abejài , vrb Definizione
pentzare meda o èssere apedhiau a calecuna cosa (giogu, trebbalu, àteru), agiummai maniàticu
Frasi
ma lah ca est abejau cun cussa loredha, lah!…
Traduzioni
Francese
se fixer
Inglese
to be a stickler
Spagnolo
tener manía
Italiano
avére una fissazióne
Tedesco
eine fixe Idee haben.
afaltài, afaltàre , vrb: afartai,
faltai Definizione
fàere farta, no fàere sa cosa; su si sapire in crupa, leare s'asséliu a sa cusciéntzia
Sinonimi e contrari
ammancai
2.
mi afartant is notis abbilladas e po medas poitas no agatu resposta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se sentir coupable
Inglese
to feel guilty about stg
Spagnolo
faltar,
tener la conciencia sucia
Italiano
sentirsi in cólpa,
in fallo
Tedesco
sich schuldig fühlen.
afancedhàe, afancedhài , vrb: afantzedhare Definizione
prnl., nau de cojuaos, su si dha intèndhere cun àtera fémina o cun àteru ómine, tènnere su fancedhu, sa fancedha
Sinonimi e contrari
afantare,
amicare,
amicitziare,
ammestadai
Frasi
chi ti bollis afancedhai… ge dhui est cussa stàtua! ◊ mi siat mi siat… si est istorrada de su pobidhu e afancedhada cun su datori!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vivre en concubinage
Inglese
to find a mistress
Spagnolo
tener amante
Italiano
avére o farsi l'amante
Tedesco
einen Liebhaber haben.
amicàre , vrb rfl: amigai,
amigare Definizione
fàere s'amiga, o s'amigu, nau de persona cojuada chi bivet cun àtera (cojuada o nono) che pobidhu cun pobidha, o fintzes bagadia chi si ponet cun àtera cojuada
Sinonimi e contrari
afancedhae,
afantare,
amicitziare,
ammestadai
Frasi
pro no mi èssere amicadu cun tecus no credas chi sia pentidu ◊ custa picioca si fiat amigada cun su Forasdenosu ◊ ci cun calecuna ses amigau ti depes cogiuare ◊ custu fit amigadu cun tantas féminas…◊ una fémina gatia e un'ómine si sont amicatos
Etimo
ctl., spn.
amigar(se)
Traduzioni
Francese
vivre en concubinage
Inglese
to find a mistress
Spagnolo
tener un amante
Italiano
farsi l'amante,
la concubina
Tedesco
einen Liebhaber haben.
ammuntàre 1 , vrb: ammutai 1,
ammutare Definizione
fàere sonnos lègios, sufrire pesadíglia
Frasi
l'ant ammuntadu, dh'ant ammutau ◊ mi ndi seu iscidau totu atzicau ca m'iant ammutau in su sonnu (S.A.Spano)
2.
candho che apo bidu su pitzinnu subra de campanile mi est ammuntadu su coro!
Traduzioni
Francese
faire des cauchemars
Inglese
to have nightmares
Spagnolo
tener una pesadilla
Italiano
avére,
destare ìncubi
Tedesco
Alpdrücken haben.
arretàe , vrb: arretare,
arretai,
retai Definizione
nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera
Sinonimi e contrari
arrintzonare,
arritzare
Frasi
cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être en érection
Inglese
to have the erection,
to be in erection
Spagnolo
tener una erección
Italiano
avére l'erezióne,
èssere in erezióne
Tedesco
in Erektion sein.
avacàre , vrb: avocare 1 Definizione
finire o serrare s'annu de iscola, cumenciare is vacàntzias
Frasi
s'annu sos iscolanos l'avocant in su mese de làmpadas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prendre ses vacances
Inglese
to take holiday
Spagnolo
tener las vacaciones
Italiano
prènder le vacanze
Tedesco
Urlaub nehmen.
dèpere , vrb: depi,
dèpiri,
dèvere,
tèpere Definizione
tènnere o àere s'óbbrigu, o su bisóngiu, sa presse o s'apretu de calecuna cosa: s'impreat meda po cambiare unu pagu su significau de is àteros verbos; èssere in dépidu; si narat fintzes po inditare cosa pagu segura, chi si pentzat po calecunu motivu ma no s'ischit a seguru (s'impreat cun àere, èssere, e su pps. de àteru vrb.) e fintzes po fàere unu tempus benidore de su vrb. de modu infiniu chi acumpàngiat in sa forma des, tes; a sa campidanesa dhu manígiant, prus che àteru is poetas, fintzes in su sensu de pòdere / pps. dépidu, dépiu; ger. dependhe, dependho, depindhe; formas diferentes de dèpere: ind. pres. tue des, isse det, nois demus, bois dezis, issos dent
Sinonimi e contrari
gèpere
Frasi
depo andhare como, ca sinono si che faghet tardu ◊ depis fai a manera chi is contus torrint totus ◊ tocai, ita mi depeis narri?! ◊ chi ti piagat o nono, custa est cosa chi as a deper fàghere tue ◊ carei carei, ma su chi depis no dhu fais etotu! ◊ solu deves pensare chi de me no ti deves burulare! ◊ aiant dévitu cantare donzi dominica
2.
su chi ti ndhe apo leadu de butega ti lu depo totu ◊ cosa ti depo, chi mancu mi faedhas?!
3.
sa pinna che la depo àere torrada a su logu sou, si no est inoghe ◊ custa faina la depet àere fata isse ◊ depent èssere andhados issos, beru? ◊ isse depet èssere inoche a fúrriu ◊ Mundhicu depet èssere fragandu cun calincuna picioca
4.
non tes àere fastizos e istrobbos (G.Ruju)◊ prima chi su pudhu cantet mi des negare, istanote!
5.
fiat un'isplendori meravigliosu e oras de gosu eus dépiu gustai
Cognomi e Proverbi
prb:
chini timit cosa depit
Etimo
ltn.
debere
Traduzioni
Francese
devoir
Inglese
must,
to have to,
to be obliged
Spagnolo
deber,
tener que
Italiano
dovére
Tedesco
müssen,
sollen,
schuldig sein,
dürfen.
frussàre , vrb Definizione
àere a meda, nau de dinare
Frasi
lampu ca ndhe frussat de sodhu, cussu, est abberu! ◊ si no frussas dinari, segundhu su logu mancu intrare ti bi lassant!
Traduzioni
Francese
disposer de l'argent
Inglese
to have plenty of money
Spagnolo
tener dinero
Italiano
dispórre,
avére danari
Tedesco
viel Geld haben.
ildeossàre , vrb: ildiossare,
irdaossare,
irdegossare,
irdeossare Definizione
bogare de pare o iscosciare unu trastu, fàere a orrugos; nau de ccn., immarrire meda de ndhe sentire dolore / i. una cradea, unu bancu, unu banchitu
Sinonimi e contrari
iddoare,
isconsiminzare,
istracassare
| ctr.
aconciai
Frasi
chie fit istrampadu a manca, chie imboladu a dresta, chie irdeossendhe unu banchitu…◊ bides piantas seculares fatas a carvone: ndhe faghent sa piedade, ildeossadas ◊ petzi mi che sapo in terra a unu muntone, irdaossadu che cuba betza ◊ leademilu, sinono l'ildiosso!
2.
oe so totu irdeossadu cun cussu triballu de deris!
Traduzioni
Francese
démolir,
traumatiser,
se casser les os
Inglese
to smash,
to traumatize,
to thrash s.o
Spagnolo
destrozar,
tener los huesos molidos
Italiano
sfasciare,
traumatizzare,
rómpere le òssa
Tedesco
zerbrechen,
ein Trauma bewirken,
zerschlagen.
illabinàre , vrb: illainare,
illainari Definizione
èssere a iscurrentziadura, fàere alloina, ladamíngiu a brodu, portare s’iscurréntzia e indebbilitare
Sinonimi e contrari
allainare,
atilimai,
iscacaredhare,
iscussurare 1,
tirchinare
2.
a tui t'illainat su fragu de sa fà
Traduzioni
Francese
avoir la diarrhée,
foirer
Inglese
to have diarrhoea
Spagnolo
tener cagalera,
tener diarrea
Italiano
avére la sciòlta,
avére la diarrèa
Tedesco
Durchfall bekommen,
Durchfall haben.
impipài 1, impipàre , vrb Definizione
importaresindhe, no fàere contu, lassare a pèrdere calecuna cosa o chistione
Sinonimi e contrari
afutire,
strafudhai,
strufudhire
Frasi
benidiche chin nois e impipadindhe de babbu e de cuile! ◊ tres pisedhos si pessighint a coedhas mesu fora, impipèndhesi de su fritu ◊ impipadindhe, no ti les matana!
2.
si su batu est rassu s'impipat de anzone e de crabitu!
Etimo
itl.
impiparsene
Traduzioni
Francese
se ficher de
Inglese
not to care
Spagnolo
tener sin cuidado,
importar un comino
Italiano
infischiarsi
Tedesco
pfeifen.
iscaniài, iscaniàre , vrb Definizione
no àere làstima, fàere su cane, tratare male
Sinonimi e contrari
incaniare
Frasi
Deus no iscàniat mai is chi si cunfessant pecadoris
Traduzioni
Francese
être cruel
Inglese
to be cruel
Spagnolo
endurecerse,
no tener corazón
Italiano
èsser crudèle,
non aver compassióne
Tedesco
herzlos sein,
mitleidlos.
iscurrentàre , vrb Definizione
pigare a iscurrentziadura, fàere a cussos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
avoir la diarrhée
Inglese
to have diarrhoea
Spagnolo
tener diarrea
Italiano
avére la diarrèa
Tedesco
Durchfall haben.
issilicàre , vrb Definizione
sentire o àere coment'e fàmene, isanimamentu, afinamentu de ànima
Sinonimi e contrari
schinitzai
Traduzioni
Francese
avoir l'estomac creux
Inglese
to feel hungry
Spagnolo
tener hambre
Italiano
sentire languóre,
fame
Tedesco
Hunger haben.
pecài, pecàre , vrb Definizione
fàere male, pecaos, fartas chi tenent una responsabbilidade chi s'ischit e si sentit; foedhandho de cosa prantada, matedu, gente, machinàrios o àteru, àere o bogare difetu, andhare male, fàere farta in su funtzionamentu o cumportamentu
Sinonimi e contrari
faltare
Modi di dire
csn:
pecare a origras = àere carchi pecu a origras, èssiri surdu, grai de origas, betàresi a surdu; pecare a macu, a tontu = àere carchi pecu de macos, de tontos
Frasi
nimmancu dèu ti cundennu: bai e no pechis prus! (Ev.)◊ su dinari non at un'ànima de sarvare, non pensat, non disizat, non furat, non pecat (G.Ruju)◊ chini pecat si perdit s'amistadi de Deus
2.
eite a origras pecas: so tres oras cramèndhedi e tue totu nudha! ◊ is infertus podint pecai, si no funt fatus bèni
Etimo
ltn.
peccare
Traduzioni
Francese
pécher,
faire défaut
Inglese
to sin,
to be deficient
Spagnolo
pecar,
cojear,
tener defectos
Italiano
peccare,
difettare
Tedesco
sündigen,
mangeln,
fehlen,
mangelhaft sein.
strafudhài , vrb: strufudhai Definizione
importaresindhe, de sa cosa, lassare istare chentza ndhe fàere contu
Sinonimi e contrari
afutire,
impipai 1,
strufudhire
Frasi
si ndh'est strufudhau
Traduzioni
Francese
se ficher de
Inglese
not to care
Spagnolo
pasar,
tener sin cuidado
Italiano
infischiarsi
Tedesco
pfeifen auf.
sudhíre , vrb: assudhire Definizione
su si acatare de ccs., pruschetotu nau in su sensu de abbarrare dispràxios, tènnere sudhu po su male fatu, istare impentzamentaos, timendho; fintzes pentzare, intzertare coment'e po cossígiu, agiudu de ccn. / sudhíresi de una cosa = interessaisí, tenni pentzamentu po calincuna cosa, coment'e timendi
Sinonimi e contrari
arrepentire,
impudare,
penètere
/
consigiai,
indetare
Frasi
sudhi sudhi e a s'abboja abboja apo, prima ch'inserrent sas aeras, su torradorzu bostru assebertadu (G.Marras)◊ tiu Raga si la sudhiat de àere annada mala ◊ mi sudho in s'ànima coment'e chi no ape mancu comintzadu
2.
mancu male no apo curadu in binza, deris, paret chi mi l'at sudhidu calicunu chi oe deviat pròere!
Traduzioni
Francese
se troubler,
avoir des remords
Inglese
to get upset,
to feel remorse
Spagnolo
turbarse,
tener remordimientos
Italiano
turbarsi,
impensierirsi,
aver rimòrso
Tedesco
sich beunruhigen,
Gewissensbisse haben.