acínnidu , nm: acinnu,
atzinnu Definizione
genia de móvia chi si faet mescamente cun s'ogu o cun sa manu, sa conca, coment’e bolendho nàrrere o inditare calecuna cosa; acinnu est fintzes sa lampada de is lampos atesu chentza chi s'intendhat su tronu
Sinonimi e contrari
acinnira,
ammiada,
chinnida,
cinnu
/
lampada
Frasi
no mi fetas atzinnos ca no isco a tzinnare ◊ dhi fait acínnidu cun su didu a su sartitzu apicau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe,
cligner de l'oeil
Inglese
nod,
wink
Spagnolo
ademán,
seña
Italiano
cénno,
accénno
Tedesco
Zeichen,
Wink.
ammiàda , nf: armiada,
miada Definizione
su ammiare, genia de abbaidada fintzes fata cun severidade, coment’e ammeletzu
Sinonimi e contrari
acínnidu,
manigiada,
móvida,
ocrada
Frasi
mi bastabat solu un'ammiada, un'ingrisada de babbu pro mi pònnere in trassa! ◊ apenas ti bidesi s'ammiada mi abbandhonei in bratzos de sa sorte ◊ no fago mancu s'ammiada, ca isco chi si tratat de dare fune longa a su patire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe,
geste
Inglese
nod,
sign
Spagnolo
ademán,
seña
Italiano
cénno
Tedesco
Wink.
chílciu 1 , nm: chísciu 1 Definizione
cosa chi si narat o chi si faet a ingestu po fàere a cumprèndhere calecuna cosa, po iscontroriare, fàere asseliare
Sinonimi e contrari
tzinnida
Frasi
su cane meu li móssigat a sa tzega airadu e no intendhet mancu sos chíscios chi l'imbio
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe,
geste,
clin d'œil
Inglese
sign,
nod
Spagnolo
seña (f),
ademán
Italiano
cénno,
ammicco
Tedesco
Wink.
chinnída, chínnidha , nf: cinnia,
cinnida Definizione
móvia de is ogos, ma fintzes de una css. parte de sa carena coment'e in s'idea de fàere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
acínnidu,
móida,
tzinnida
/
chínnita,
cinnita
Frasi
inoraona, ajó, ischida: apena apena a sa boghe supentis, betas su túnciu ma… mancu una chinnida faghes! ◊ at fatu una chínnida de conca ◊ s'uricra mi est drinnendhe e apo a chínnidhas s'ocru ◊ de ogu una cinnia si potzu ti fatzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe,
cligner de l'oeil
Inglese
nod,
wink
Spagnolo
seña,
ademán (m)
Italiano
cénno,
mòssa
Tedesco
Wink.
conchizàda , nf Definizione
móvia de sa conca
Sinonimi e contrari
conchinada,
isconchinada,
iscónchiu,
isconchizada,
sconchiada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mouvement de la tête
Inglese
nod
Spagnolo
seña,
ademán con la cabeza
Italiano
mòssa del capo
Tedesco
Kopfbewegung.
connotàu , nm Definizione
su chi distinghet a donniunu, is piessignos chi presentat o dhu pertocant / secare sos connotaos a unu = istrupiaidhu, pònnere istrópiu
Traduzioni
Francese
signalement
Inglese
description
Spagnolo
seña
Italiano
connotato
Tedesco
Merkmal.
manigiàda , nf: manizada Definizione
su manigiare; sa móvia de sa manu po fàere calecuna cosa, fintzes chentza dha fàere de abberu
Sinonimi e contrari
ammiada,
ingestu,
mesurada,
movitada,
tramesada
Frasi
ti ses che colora ischirchinadu ebbi'ebbia pro sa manizada de duas "capas" e duas "tizetas"
2.
si li fato sa manizada, cussu cane si che fuit ◊ ti bastet sa manizada! ◊ sa gente fut totu a manigiadas e a boghes po su piciochedhu a cuadhu ca fut binchendho
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe,
geste de la main
Inglese
wave (of the hand)
Spagnolo
ademán,
seña con la mano
Italiano
cénno della mano
Tedesco
Handzeichen.
micàda , nf Definizione
ingestu, móvia de una parte de sa carena o àteru po fàere a cumprèndhere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
acínnidu,
manigiada,
miada,
móvida,
ocrada,
tzinnida
Frasi
l'at cumpresu a sa micada ◊ at fatu sa micada de si sinnare ◊ a sa micada de sa chintolza su puzone est fuidu a perdijinu ◊ su mudu mustrat sa cosa a micadas ◊ Pone! - narat fatendhe de micada cun su pódhighe a cúcuru in giosso a su tzilleralzu pro pienare sas tatzas
Traduzioni
Francese
geste,
signe
Inglese
sign
Spagnolo
ademán,
seña
Italiano
gèsto,
cénno
Tedesco
Wink.
signàle, signàli , nm: singiale,
singiali,
sinnabi,
sinnai 1,
sinnale,
sinnali,
sinzale Definizione
css. cosa (iscritura, colore, figura, sonu o àteru) chi si ponet o faet po inditare, distínghere o giare a cumprèndhere calecuna cosa, o chi est indítziu de s'ite o chie (precisu o nono) chi dh'at fatu dipèndhere
Sinonimi e contrari
arrastu,
indíscia,
intzínniu,
macru,
sémida,
síngia,
sinneba,
sinzolu
/
símbolu,
significu
Modi di dire
csn:
pònnere sinnale a unu = iscudiridhu tanti de dhu lassai cun ccn. guastu; is sinnalis de s'isposu = sos donos, s'oraria chi s'ómine donat a sa fémina cojendhe; po tali sinnali = po cussu motivu; s. istradales = indíssios chi si ponent in oros de istradones e carrelas, de diferentes zenias e colores, mescamente pro chie si moet in màchina; su s. de sa rughe = sa rughe chi si faghet tochèndhesi cun sa punta de sos pódhighes de sa destra in cherbedhos, in mesu de petorras, in su codhu mancu e destru, ma fintzas sos primos duos pódhighes de sa manu (sos inditziales) postos a rughe (e a gantzu) zurèndhesi
Frasi
si ant fatu su sinzale de sa ruche e si sunt imbrenucadas ◊ chi no alluit est singiali malu ◊ at dau sinzale chi est galu bibu e sanu ◊ mi at fatu sinnai a mi abarrai a sa muda ◊ frebba sentza sidis: signale malu! ◊ ohi pitzinna astrada, ahi malassortada, como mi sunt prus craros sos sinzales! ◊ cun sa Cruxi, agguardada siat sa buca de mali: cun custu santu sinnali tenidha sempri segliada ◊ sinnale malu si no est torradu a como: fossis at tentu istrobbu ◊ s'arroda passendi lassat su signali ◊ is brabeis po sinnali portant is origas ispitzadas
2.
s'isposu at mandau is signalis a s'isposa
3.
de s'erba in cudha tanca no bi fit mancu su sinnale, mancu tudhu! ◊ chi no ndhe campet unu pro sinnale! ◊ mancu po sinnale bi ndhe at abbarradu! ◊ dhoi fut unu mascu incorradori e po tali sinnali, poita sèmpiri atumbada, unu corru dhi ammancàt ◊ su cómbidu o s'imbiatu sunt sinnales de comente unu càrculat s'àteru
Cognomi e Proverbi
prb:
chini pigat e non ponit, signali dhoi lassat
Etimo
ltn.
signale
Traduzioni
Francese
signal,
symbole,
symptôme,
empreinte
Inglese
signal,
symbol,
symptom,
mark
Spagnolo
señal,
seña,
síntoma,
huella
Italiano
segnale,
ségno,
sìmbolo,
sìntomo,
imprónta
Tedesco
Signal,
Zeichen,
Symbol,
Symptom,
Spur.
sínnu 1 , nm Definizione
genia de segada chi si faet in s'origa po distínghere su bestiàmene (prus che àteru brebès, crabas, porcos) segundhu su mere; cosa o iscritura posta a singiale o chi a dónnia modu est un'inditu; discu de linna o de ortigu chi si ponet in su mojolu de sa mola / is sinnos de su bestiàmene: pertunta (istampu tundhu in mesu in mesu de s'origa, in d-una o in ambas), spissada (ispuntada), giuali (segada a mesa luna: g. de ananti, avatu o de daesegus, trevessus a un'origa addenanti, in s'àtera addaesegus), bogada ’e prana (segada de unu cantu de origa de mesania a sa punta: b. de ananti, b. de avatu), pissu càvana (segada a L de mesania a sa punta: p. c. de ananti, de avatu, trevessus), orrundilina (segada de s'origa in mesu de mesania a sa punta, de resurtare a duas puntas ma bogandhoche una tira a V), nàiri (trapada a mesania de s'origa dae s'oru a mesu, addenanti, addaesegus), crafida (trapada, segada, de mesania a sa punta, in mesu in mesu, chentza che ndhe bogare), ínnida (chentza perunu sinnu)
Sinonimi e contrari
malcadura,
signale,
síngia
Modi di dire
csn:
fàghere in d-unu s. = in d-un'artzada de oju, in tempus de fàghere unu sinnu (de rughe); istare unu s. = fàghere impresse meda; totu su bestiàmine de unu s. = tallu, famíllia; segàrendhe su s., fàghere a sega s. = bochire o furare totu su bestiàmine de unu, ispèrdere sa ratza
Frasi
su pastore si est abbizau dae su sinnu chi s'anzone fit su suo ◊ sa sementusa fut cun su sinnu de is brebeis de s'amigu ◊ dàdemi unu maridu, za no bos chirco ne sinnu e ne pilu! (Limbudu)◊ tenemu crabas e de sinnu dèu fia spitzada e ciuali asegus
2.
su vichinatu picat su sinnu dae unu mulinu de tempos anticos ◊ sa limba est su sinnu prus forte de s'identidade (B.Columbu)◊ bisonzat de apompiare sos sinnos, pro cumprènnere! ◊ est sinnu de mente giusta a nàrrere sos faedhos chi bi deghent ebbia (P.Pillonca)◊ milli ojos nos fint servendhe, calculendhe chizas, sinnos, tzinnos e sinnales ◊ bi aiat cosa de sinnos toltos a bessu de colora
4.
mi ses iscumparida in d-unu sinnu! ◊ in tempus de unu sinnu che sunt essidos ◊ tenia unu pitzinnu de sos primos de bidha: mi ndhe at segadu sinnu sa morte istinchidha ◊ no si ndhe agatat frutu e ne zenia, chi ndhe ant segadu sinnu dae fundhu!
Cognomi e Proverbi
prb:
a su sinnu si connoscit su pegus
Etimo
ltn.
signum
Traduzioni
Francese
marque
Inglese
countermark
Spagnolo
marca,
seña
Italiano
contrasségno,
ségno
Tedesco
Kennzeichen,
Zeichen.
sinzólu , nm Definizione
cosa chi si faet, chi si ponet o chi s'iscriet a singiale
Sinonimi e contrari
indíscia,
sémida,
signale,
sinnera,
síngia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe
Inglese
sign
Spagnolo
seña,
señal
Italiano
ségno
Tedesco
Zeichen.
tzinnída , nf: acinnira* Definizione
móvia chi si faet cun sa conca, cun sa manu, coment'e bolendho nàrrere cosa
Sinonimi e contrari
acínnidu,
chinnida,
manigiada,
móida
Frasi
ti apo cumpresu a sa tzinnida
2.
trobeida, travada, abbilandrada e ammurralada, est che anzone pronta a sa tzinnida
Traduzioni
Francese
geste,
signe
Inglese
nod,
wave
Spagnolo
seña,
ademán
Italiano
cénno
Tedesco
Zeichen.