aggangusàre , vrb Definizione
pònnere s’atzavoga, sa puligada, istrínghere in su tzugu cun ambas manos a unu de no dhi lassare torrare àlidu ne passare sàmbene
Sinonimi e contrari
aggangae,
aggrangugliare,
aggangulitare,
apuligare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
étrangler
Inglese
to strangle
Spagnolo
estrangular
Italiano
prèndere per la góla
Tedesco
würgen.
bàcu , nm: vacu Definizione
gúturu o canale de monte, logu ue su terrenu faet coment'e a badhe istrinta / andai bacu ’acu = totu intro de su badhigru; min. bachixedhu, bachitzolu
Sinonimi e contrari
tàcinu
Frasi
su fumu ispintu de su bentu ndhi àrtziat in is bacus de sa costa ◊ me is montis dhoi at bacus e serras ◊ s'istradone súlciat sos bacos de sa costizola ◊ retumbendi in is bacus calat s'arriu ◊ teniat unu bacu mannu de una deghina de ètaros ◊ est totu éliche, lidone, chessa, aliderru in cussos bacos
Cognomi e Proverbi
smb:
Accu
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
ravin
Inglese
gorge
Spagnolo
garganta,
desfiladero
Italiano
fórra,
góla di montagna
Tedesco
Schlucht.
bilgúzu , nm: birguzu,
irgunzu,
orguzu Definizione
su tretu inue s'ingurtit, tra sa limba e sa canna de su gúturu
Sinonimi e contrari
aghentolu,
gaggarasta,
gaigastolu,
gorga,
gorguzu*,
gurutu,
ingollidosu,
ingrastolu,
ingullidorzu,
ingurtidórgiu,
ugrullu,
valgastolu
/
alguena,
garguena
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
gorge,
pharynx
Inglese
throat,
esophagus
Spagnolo
garganta,
faringe
Italiano
góla,
faringe
Tedesco
Kehle,
Rachen,
Pharynx.
búla , nf Definizione
su tretu de sa carena, a parte de fora e a parte de aintru, tra sa buca e su tzugu / su pupujone de sa b. = itl. ùgola; sa canna de sa b., de su gúturu = garguena, itl. trachèa; sa figu de sa b. = mela o nughe de s'úturu, annou de su tzugu o nú de su gúturu, itl. pómo d'Adamo
Sinonimi e contrari
gula,
gúturu
Modi di dire
csn:
betare sa fune a b. a unu = batírelu a fàghere su chi no cheret; èssere tentu a b. = portai sa boxi iscannia ca at pigau frius; pònnere in b. (nau de cosas de papai)= arrèsciri in su gúturu; èssere a bula de… = tènniri totu su chi si bolit, su chi si tenit in ganas, meda
Frasi
cantas bias su malassortadu bi acurtziaiat sas laras sididu, tantas s'undha che li fuiat suta lassèndhelu pro sempre a bula asciuta
2.
cussu fritu chi apo leadu mi at tentu a bula
3.
su frutuàriu cherfu ponet in bula ◊ a bula de dispiagheres so, de candho so cun issu!…
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
gula
Traduzioni
Francese
gorge
Inglese
throat
Spagnolo
garganta
Italiano
góla
Tedesco
Kehle.
cannighína , nf: gannighina Definizione
nau prus che àteru pl., totu is cannas de su gúturu (ingurtidórgiu, canna de is prumones, venas e artérias)
Sinonimi e contrari
ganga
Frasi
mi at contau ca sos sordaos punghent a sas cannighinas mannos e piticos, dhos iscannant che anzones!
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gorge
Inglese
throat
Spagnolo
garganta
Italiano
góla
Tedesco
Kehle.
gànga , nf, nm: gangu Definizione
tretu in su gúturu, a parte e àtera, asuta de s'origa, tra tzugu e trempa; si narat fintzes in su sensu de totu su gúturu
Sinonimi e contrari
cragarastas,
gàgia
/
bula,
cannighina,
gàngula,
gúturu
Modi di dire
csn:
sa ganga de su porcu = su lardu de sa ganga, totu ràndhulas, cufetadu che a sa pantzeta: a logos li narant "aràndula, làndura, ràndhula, marànnula"; sa ganga de su pische = mermu chi sos pisches zughent a un'ala e àtera in sa conca, in bula, e chi faghet sa matessi faina chi faghent sos prummones in àteros animales: leat s'ossízene, de s'abba; leare a gangas, pònnere sas gangas = pònnere sas ganghedhas, sa puligada, afíere in bula cun sas manos de no lassare torrare àlidu a unu, o, in suspu, fàghereli fàghere su chi no cheret, aprofitaresindhe; no che li falat in ganga = no nci dha ingurtit, no creit a su chi dhi ant contau
Frasi
sas gangas de su porcu cufetadas sunt saboridas meda ◊ su gangu de su procu ponidhu a còghere!
2.
su pisci candu est purescendi si bit de sa ganga
3.
cun s'ingurdoneria de àere sempre de piús s'ómine si est ponzendhe sas gangas dai perisse etotu
Cognomi e Proverbi
smb:
Ganga, Gangas, Gangone
Terminologia scientifica
crn, mng
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gorge,
branchies
Inglese
throat,
gills
Spagnolo
garganta,
branquia
Italiano
góla,
brànchie
Tedesco
Kehle,
Kiemen (Pl.),
Branchien (Pl.).
gorgúzu , nm: grugullu,
grugúrgiu,
gurgúgiu,
gurguzu,
urgúgiu Definizione
sa canna de su gúturu inue passat su papare de buca a s'istògomo; tzugu de ampudha, de pistones e àteros istrègios deasi
Sinonimi e contrari
aghentolu,
bilguzu,
gaigastolu,
gorga,
ingollidosu,
ingrastolu,
ingullidorzu,
ingurtidórgiu,
ugrullu,
valgastolu
/
totorigu
Modi di dire
csn:
satzaisí a grugullu = manigare a cusséssia, allogiaisí; prèniri a grugullu = prenare a oros
Frasi
iscurtae atentos ecantedhu, ma prima su conzedhu mi daze ca m'ifundho su gurguzu! (A.G.Solinas)
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
*gurguliu
Traduzioni
Francese
gorge,
pharynx,
œsophage
Inglese
throat,
pharynx,
esophagus
Spagnolo
garganta
Italiano
góla,
faringe,
esòfago
Tedesco
Kehle,
Rachen,
Speiseröhre.
gurúle , nm Definizione
buca de logu, tretu istrintu in mesu de duos montes, de duas puntas de monte
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
passage étroit entre deux montagnes
Inglese
gorge
Spagnolo
desfiladero
Italiano
góla tra i monti
Tedesco
Schlucht.
gurútu , nm, nf: gútura,
gúturu Definizione
su tretu de sa carena, a parte de fora e a parte de aintru, tra sa buca e su tzugu; carrela, orruga o camminu istrintedhu, badhigru istrintu; sa trumba de sa geminera / min. gurutinu = boturinu
Sinonimi e contrari
bilguzu,
bula,
búturu
/
caminu,
carrela,
àidu
Modi di dire
csn:
mela de su gúturu = su nodu, o figu, nughe de sa bula, annou de su tzugu o nú de su gúturu; sa canna de su gúturu = garguena; gúturu de monti = tretu astrintu a zisa de badhigru, coladorzu in mesu de duas puntas de monte; gúturu istrintu = nau de ccn., chi manighendhe ndhe sèberat carchi cosighedha prus a físsiu chi no pro bisonzu (es. su sèmene de sa ua)
Frasi
chi bolit papai e bufai apalas mias dh'at a arresci in su gúturu! ◊ no mi est arribbau mancu a su gúturu, de cantu fut pagu! ◊ pro ingurti custa cosa tocat a portai su gúturu che mainga de capotu!…
2.
sos gurutos in bidha fint bódios: no si bidiat ànima ◊ in sa cora aundi finiat su gúturu, Assunta fiat isciacuendu is pannus, in frúmini ◊ sos gurutos fint fatos a impredau ◊ nos poniamus a cúrrere a cantu potiamus in sos gurutinos de su vichinatu
Terminologia scientifica
crn, bdh, slg
Etimo
ltn.
guttur
Traduzioni
Francese
gorge,
sentier,
détroit
Inglese
throat,
path
Spagnolo
garganta,
callejuela
Italiano
góla,
vïòttolo strètto
Tedesco
Kehle,
enger Weg
ilmaschiàre , vrb: ismaschiare Definizione
arrasigare su pedhutu de is pedhes conciadas; ispertare o iscrarire sa boghe, giare unu cropu sicu, un’arrasigadura, in su gúturu, coment’e de tussi, un’iscrémiu, ma chentza ispudu (coment’e po ndhe bogare ispurgadura), fintzes po singiale a un’àtera persona chentza foedhare: medas bortas est unu singiale de disprétziu o de befa, de avertimentu / ferru de ismaschiare = ferru addatu pro ndhe rasigare su pedhutu de sas pedhes
Sinonimi e contrari
burruscinai,
iscarrusciai,
iscremiare,
sdorrosciai
2.
fit ilmaschianne e tussianne po si fàghere a intènnere de sos àteros (A.Cossu)◊ apo ilmaschiadu ma no mi at cumpresu ca si depiat calliare
3.
cussu cheret ilmaschiadu ca est nanne cosas chi no annant bene!
Traduzioni
Francese
graillonner
Inglese
to clear one's throat
Spagnolo
carraspear
Italiano
liberare la góla dal catarro
Tedesco
sich räuspern.