Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

afallíre, afallíri , vrb: fallire Definitzione nau de laore, sicare chentza lómpiu, a ispiga buida, tocau a népide, a sole Sinònimos e contràrios avagliai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dessécher Ingresu to fog Ispagnolu volverse zocato Italianu divenire afato Tedescu verkümmert werden.

aredhàre , vrb Definitzione essire asciutu meda, sicau, fàere a crosta Sinònimos e contràrios aghedhare, ansare, carasare Ètimu ltn. *arellare Tradutziones Frantzesu dessécher Ingresu to dry (up) Ispagnolu secar Italianu inaridire, disseccare Tedescu ausdörren, trocknen.

arridàe, arridài, arridàre, arridàri , vrb: arritare Definitzione fàere o essire àrridu, fàere sa cosa deasi sicada chi si segat luego po dha tocare, o tostada, ma fàcile a fàere a farinos Sinònimos e contràrios ansare, carasare, turrai Frases at arridau duas fitas de pani in sa braxa ◊ su soli pitziosu àrridat is ispigas ◊ s’astrau àrridat fintzas s’erba ◊ in istiu sa terra si àrridat de su sole forte Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dessécher Ingresu to dry (up) Ispagnolu secar Italianu disseccare, essiccare Tedescu trocknen.

assichillonài , vrb: assichizonare, atzichillonai Definitzione nau de erbas e mescamente de frutuàriu, essire aortitzu, fàere a sichizone, igragalare; nau de unu, imbeciare, essire totu a tzirbisas che cosa igragalada, chi est sicandhosi Sinònimos e contràrios acalabiare, allagorjare, allartzanai, astenare, indisichire, sicai / frongire Frases cussus froris dhus at atzichillonaus s'arrosu mascu 2. sa pedhi si dhi fuat totu atzichillonada coment'e cussa de una fémina bècia (V.Demuro) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dessécher Ingresu to whiter Ispagnolu apergaminarse Italianu incatorzolire Tedescu einschrumpfen.

assicorràe, assicorrài, assicorràre , vrb: atzicorrai, tzicorrai Definitzione fàere sicau che corru, arridare, sicare meda, a tropu; còere a tropu, a sicadura Sinònimos e contràrios arridae, atostorare, sicai Frases s'asciutori at assicorrau sa terra ◊ lassa torrai suidu, deghinò ti assicorrant is prumonis! 2. seo assicorrau che unu cantu de linna ◊ dhui teniat pistocus atzicorraus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dessécher Ingresu to dry (up) Ispagnolu desecación Italianu rinsecchire Tedescu trocknen.

astenàre , vrb Definitzione nau de frutuàriu, intostare o aortire chentza cumpriu (fintzes po pecu); nau de linna, fintzes pipionire, pònnere su greme Sinònimos e contràrios acalabiare, agurtire, allagorjare, assichillonai, atecadiare Ètimu ltn. extenuare Tradutziones Frantzesu dessécher Ingresu to dry (up) Ispagnolu enmustiarse Italianu incatorzolire Tedescu einschrumpfen.

aturrài 1, aturràre , vrb: turrai* Definitzione pònnere in su fogu sa cosa fintzes chi essit assada, in colore de castàngia, passada a fogu, àrrida de si segare cun facilidade atrotigandhodha o pistandhodha; in cobertantza, fintzes fàere a zigota, a befa, pigare a boghes, intzirigare / èssere aturra aturra = apunta a brigare, megai de certai Sinònimos e contràrios ansare, arridae / incidai Frases fiu in coxina ghetendinci in d-unu paperi s'orxu chi iu aturrau ◊ aturrare su pane, sa pobassa ◊ su corpus de fizu meu l'azis lassadu supra de sos rocarjos, a l'aturrare soles e bentos ◊ as aturradu su papassinu tostu che sa preda! 2. sa genti fiat aturrendi a s'àrbitru Tradutziones Frantzesu dessécher, torréfier Ingresu to roast Ispagnolu desecar, tostar Italianu disseccare, torrefare Tedescu austrocknen, rösten.

irmurtíre , vrb: ismultire, ismurtire Definitzione pèrdere s'abba, nau pruschetotu de erbas e linnas (ma fintzes de casu nou, de arrescotu); fintzes coment'e prentzare, fàere pèrdere s'abba Sinònimos e contràrios addormicare, sumortire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dessécher Ingresu to dry up Ispagnolu marchitar Italianu smùngere Tedescu den ganzen Saft saugen aus.

sicài , vrb: sicare, sicari Definitzione bènnere mancu s'abba (o fintzes àteru deasi), pèrdere, bogare o fàere pèrdere s'abba fintzes a essire asciutu, nau mescamente de erba e matedu chi morit ca no podet fàere chentza abba; nau de funtanas, acabbare de bogare abba, nau de animales de múrghere, acabbare de bogare late; nau cun arrennegu, iscúdere a forte de fàere abbarrare cun calecunu arremu coment'e cancarau, retesu, de no ndhe serbire prus / pps. sicadu, sicu Sinònimos e contràrios sciutai / cancarare Frases si s’annada sighit cust'isciutori est sichendu fintzas s’erba po su bestiàmini, is trigus funt totus cobomaus ◊ s'avra mi che at sicau s'ortu: mi podeis giare unu pagu de pisu po s'ierru?◊ su sole forte sicat sa cosa prantada, si no est abbada ◊ in istiu s'erba in Sardigna sicat totu ◊ su sàmbene si mi sicat in sas venas ◊ in sos ispinatzos si bi iferchiat sa figu a sicare ◊ in s’istari is carrúcius bècius si sicant e funt bellus mera po su forru 2. si ch'est sica s'abba de s'isseta ca a custas oras la serrant ◊ sas berbeghes candho sunt próssimas si che sicant ◊ sicada si est sa rica funtana chi bundhaiat abbas a toroju (G.Ruju)◊ sas berbeghes si sicant fintzas pro maladia 3. ti sico sas manos, si ti lompo a t'iscúdere! ◊ li deviat sicare sa manu de bi la cancarare pro vida! Ètimu ltn. siccare Tradutziones Frantzesu dessécher, sécher Ingresu to dry (up) Ispagnolu secar Italianu seccare, inaridire Tedescu trocken, dörren.