adústu , agt Sinonimi e contrari
àrridu,
asciutu,
sicu
Frasi
sos campos sunt adustos
Etimo
itl.
adusto
Traduzioni
Francese
aride
Inglese
dry
Spagnolo
árido,
adusto
Italiano
àrido
Tedesco
trocken.
afrachilàu , pps, agt Definizione
de afrachilai; nau de erbas e laores, chi funt coment’e passaos a fraca, guastos de sa népide o de su tropu sole; nau de cosa cota, chi dhi at tocau fràmula, chi est unu pagu abbruxada
Sinonimi e contrari
abboau,
allampiau
Traduzioni
Francese
brûlé
Inglese
sunburnt,
dry
Spagnolo
quemado,
abrasado
Italiano
adusto,
riarso
Tedesco
ausgetrocknet.
aredhàre , vrb Definizione
essire asciutu meda, sicau, fàere a crosta
Sinonimi e contrari
aghedhare,
ansare,
carasare
Etimo
ltn.
*arellare
Traduzioni
Francese
dessécher
Inglese
to dry (up)
Spagnolo
secar
Italiano
inaridire,
disseccare
Tedesco
ausdörren,
trocknen.
arridàe, arridài, arridàre, arridàri , vrb: arritare Definizione
fàere o essire àrridu, fàere sa cosa deasi sicada chi si segat luego po dha tocare, o tostada, ma fàcile a fàere a farinos
Sinonimi e contrari
ansare,
carasare,
turrai
Frasi
at arridau duas fitas de pani in sa braxa ◊ su soli pitziosu àrridat is ispigas ◊ s’astrau àrridat fintzas s’erba ◊ in istiu sa terra si àrridat de su sole forte
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dessécher
Inglese
to dry (up)
Spagnolo
secar
Italiano
disseccare,
essiccare
Tedesco
trocknen.
asciutài, asciutàre , vrb: assutare,
sciutai Definizione
frobbire o suspire s’abba o àteru deasi; callare, citire, nau de unu chi est foedhandho o chi dhi praghet meda a foedhare / pps. assutadu, assutu
Sinonimi e contrari
abbentai 1,
alluspiae,
frobbire,
isciucare 1
/
apiliscare
/
cagliai,
citire
| ctr.
ifúndhere
Modi di dire
csn:
assutare su coro a ccn. = àere o dare dispiaghere de ndhe mòrrere, mannu meda; no assutat mai! (nau de ccn.) = est sempri fuedhendi, no citit nudha!
Frasi
sa robba samunada est in su sole istérrida assutendhe ◊ sos bentos assutant su logu ◊ pischendi àcua at asciutau sa gisterra ◊ su callu dhu poneus in coili po asciutai
2.
odheu, custa cristiana, sempre faedhendhe: no assutat nudha!
3.
malevadados, za bi lis at assutu su coro a su babbu e a sa mama a che lis furare cudha criadura!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sécher,
essuyer
Inglese
to dry (up)
Spagnolo
secar
Italiano
asciugare,
prosciugare
Tedesco
trocknen,
austrocknen.
asciútu , agt: assutu,
isciutu Definizione
chi no portat abba (prus che àteru a fora), o chi ndhe portat tropu paga (nau de cosa de papare); nau de su tempus, de die, sumana, chi no est proendho, no proet / a./c. si manígiat fintzes coment'e pps. de asciutare
Sinonimi e contrari
adustu,
àrridu,
asciugu,
asciutau,
isciutorau,
issucu,
sicu
| ctr.
ifustu,
inciustu,
modhoricanu,
sciustu
/
abbosu
Modi di dire
csn:
manigare a s'assuta, a s'asciutu = papai pani aungiali, sentza de ingaúngiu; èssiri intra friscu e asciutu = irmurtidu; assutu che linna (nadu de cosas de manigare)= chi no zughet sutzu, chi no est abbosu nudha; istare o èssere in assutu = chentza abba, chentza umidore
Frasi
sos trastes chi as istérridu in su sole sunt assutos ◊ sa terra est assuta ca est de meda chentza pròere ◊ zuto sa buca assuta ◊ custa pira est assuta che linna ◊ est faghindhe tempus assutu ◊ bella die assuta, mih, pro collire olia! ◊ sa melaghidonza est unu frutuàriu assutu
2.
che so assutu a fortza de cantare!
3.
su mere meu màndhigat chivarzu a s'asciuta ◊ bi ndhe at chi ant campadu a pane asciutu
4.
si setzit in su fogu a si asciutare e daghi si est asciutu si ndh'est pesadu
Cognomi e Proverbi
smb:
Assuttu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
sec
Inglese
dry
Spagnolo
seco
Italiano
asciutto
Tedesco
trocken.
assicorràe, assicorrài, assicorràre , vrb: atzicorrai,
tzicorrai Definizione
fàere sicau che corru, arridare, sicare meda, a tropu; còere a tropu, a sicadura
Sinonimi e contrari
arridae,
atostorare,
sicai
Frasi
s'asciutori at assicorrau sa terra ◊ lassa torrai suidu, deghinò ti assicorrant is prumonis!
2.
seo assicorrau che unu cantu de linna ◊ dhui teniat pistocus atzicorraus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dessécher
Inglese
to dry (up)
Spagnolo
desecación
Italiano
rinsecchire
Tedesco
trocknen.
assoliàda , nf: soleada Definizione
su assoliare, su pigare o giare sole
Sinonimi e contrari
assoliamentu
Frasi
li cheret dadu una bella assoliada a su basolu pro che lu remonire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ensoleillement
Inglese
hanging out to dry
Spagnolo
soleamiento
Italiano
soleggiatura
Tedesco
Sonneneinstrahlung.
assoliàe, assoliài , vrb: assoliare Definizione
pònnere a pigare sole, pigare sole
Sinonimi e contrari
assobinai,
assorinai,
soghiai
Frasi
sas tilichertas sunt frimmas assoliàndhesi ◊ a assoliare trematas, fàunas e mantas lis faghet bene ◊ fasolu, moriscu, nughe, méndhula e àteru gai cheret assoliadu innantis de lu remonire ◊ assóliati sa carena in custu sole! ◊ cussu traste frundhidu bi est annos assoliendhe fora!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
exposer au soleil
Inglese
to dry in the sun
Spagnolo
solear
Italiano
soleggiare
Tedesco
in die Sonne legen.
assoliaméntu , nm Sinonimi e contrari
assoliadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ensoleillement
Inglese
hanging out to dry
Spagnolo
soleamiento
Italiano
soleggiatura
Tedesco
Sonneneinstrahlung.
astenàre , vrb Definizione
nau de frutuàriu, intostare o aortire chentza cumpriu (fintzes po pecu); nau de linna, fintzes pipionire, pònnere su greme
Sinonimi e contrari
acalabiare,
agurtire,
allagorjare,
assichillonai,
atecadiare
Etimo
ltn.
extenuare
Traduzioni
Francese
dessécher
Inglese
to dry (up)
Spagnolo
enmustiarse
Italiano
incatorzolire
Tedesco
einschrumpfen.
barasòne , nm: barisone,
barrasone,
barrasoni,
barrisone,
berrisone,
erisone Definizione
nae de linna, de sida arrasposa e ispinosa
Sinonimi e contrari
arrasolu,
bangazu,
barrasolu,
carrasprone,
ghirrisone,
istupu,
mètere,
rasitu,
raspisone,
tupisone
/
cdh. varrasoli
Frasi
cun berrisones, ruspisos e matas perdes tempus e pudas in debbadas ◊ fit s'ozastredhu ténneru naschidu: pariat unu síriu a prantone, ma curpa de no èssere inferchidu est torradu una tupa a berrisone (L.Marteddu)
2.
bufa impresse, chi no b'at berrisones in cussu late!
Cognomi e Proverbi
smb:
Barisoni
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
broussailles
Inglese
a tangle of dry branch
Spagnolo
zarzal
Italiano
sterpame
Tedesco
Gestrüpp.
calamài , vrb: acalamai,
calamiai,
calemai,
callamai,
caramai Definizione
calàresi de su sicore, po mancamentu de abba, de fortzas
Sinonimi e contrari
acalabiare,
allartzanai,
allebigiare,
allizare,
irdebbilitare
/
ammaculiare,
apirchizonare
Modi di dire
csn:
unu frori caramau, calamiau, follas callamadas = tzédidu, tzédidas de su sicore; c. s'atza = dòrchere, pèrdere s'ata (in suspu, sa capatzidade de s'impònnere, de faedhare)
Frasi
s'est calemada sa mata
2.
gopai Giuanni, bosu gei seis de bon'arratza e no si calamat s'atza che gortedhu arruinau! ◊ seu caramada: no tengu balia de nudha, cun cussu pentzamentu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se flétrir,
affaiblir,
se faner
Inglese
to dry up,
to wither,
to weaken
Spagnolo
marchitarse
Italiano
appassire,
infiacchire
Tedesco
ermatten,
welken.
crisiòni , nm Definizione
tupa o fintzes naes totu ispina
Sinonimi e contrari
berrisone,
càlamu,
crispione
Frasi
is pius chi portas parint una mata de crisioni! ◊ su pastori at serrau sa corti a crisionis
Cognomi e Proverbi
smb:
Crisioni
Traduzioni
Francese
branche épineuse,
ronce
Inglese
dry branch
Spagnolo
rama espinosa
Italiano
ramo spinóso,
stèrpo
Tedesco
dorniger Zweig.
frascúza , nf Definizione
minudàntzia de cambos sicaos, fustighina
Sinonimi e contrari
abbruncu,
bruncuza,
chimuza,
frusulia,
ischimuza,
mulixia,
pampuzia,
pimpirinalla,
pimpisa
2.
si ponimus s'apellu che li mundhamus fintzas sas frascuzas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rameaux secs
Inglese
dry twigs
Spagnolo
broza,
brusca
Italiano
ramoscèlli sécchi
Tedesco
dürre Zweiglein.
fratàza , nf Definizione
cosa orrugada a cantighedhos piticos
Sinonimi e contrari
arremusulla,
arrogalla,
chirchiza,
cífrinu,
fafaruza,
fratamuza,
paparida,
piciualla,
pispisa,
pistazia,
romasiza,
tzimuca,
vèglia
Etimo
ltn.
*fractalia
Traduzioni
Francese
plâtras,
restes,
miettes
Inglese
flakes of dry plaster,
remains
Spagnolo
cascotes,
sobras,
migajas
Italiano
calcinàcci,
rimasùgli,
briciolame
Tedesco
Schutt,
Rest,
Brotkrümchen.
frustigàlla , nf: fustiga,
fustigalla Definizione
fustigos, muntone de fustigos, nau fintzes in su sensu de linna fine po allumiare
Sinonimi e contrari
busàmene,
chimuza,
chirchiza,
fostiga,
fustighina,
pampodha
Frasi
no agatas prus mancu fustigalla tzacadina po allui asuta de su craboni in sa forredha ◊ funt abbruxendi sa fustigalla pro limpiai sa terra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brindilles
Inglese
heap of dry wood
Spagnolo
chasca,
támara
Italiano
stipa
Tedesco
Reisig (haufen),
Holzstoß.
frusulía , nf Definizione
linnighedha fine sicada; cosighedha de pagu giudu
Sinonimi e contrari
abbruncu,
chercuzu,
chimuza,
frascuza,
ischimuza,
mulixia,
pampuzia,
pimpisa
/
allajolu,
catzavusalla
2.
si no possedis vena, su chi cantas est totu frusulia
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
rameaux secs,
fanfreluche
Inglese
dry twigs,
trifle
Spagnolo
chasca,
baratija
Italiano
ramétti sécchi,
cianfrusàglia
Tedesco
Reisig,
Kram.
irmurtíre , vrb: ismultire,
ismurtire Definizione
pèrdere s'abba, nau pruschetotu de erbas e linnas (ma fintzes de casu nou, de arrescotu); fintzes coment'e prentzare, fàere pèrdere s'abba
Sinonimi e contrari
addormicare,
sumortire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dessécher
Inglese
to dry up
Spagnolo
marchitar
Italiano
smùngere
Tedesco
den ganzen Saft saugen aus.
muràche , nm Definizione
muru de pedra assentada chentza impastu; a logos fintzes nuraghe
Sinonimi e contrari
muragadha,
murubbullu
/
nurache*
Frasi
at tancau sas cussorjas a muraches ◊ si est pasau in d-unu murache
Traduzioni
Francese
mur de pierres sèches
Inglese
dry wall
Spagnolo
muro en seco,
tapia
Italiano
muro a sécco
Tedesco
Trockenmauer.