Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abejài , vrb Definition pentzare meda o èssere apedhiau a calecuna cosa (giogu, trebbalu, àteru), agiummai maniàticu Sentences ma lah ca est abejau cun cussa loredha, lah!… Translations French se fixer English to be a stickler Spanish tener manía Italian avére una fissazióne German eine fixe Idee haben.

afaltài, afaltàre , vrb: afartai, faltai Definition fàere farta, no fàere sa cosa; su si sapire in crupa, leare s'asséliu a sa cusciéntzia Synonyms e antonyms ammancai 2. mi afartant is notis abbilladas e po medas poitas no agatu resposta Etymon srd. Translations French se sentir coupable English to feel guilty about stg Spanish faltar, tener la conciencia sucia Italian sentirsi in cólpa, in fallo German sich schuldig fühlen.

afancedhàe, afancedhài , vrb: afantzedhare Definition prnl., nau de cojuaos, su si dha intèndhere cun àtera fémina o cun àteru ómine, tènnere su fancedhu, sa fancedha Synonyms e antonyms afantare, amicare, amicitziare, ammestadai Sentences chi ti bollis afancedhai… ge dhui est cussa stàtua! ◊ mi siat mi siat… si est istorrada de su pobidhu e afancedhada cun su datori! Etymon srd. Translations French vivre en concubinage English to find a mistress Spanish tener amante Italian avére o farsi l'amante German einen Liebhaber haben.

amicàre , vrb rfl: amigai, amigare Definition fàere s'amiga, o s'amigu, nau de persona cojuada chi bivet cun àtera (cojuada o nono) che pobidhu cun pobidha, o fintzes bagadia chi si ponet cun àtera cojuada Synonyms e antonyms afancedhae, afantare, amicitziare, ammestadai Sentences pro no mi èssere amicadu cun tecus no credas chi sia pentidu ◊ custa picioca si fiat amigada cun su Forasdenosu ◊ ci cun calecuna ses amigau ti depes cogiuare ◊ custu fit amigadu cun tantas féminas…◊ una fémina gatia e un'ómine si sont amicatos Etymon ctl., spn. amigar(se) Translations French vivre en concubinage English to find a mistress Spanish tener un amante Italian farsi l'amante, la concubina German einen Liebhaber haben.

ammuntàre 1 , vrb: ammutai 1, ammutare Definition fàere sonnos lègios, sufrire pesadíglia Sentences l'ant ammuntadu, dh'ant ammutau ◊ mi ndi seu iscidau totu atzicau ca m'iant ammutau in su sonnu (S.A.Spano) 2. candho che apo bidu su pitzinnu subra de campanile mi est ammuntadu su coro! Translations French faire des cauchemars English to have nightmares Spanish tener una pesadilla Italian avére, destare ìncubi German Alpdrücken haben.

arretàe , vrb: arretare, arretai, retai Definition nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera Synonyms e antonyms arrintzonare, arritzare Sentences cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas Etymon srd. Translations French être en érection English to have the erection, to be in erection Spanish tener una erección Italian avére l'erezióne, èssere in erezióne German in Erektion sein.

avacàre , vrb: avocare 1 Definition finire o serrare s'annu de iscola, cumenciare is vacàntzias Sentences s'annu sos iscolanos l'avocant in su mese de làmpadas Etymon srd. Translations French prendre ses vacances English to take holiday Spanish tener las vacaciones Italian prènder le vacanze German Urlaub nehmen.

dèpere , vrb: depi, dèpiri, dèvere, tèpere Definition tènnere o àere s'óbbrigu, o su bisóngiu, sa presse o s'apretu de calecuna cosa: s'impreat meda po cambiare unu pagu su significau de is àteros verbos; èssere in dépidu; si narat fintzes po inditare cosa pagu segura, chi si pentzat po calecunu motivu ma no s'ischit a seguru (s'impreat cun àere, èssere, e su pps. de àteru vrb.) e fintzes po fàere unu tempus benidore de su vrb. de modu infiniu chi acumpàngiat in sa forma des, tes; a sa campidanesa dhu manígiant, prus che àteru is poetas, fintzes in su sensu de pòdere / pps. dépidu, dépiu; ger. dependhe, dependho, depindhe; formas diferentes de dèpere: ind. pres. tue des, isse det, nois demus, bois dezis, issos dent Synonyms e antonyms gèpere Sentences depo andhare como, ca sinono si che faghet tardu ◊ depis fai a manera chi is contus torrint totus ◊ tocai, ita mi depeis narri?! ◊ chi ti piagat o nono, custa est cosa chi as a deper fàghere tue ◊ carei carei, ma su chi depis no dhu fais etotu! ◊ solu deves pensare chi de me no ti deves burulare! ◊ aiant dévitu cantare donzi dominica 2. su chi ti ndhe apo leadu de butega ti lu depo totu ◊ cosa ti depo, chi mancu mi faedhas?! 3. sa pinna che la depo àere torrada a su logu sou, si no est inoghe ◊ custa faina la depet àere fata isse ◊ depent èssere andhados issos, beru? ◊ isse depet èssere inoche a fúrriu ◊ Mundhicu depet èssere fragandu cun calincuna picioca 4. non tes àere fastizos e istrobbos (G.Ruju)◊ prima chi su pudhu cantet mi des negare, istanote! 5. fiat un'isplendori meravigliosu e oras de gosu eus dépiu gustai Surnames and Proverbs prb: chini timit cosa depit Etymon ltn. debere Translations French devoir English must, to have to, to be obliged Spanish deber, tener que Italian dovére German müssen, sollen, schuldig sein, dürfen.

frussàre , vrb Definition àere a meda, nau de dinare Sentences lampu ca ndhe frussat de sodhu, cussu, est abberu! ◊ si no frussas dinari, segundhu su logu mancu intrare ti bi lassant! Translations French disposer de l'argent English to have plenty of money Spanish tener dinero Italian dispórre, avére danari German viel Geld haben.

ildeossàre , vrb: ildiossare, irdaossare, irdegossare, irdeossare Definition bogare de pare o iscosciare unu trastu, fàere a orrugos; nau de ccn., immarrire meda de ndhe sentire dolore / i. una cradea, unu bancu, unu banchitu Synonyms e antonyms iddoare, isconsiminzare, istracassare | ctr. aconciai Sentences chie fit istrampadu a manca, chie imboladu a dresta, chie irdeossendhe unu banchitu…◊ bides piantas seculares fatas a carvone: ndhe faghent sa piedade, ildeossadas ◊ petzi mi che sapo in terra a unu muntone, irdaossadu che cuba betza ◊ leademilu, sinono l'ildiosso! 2. oe so totu irdeossadu cun cussu triballu de deris! Translations French démolir, traumatiser, se casser les os English to smash, to traumatize, to thrash s.o Spanish destrozar, tener los huesos molidos Italian sfasciare, traumatizzare, rómpere le òssa German zerbrechen, ein Trauma bewirken, zerschlagen.

illabinàre , vrb: illainare, illainari Definition èssere a iscurrentziadura, fàere alloina, ladamíngiu a brodu, portare s’iscurréntzia e indebbilitare Synonyms e antonyms allainare, atilimai, iscacaredhare, iscussurare 1, tirchinare 2. a tui t'illainat su fragu de sa fà Translations French avoir la diarrhée, foirer English to have diarrhoea Spanish tener cagalera, tener diarrea Italian avére la sciòlta, avére la diarrèa German Durchfall bekommen, Durchfall haben.

impipài 1, impipàre , vrb Definition importaresindhe, no fàere contu, lassare a pèrdere calecuna cosa o chistione Synonyms e antonyms afutire, strafudhai, strufudhire Sentences benidiche chin nois e impipadindhe de babbu e de cuile! ◊ tres pisedhos si pessighint a coedhas mesu fora, impipèndhesi de su fritu ◊ impipadindhe, no ti les matana! 2. si su batu est rassu s'impipat de anzone e de crabitu! Etymon itl. impiparsene Translations French se ficher de English not to care Spanish tener sin cuidado, importar un comino Italian infischiarsi German pfeifen.

iscaniài, iscaniàre , vrb Definition no àere làstima, fàere su cane, tratare male Synonyms e antonyms incaniare Sentences Deus no iscàniat mai is chi si cunfessant pecadoris Translations French être cruel English to be cruel Spanish endurecerse, no tener corazón Italian èsser crudèle, non aver compassióne German herzlos sein, mitleidlos.

iscurrentàre , vrb Definition pigare a iscurrentziadura, fàere a cussos Etymon srd. Translations French avoir la diarrhée English to have diarrhoea Spanish tener diarrea Italian avére la diarrèa German Durchfall haben.

issilicàre , vrb Definition sentire o àere coment'e fàmene, isanimamentu, afinamentu de ànima Synonyms e antonyms schinitzai Translations French avoir l'estomac creux English to feel hungry Spanish tener hambre Italian sentire languóre, fame German Hunger haben.

pecài, pecàre , vrb Definition fàere male, pecaos, fartas chi tenent una responsabbilidade chi s'ischit e si sentit; foedhandho de cosa prantada, matedu, gente, machinàrios o àteru, àere o bogare difetu, andhare male, fàere farta in su funtzionamentu o cumportamentu Synonyms e antonyms faltare Idioms csn: pecare a origras = àere carchi pecu a origras, èssiri surdu, grai de origas, betàresi a surdu; pecare a macu, a tontu = àere carchi pecu de macos, de tontos Sentences nimmancu dèu ti cundennu: bai e no pechis prus! (Ev.)◊ su dinari non at un'ànima de sarvare, non pensat, non disizat, non furat, non pecat (G.Ruju)◊ chini pecat si perdit s'amistadi de Deus 2. eite a origras pecas: so tres oras cramèndhedi e tue totu nudha! ◊ is infertus podint pecai, si no funt fatus bèni Etymon ltn. peccare Translations French pécher, faire défaut English to sin, to be deficient Spanish pecar, cojear, tener defectos Italian peccare, difettare German sündigen, mangeln, fehlen, mangelhaft sein.

strafudhài , vrb: strufudhai Definition importaresindhe, de sa cosa, lassare istare chentza ndhe fàere contu Synonyms e antonyms afutire, impipai 1, strufudhire Sentences si ndh'est strufudhau Translations French se ficher de English not to care Spanish pasar, tener sin cuidado Italian infischiarsi German pfeifen auf.

sudhíre , vrb: assudhire Definition su si acatare de ccs., pruschetotu nau in su sensu de abbarrare dispràxios, tènnere sudhu po su male fatu, istare impentzamentaos, timendho; fintzes pentzare, intzertare coment'e po cossígiu, agiudu de ccn. / sudhíresi de una cosa = interessaisí, tenni pentzamentu po calincuna cosa, coment'e timendi Synonyms e antonyms arrepentire, impudare, penètere / consigiai, indetare Sentences sudhi sudhi e a s'abboja abboja apo, prima ch'inserrent sas aeras, su torradorzu bostru assebertadu (G.Marras)◊ tiu Raga si la sudhiat de àere annada mala ◊ mi sudho in s'ànima coment'e chi no ape mancu comintzadu 2. mancu male no apo curadu in binza, deris, paret chi mi l'at sudhidu calicunu chi oe deviat pròere! Translations French se troubler, avoir des remords English to get upset, to feel remorse Spanish turbarse, tener remordimientos Italian turbarsi, impensierirsi, aver rimòrso German sich beunruhigen, Gewissensbisse haben.