àrridu , agt Definizione
nau de cosa, chi no aguantat a dha indrúchere, chi si segat po dh'atrotigare fintzes pagu pagu, chi est tzacarrosu; nau de gente, unu chi no faet a dhi nàrrere nudha ca s'inchietat luego, arrespondhet male, a tzérrios / pane à., linna, terra à.; boghe à. = genia de boxi arta, forte, scrillitosa, ma no tanti grussa; à. che bidru
Sinonimi e contrari
adustu,
allilliradu,
asciutu,
assicorrau,
círdinu,
fracadinu,
sicu,
tzacarrosu
| ctr.
modhe,
lentu
Frasi
su panevresa, ca est àrridu, durat carchi mese ◊ sa cosa àrrida si segat dereta ◊ sa canna de su trigu fuit tosta e àrrida, de messare
2.
za ses àrridu, oe, chi no faghet a ti nàrrere nudha: mih no ti seghes, mih!…
Cognomi e Proverbi
smb:
Arridu
Etimo
ltn.
*arridus
Traduzioni
Francese
croquant
Inglese
crisp
Spagnolo
tostado,
seco
Italiano
croccante
Tedesco
knusperig.
asciútu , agt: assutu,
isciutu Definizione
chi no portat abba (prus che àteru a fora), o chi ndhe portat tropu paga (nau de cosa de papare); nau de su tempus, de die, sumana, chi no est proendho, no proet / a./c. si manígiat fintzes coment'e pps. de asciutare
Sinonimi e contrari
adustu,
àrridu,
asciugu,
asciutau,
isciutorau,
issucu,
sicu
| ctr.
ifustu,
inciustu,
modhoricanu,
sciustu
/
abbosu
Modi di dire
csn:
manigare a s'assuta, a s'asciutu = papai pani aungiali, sentza de ingaúngiu; èssiri intra friscu e asciutu = irmurtidu; assutu che linna (nadu de cosas de manigare)= chi no zughet sutzu, chi no est abbosu nudha; istare o èssere in assutu = chentza abba, chentza umidore
Frasi
sos trastes chi as istérridu in su sole sunt assutos ◊ sa terra est assuta ca est de meda chentza pròere ◊ zuto sa buca assuta ◊ custa pira est assuta che linna ◊ est faghindhe tempus assutu ◊ bella die assuta, mih, pro collire olia! ◊ sa melaghidonza est unu frutuàriu assutu
2.
che so assutu a fortza de cantare!
3.
su mere meu màndhigat chivarzu a s'asciuta ◊ bi ndhe at chi ant campadu a pane asciutu
4.
si setzit in su fogu a si asciutare e daghi si est asciutu si ndh'est pesadu
Cognomi e Proverbi
smb:
Assuttu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
sec
Inglese
dry
Spagnolo
seco
Italiano
asciutto
Tedesco
trocken.
càrica 1 , nf: càriga 1 Definizione
figu frungia, sicada, carigada; nau in cobertantza, fàula manna; genia de làdhara o ladamíngiu de is molentes / min. carighedha, carighita; èssere a una càriga (nadu de unu)= imbriagu pérdiu
Sinonimi e contrari
fàula
Frasi
sa figu cota meda la sighint a sicare a càriga ◊ apo mandhigadu totaganta die cun ses dinaris de càriga cana ◊ sa càriga, si est bene costoida, si tucorat, si faghet bianca nida ◊ sa ficu niedha est belle che totu càrica
Cognomi e Proverbi
smb:
Cariga
Etimo
ltn.
carica
Traduzioni
Francese
figue sèche
Inglese
dried fig
Spagnolo
higo seco
Italiano
fico sécco,
appassito
Tedesco
getrocknete Feige.
insicurídu , agt Definizione
coment'e sicau, làngiu
Sinonimi e contrari
addrommigadu,
assichillonau,
sicu
/
insichinidu,
marriu,
scalarxiu
Traduzioni
Francese
sec
Inglese
withered
Spagnolo
seco,
acartonado
Italiano
risecchito,
incatorzolito
Tedesco
trocken,
eingeschrumpft.
iscarrídu , pps, agt: iscarriu Definizione
de iscarrire; chi est làngiu làngiu, chentza prupa
Sinonimi e contrari
gàlinu,
scarritzinu,
schirriolu,
sicadinu,
sicanzu
2.
candho miro su càvanu iscarridu de cussu criu m'istremutit sa pedhe! ◊ est una fémina istrízile e iscarrida
Terminologia scientifica
zcrn
Traduzioni
Francese
sec,
squelettique
Inglese
rye
Spagnolo
enjuto,
seco
Italiano
segaligno
Tedesco
roggenartig.
muràche , nm Definizione
muru de pedra assentada chentza impastu; a logos fintzes nuraghe
Sinonimi e contrari
muragadha,
murubbullu
/
nurache*
Frasi
at tancau sas cussorjas a muraches ◊ si est pasau in d-unu murache
Traduzioni
Francese
mur de pierres sèches
Inglese
dry wall
Spagnolo
muro en seco,
tapia
Italiano
muro a sécco
Tedesco
Trockenmauer.
sicadínu , agt: sicadrinu,
sicalinu,
sicarinu,
sicatinu Definizione
nau de ccn. po sa genia de carena, chi portat pagu prupas, chi est fine, cannàile; nau de mata, chi no faet sida meda, chi est coment'e patindho sicore, pagu créschia, chi est sugeta a patire sicore
Sinonimi e contrari
gàlinu,
iscarridu,
scarritzinu,
schirriolu,
sicanzu
| ctr.
grassu,
introssiu
Frasi
sos massàgios, sicarinos, su chito sunt móvidos cun sa bértula a codhu e cun sa soga a chircare sos boes ◊ macari sicatinu potiat che boe e travaglianne si mustraiat su primu de totucantos
2.
is matas sicadinas no faint umbra bona ◊ ispigas sicadrinas chi cuant in sas chesvas sas raigas turmentadas de sidis ◊ chi sa bíngia est bècia si lichidit su fundu seghendindi sa linna sicadina, is cotzinas
Terminologia scientifica
zcrn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sec,
maigre
Inglese
wiry
Spagnolo
enjuto,
seco
Italiano
segaligno
Tedesco
dürr.
sicàdu , pps, agt: sicau,
sigau Definizione
de sicare
Sinonimi e contrari
sicu
2.
toca, immoi donamí a bufai ca portu sa buca e su gúturu sicaus che sa linna! ◊ ita annada de caristia: su logu est totu sicau!
Traduzioni
Francese
séché,
desseché
Inglese
barren,
dried (up)
Spagnolo
seco
Italiano
seccato,
disseccato,
inaridito
Tedesco
getrocknet,
ausgetrocknet,
ausgedörrt.
sícu , agt, pps, nm: sigu Definizione
chi no portat prus abba; nau de erba o matedu, chi at pérdiu totu s'abba e po cussu est mortu; nau de un'arremu de sa carena, chi no portat prus fortza, chi est acancarronau, igragalau, chi no ndhe serbit prus, ma nau de totu sa carena, chi est làngia, marria meda, chentza fortzas, o nau de su chi unu provat, chi est totu ispantau, dispràxiu meda
Sinonimi e contrari
adustu,
àrridu,
asciutu,
sicau
/
aggrauncidu,
rentesu
/
trassidu
| ctr.
birde,
friscu 1,
ifustu
Modi di dire
csn:
rana, píbera de sicu = chi crescit foras de s'àcua; pumatas de sicu = sentza de acuai prus, una borta chi anti pigau; sicu che linna (nadu de zente) = chi est làngiu meda, marriu; fàghere in sicu (nadu de cosa prantada) = chi crescit sentza de dh'acuai; berbeghes sicas, titas sicas = chi no sunt boghendhe prus late; èssere in sicu = abarrai in su sicu, sentza de àcua, no tènniri àcua; tempus de sicu = tempus de sicore, tempus meda chentza pròere; no bastare ne birde e ne sicu = nudha, consumai totu, tropu; unu corpu sicu = unu ebbia (ma chi at fatu totu s'efetu chi si depiat fàghere); avb. a sicu = candu (ccn. cosa) est sicada
Frasi
abba s'ortu ca est totu sicu! ◊ sa linna sica tenet prus de sa frisca ◊ sa figu candho est bene sica si costoit
2.
sos bratzos nostros si sunt sicos candho azis fatu a trumas sa tucada ◊ s'iscanzant tancadas laras fritas in risos chi s'ierru aiat sicu ◊ sa rosa si est sica in su ratu ◊ sa funtana si ch'est sica ◊ si aiat próidu, su riu no si fit sicu
3.
un'ominedhu portat sa manu sica ◊ so abbarradu sicu candho apo ischidu chi fit mortu s'amigu meu ◊ sa manu sica giutat, prima de fàghere cussu dannu! ◊ zughet unu lados de sa carena sicu ◊ ndh'est rutu a malàidu e no bi est sanadu prus: pro cussu est sicu che linna ◊ sa limba sica, innantis de nàrrere male de s'àteru! ◊ bae e tribàglia, mandronatzu, no ses sicu!
4.
dae tríulas semus in sicu, sentza bi tènnere unu ticu de abba ◊ cussa cosa est totu in sicu: cheret abbada ◊ in custa domo no che abbastat ne birde e ne sicu mancari che intret riu bogadu! ◊ si su basolu noche lu manigamus a friscu no ndhe tenimus a sicu, ca est pagu
Cognomi e Proverbi
smb:
Siccu
Etimo
ltn.
siccus
Traduzioni
Francese
sec,
desséché
Inglese
dried (up)
Spagnolo
seco
Italiano
sécco,
disseccato,
inaridito
Tedesco
trocken,
ausgedörrt,
dürr,
ausgetrocknet.