.
ómine
/
mascru
/
maridu,
pobidhu
Modi di dire
csn:
f. afainada, fata, bagadia, cojada, bella, lègia, fainera; f. istrobbada = chi zughet su mese; f. primarza, primajola = chi at tentu fedu sa prima borta; f. istrumada = chi s'est istrumada, ndhe at pérdiu su fedu; f. andhada e bénnida, f. mala = fémina imbitzada a ómines; dimandhare f. = chèrrere a muzere; anzone, batu, àinu f. = si narat de totu sos númenes chi no tenent númene diferente de su mascru; sere a cadhu a sa moda de sas féminas = cun is cambas a una parti; sa f. est bennia in ou (nadu de zòvana creschindhe)= at comintzadu a li bènnere su mese, comintzat a èssere a tretu de fizolare
Frasi
dh'eis a crei cras su chi fadeus nosu féminas!…◊ sa fémina in malíscia contat nudha: niunu mi lu podet dennegare (Pulina)◊ finas a oe sa fémina est restada che iscrau ◊ cussu picioconi, chi no donat cura, is féminas dhu torrant a s'ossu
2.
che tenzo sa fémina foraidha e cheret chi mi arranze a sa sola, oe
3.
bona fémina, de ue sezis? ◊ fémina, ite cheres? ◊ o cudha fémina, mighi in cue no b'istat neune!
4.
bi at zuncu mascru e zuncu fémina, fiore mascru e fiore fémina ◊ custu est unu lèpuri fémina ◊ custos teniant unu fizu màsciu e una fiza fémina ◊ si piscant is arritzonis fémina ca portant is ous
5.
e torra ancora gastos e ispassos, pranzos rebbotas e lussos e galas, abbusos e burrúscios e fragassos, malos cumpanzos e féminas malas (P.Casu)
Cognomi e Proverbi
prb:
fémina chene busciaca, fémina mesu maca ◊ fémina neada fémina pretziada ◊ iscuru a s'ómine chi narat segretos a fémina ◊ sa malíscia de sa fémina superat totu sas àteras
Etimo
ltn.
femina
Traduzioni
Francese
femme
Inglese
woman
Spagnolo
mujer,
hembra,
femenino
Italiano
dònna,
fémmina,
femminile
Tedesco
Weib,
Frau,
weiblich.
gràida , agt, nf: gràvia,
gràvida,
ràida Definizione
nau de fémina, chi portat su fedu in corpus; nau (a m. puru) de chiesisiat o css. cosa, chi est prenu, chi giughet cosa meda aintru / gràida manna = in sos úrtimos meses de ingraidànscia; abarrai gràvida de ccn. = ca dh'at impringiada ccn.
Sinonimi e contrari
impedidu,
prignu,
próssimu
Frasi
sa mama canno fit gràida at àpitu un'assuconu malu ◊ sa reinedha si est agatada gràvia e a is noi mesis at iscendiau ◊ portas unu bellu murighíngiu aintru: candu fia gràvida de tui fia aici dèu puru ◊ cussu pensat isceti a issu, no si allabat cun sa pobidha po no abarrai gràvida!
Traduzioni
Francese
femme enceinte
Inglese
expectant mother
Spagnolo
mujer embarazada,
grávido,
preñado
Italiano
gestante,
incinta
Tedesco
schwanger.
impedídu , pps, agt: impediu,
impiriu Definizione
de impedire; nau de sa fémina, chi est príngia, cun sa criadura in is intragnas
Sinonimi e contrari
impaciadu
/
gràida,
prignu,
próssimu,
próvidu
Frasi
in custa terra antica bivet nechidada s'ànima de unu pópulu impediu (A.Mura)◊ non apu fuedhau poita ca babbu mi dh'at impediu ca timestus ◊ a s'àcua de s'Atlànticu dhi benit impediu de su giassu de Gibbilterra de intrai a meda in su Mediterràniu
2.
sa fémina impiria su chi dhi acucat disígiat ◊ fit dolorosu, o frades, su lassare sa mamma betza, s'isposa impedida (A.Casula)◊ sa fémina impidida si tratat cun delicadesa
Traduzioni
Francese
empêché,
femme enceinte
Inglese
hisabled,
pregnant (woman)
Spagnolo
impedido,
mujer embarazada
Italiano
impedito,
incinta (dònna)
Tedesco
behindert,
schwanger.
mugère , nf: mullei,
mulleri,
mutzere,
muzere Definizione
fémina cojuada chi tenet su pobidhu / min. mulleredha; leare a muzere
Sinonimi e contrari
pobidha
/
cdh. mudheri,
ttrs. muglieri
Frasi
a chie si che at leadu a muzere? ◊ unu giòvunu est andau a si domandai una fémina po mulleri ◊ tènela contu e faghe su dovere, ca si chilcat s'anzena su maridu tandho chilcat s'anzenu sa muzere!
3.
unu giòvunu in edadi de si cojai
Cognomi e Proverbi
smb:
Mulleri
/
prb:
muzere manna cuerrat maridu ◊ si disígias ammasedai pigadí mulleri!
Terminologia scientifica
ptl
Etimo
ltn.
muliere(m)
Traduzioni
Francese
femme
Inglese
wife
Spagnolo
mujer,
esposa
Italiano
móglie
Tedesco
Ehefrau,
Frau.