Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

adústu , agt Sinònimos e contràrios àrridu, asciutu, sicu Frases sos campos sunt adustos Ètimu itl. adusto Tradutziones Frantzesu aride Ingresu dry Ispagnolu árido, adusto Italianu àrido Tedescu trocken.

afrachilàu , pps, agt Definitzione de afrachilai; nau de erbas e laores, chi funt coment’e passaos a fraca, guastos de sa népide o de su tropu sole; nau de cosa cota, chi dhi at tocau fràmula, chi est unu pagu abbruxada Sinònimos e contràrios abboau, allampiau Tradutziones Frantzesu brûlé Ingresu sunburnt, dry Ispagnolu quemado, abrasado Italianu adusto, riarso Tedescu ausgetrocknet.

aredhàre , vrb Definitzione essire asciutu meda, sicau, fàere a crosta Sinònimos e contràrios aghedhare, ansare, carasare Ètimu ltn. *arellare Tradutziones Frantzesu dessécher Ingresu to dry (up) Ispagnolu secar Italianu inaridire, disseccare Tedescu ausdörren, trocknen.

arridàe, arridài, arridàre, arridàri , vrb: arritare Definitzione fàere o essire àrridu, fàere sa cosa deasi sicada chi si segat luego po dha tocare, o tostada, ma fàcile a fàere a farinos Sinònimos e contràrios ansare, carasare, turrai Frases at arridau duas fitas de pani in sa braxa ◊ su soli pitziosu àrridat is ispigas ◊ s’astrau àrridat fintzas s’erba ◊ in istiu sa terra si àrridat de su sole forte Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dessécher Ingresu to dry (up) Ispagnolu secar Italianu disseccare, essiccare Tedescu trocknen.

asciutài, asciutàre , vrb: assutare, sciutai Definitzione frobbire o suspire s’abba o àteru deasi; callare, citire, nau de unu chi est foedhandho o chi dhi praghet meda a foedhare / pps. assutadu, assutu Sinònimos e contràrios abbentai 1, alluspiae, frobbire, isciucare 1 / apiliscare / cagliai, citire | ctr. ifúndhere Maneras de nàrrere csn: assutare su coro a ccn. = àere o dare dispiaghere de ndhe mòrrere, mannu meda; no assutat mai! (nau de ccn.) = est sempri fuedhendi, no citit nudha! Frases sa robba samunada est in su sole istérrida assutendhe ◊ sos bentos assutant su logu ◊ pischendi àcua at asciutau sa gisterra ◊ su callu dhu poneus in coili po asciutai 2. odheu, custa cristiana, sempre faedhendhe: no assutat nudha! 3. malevadados, za bi lis at assutu su coro a su babbu e a sa mama a che lis furare cudha criadura! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sécher, essuyer Ingresu to dry (up) Ispagnolu secar Italianu asciugare, prosciugare Tedescu trocknen, austrocknen.

asciútu , agt: assutu, isciutu Definitzione chi no portat abba (prus che àteru a fora), o chi ndhe portat tropu paga (nau de cosa de papare); nau de su tempus, de die, sumana, chi no est proendho, no proet / a./c. si manígiat fintzes coment'e pps. de asciutare Sinònimos e contràrios adustu, àrridu, asciugu, asciutau, isciutorau, issucu, sicu | ctr. ifustu, inciustu, modhoricanu, sciustu / abbosu Maneras de nàrrere csn: manigare a s'assuta, a s'asciutu = papai pani aungiali, sentza de ingaúngiu; èssiri intra friscu e asciutu = irmurtidu; assutu che linna (nadu de cosas de manigare)= chi no zughet sutzu, chi no est abbosu nudha; istare o èssere in assutu = chentza abba, chentza umidore Frases sos trastes chi as istérridu in su sole sunt assutos ◊ sa terra est assuta ca est de meda chentza pròere ◊ zuto sa buca assuta ◊ custa pira est assuta che linna ◊ est faghindhe tempus assutu ◊ bella die assuta, mih, pro collire olia! ◊ sa melaghidonza est unu frutuàriu assutu 2. che so assutu a fortza de cantare! 3. su mere meu màndhigat chivarzu a s'asciuta ◊ bi ndhe at chi ant campadu a pane asciutu 4. si setzit in su fogu a si asciutare e daghi si est asciutu si ndh'est pesadu Sambenados e Provèrbios smb: Assuttu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu sec Ingresu dry Ispagnolu seco Italianu asciutto Tedescu trocken.

assicorràe, assicorrài, assicorràre , vrb: atzicorrai, tzicorrai Definitzione fàere sicau che corru, arridare, sicare meda, a tropu; còere a tropu, a sicadura Sinònimos e contràrios arridae, atostorare, sicai Frases s'asciutori at assicorrau sa terra ◊ lassa torrai suidu, deghinò ti assicorrant is prumonis! 2. seo assicorrau che unu cantu de linna ◊ dhui teniat pistocus atzicorraus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dessécher Ingresu to dry (up) Ispagnolu desecación Italianu rinsecchire Tedescu trocknen.

assoliàda , nf: soleada Definitzione su assoliare, su pigare o giare sole Sinònimos e contràrios assoliamentu Frases li cheret dadu una bella assoliada a su basolu pro che lu remonire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ensoleillement Ingresu hanging out to dry Ispagnolu soleamiento Italianu soleggiatura Tedescu Sonneneinstrahlung.

assoliàe, assoliài , vrb: assoliare Definitzione pònnere a pigare sole, pigare sole Sinònimos e contràrios assobinai, assorinai, soghiai Frases sas tilichertas sunt frimmas assoliàndhesi ◊ a assoliare trematas, fàunas e mantas lis faghet bene ◊ fasolu, moriscu, nughe, méndhula e àteru gai cheret assoliadu innantis de lu remonire ◊ assóliati sa carena in custu sole! ◊ cussu traste frundhidu bi est annos assoliendhe fora! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu exposer au soleil Ingresu to dry in the sun Ispagnolu solear Italianu soleggiare Tedescu in die Sonne legen.

assoliaméntu , nm Sinònimos e contràrios assoliadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ensoleillement Ingresu hanging out to dry Ispagnolu soleamiento Italianu soleggiatura Tedescu Sonneneinstrahlung.

astenàre , vrb Definitzione nau de frutuàriu, intostare o aortire chentza cumpriu (fintzes po pecu); nau de linna, fintzes pipionire, pònnere su greme Sinònimos e contràrios acalabiare, agurtire, allagorjare, assichillonai, atecadiare Ètimu ltn. extenuare Tradutziones Frantzesu dessécher Ingresu to dry (up) Ispagnolu enmustiarse Italianu incatorzolire Tedescu einschrumpfen.

barasòne , nm: barisone, barrasone, barrasoni, barrisone, berrisone, erisone Definitzione nae de linna, de sida arrasposa e ispinosa Sinònimos e contràrios arrasolu, bangazu, barrasolu, carrasprone, ghirrisone, istupu, mètere, rasitu, raspisone, tupisone / cdh. varrasoli Frases cun berrisones, ruspisos e matas perdes tempus e pudas in debbadas ◊ fit s'ozastredhu ténneru naschidu: pariat unu síriu a prantone, ma curpa de no èssere inferchidu est torradu una tupa a berrisone (L.Marteddu) 2. bufa impresse, chi no b'at berrisones in cussu late! Sambenados e Provèrbios smb: Barisoni Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu broussailles Ingresu a tangle of dry branch Ispagnolu zarzal Italianu sterpame Tedescu Gestrüpp.

calamài , vrb: acalamai, calamiai, calemai, callamai, caramai Definitzione calàresi de su sicore, po mancamentu de abba, de fortzas Sinònimos e contràrios acalabiare, allartzanai, allebigiare, allizare, irdebbilitare / ammaculiare, apirchizonare Maneras de nàrrere csn: unu frori caramau, calamiau, follas callamadas = tzédidu, tzédidas de su sicore; c. s'atza = dòrchere, pèrdere s'ata (in suspu, sa capatzidade de s'impònnere, de faedhare) Frases s'est calemada sa mata 2. gopai Giuanni, bosu gei seis de bon'arratza e no si calamat s'atza che gortedhu arruinau! ◊ seu caramada: no tengu balia de nudha, cun cussu pentzamentu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se flétrir, affaiblir, se faner Ingresu to dry up, to wither, to weaken Ispagnolu marchitarse Italianu appassire, infiacchire Tedescu ermatten, welken.

crisiòni , nm Definitzione tupa o fintzes naes totu ispina Sinònimos e contràrios berrisone, càlamu, crispione Frases is pius chi portas parint una mata de crisioni! ◊ su pastori at serrau sa corti a crisionis Sambenados e Provèrbios smb: Crisioni Tradutziones Frantzesu branche épineuse, ronce Ingresu dry branch Ispagnolu rama espinosa Italianu ramo spinóso, stèrpo Tedescu dorniger Zweig.

frascúza , nf Definitzione minudàntzia de cambos sicaos, fustighina Sinònimos e contràrios abbruncu, bruncuza, chimuza, frusulia, ischimuza, mulixia, pampuzia, pimpirinalla, pimpisa 2. si ponimus s'apellu che li mundhamus fintzas sas frascuzas! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rameaux secs Ingresu dry twigs Ispagnolu broza, brusca Italianu ramoscèlli sécchi Tedescu dürre Zweiglein.

fratàza , nf Definitzione cosa orrugada a cantighedhos piticos Sinònimos e contràrios arremusulla, arrogalla, chirchiza, cífrinu, fafaruza, fratamuza, paparida, piciualla, pispisa, pistazia, romasiza, tzimuca, vèglia Ètimu ltn. *fractalia Tradutziones Frantzesu plâtras, restes, miettes Ingresu flakes of dry plaster, remains Ispagnolu cascotes, sobras, migajas Italianu calcinàcci, rimasùgli, briciolame Tedescu Schutt, Rest, Brotkrümchen.

frustigàlla , nf: fustiga, fustigalla Definitzione fustigos, muntone de fustigos, nau fintzes in su sensu de linna fine po allumiare Sinònimos e contràrios busàmene, chimuza, chirchiza, fostiga, fustighina, pampodha Frases no agatas prus mancu fustigalla tzacadina po allui asuta de su craboni in sa forredha ◊ funt abbruxendi sa fustigalla pro limpiai sa terra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu brindilles Ingresu heap of dry wood Ispagnolu chasca, támara Italianu stipa Tedescu Reisig (haufen), Holzstoß.

frusulía , nf Definitzione linnighedha fine sicada; cosighedha de pagu giudu Sinònimos e contràrios abbruncu, chercuzu, chimuza, frascuza, ischimuza, mulixia, pampuzia, pimpisa / allajolu, catzavusalla 2. si no possedis vena, su chi cantas est totu frusulia Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu rameaux secs, fanfreluche Ingresu dry twigs, trifle Ispagnolu chasca, baratija Italianu ramétti sécchi, cianfrusàglia Tedescu Reisig, Kram.

irmurtíre , vrb: ismultire, ismurtire Definitzione pèrdere s'abba, nau pruschetotu de erbas e linnas (ma fintzes de casu nou, de arrescotu); fintzes coment'e prentzare, fàere pèrdere s'abba Sinònimos e contràrios addormicare, sumortire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dessécher Ingresu to dry up Ispagnolu marchitar Italianu smùngere Tedescu den ganzen Saft saugen aus.

muràche , nm Definitzione muru de pedra assentada chentza impastu; a logos fintzes nuraghe Sinònimos e contràrios muragadha, murubbullu / nurache* Frases at tancau sas cussorjas a muraches ◊ si est pasau in d-unu murache Tradutziones Frantzesu mur de pierres sèches Ingresu dry wall Ispagnolu muro en seco, tapia Italianu muro a sécco Tedescu Trockenmauer.