abbratzèta , avb: abbratzete,
brasseto Definizione
manera de si pigare intrandho apare donniunu su bratzu suo in su cuidu cun su bratzu de sa persona a costau, camminandho
Frasi
leat sas féminas a s’abbratzeta e las mintet a buteghinu ◊ Zubanne e Pepina sunt tucaos a s'abbratzete ◊ sas copiedhas sunt totu passizandhe a s'abbratzeta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bras dessus,
bras dessous
Inglese
arm in arm
Spagnolo
del brazo,
de bracete
Italiano
sottobràccio
Tedesco
Arm in Arm.
aframicàre , vrb Definizione
fàere o essire famigosu, pedhitzone / aframicau de gana = mortu de fàmini
Sinonimi e contrari
aframicosare,
ammiserae
Traduzioni
Francese
appauvrir
Inglese
to impoverish
Spagnolo
empobrecer
Italiano
immiserire
Tedesco
arm machen.
bàltzu , nm: bartzu,
bràciu,
brassu,
bratzu Definizione
parte de sa carena chi andhat de su codhu a sa manu, distintu in duas partes de mesania, in su cuidu: in is animales, est sa camba de ananti; si narat fintzes de àteru (es. cambu grussu de mata, aina de traperi po intrare mànigas o camberas de pantalone a prentzare); coment'e medida, unos 75 centímetros de longària (tres prammos)/ min. bratzichedhu, bratzitu
Sinonimi e contrari
camba 2,
fratu 2
Modi di dire
csn:
sa canna, sa cannedha de su bratzu = sa parte de su bratzu de su cuidu a sa manu, itl. avambràccio; bratzu de cadrea = parte de una cadira aundi fait a pònniri is bratzus apitzus, candu unu si setzit; b. de àrbure, de riu, de mare = camba; su bratzu de s'arromana = su fusu o canna cun sas intacas, ue si ponet su pirone; andai cun is bratzus sciàcula sciàcula, sciamiendu = cun sos bratzos péndhuli péndhuli, coment'e bantzighendhe; fugliare una cosa a cantu curret bratzu = atesu meda, a totu codhu; èssere, rúere, leare in bratzos = itl. tra le braccia
Frasi
fut a fàere sa meigina a su brassu ◊ fillu tuu portaiat su brassu betau in codhus a una burreca bella! ◊ bidesit un'upa niedha cun su fusile in baltzos ◊ cussu portat unu bratzu retentu
Cognomi e Proverbi
smb:
Bratzu
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
brachium
Traduzioni
Francese
bras
Inglese
arm
Spagnolo
brazo
Italiano
bràccio
Tedesco
Arm.
brassèto , avb: abbratzeta,
bratzeta,
bratzeto,
bratzetu Definizione
manera de si pigare duos camminandho a fiancu de pare ponendho is duos bratzos acanta agganciaos a manera de si tocare in sa parte de aintru de su cuidu / leare a bratzeta, a bratzete, a su bratzetu = abbratzetare, cun su bratzu intradu suta de su bratzu de un'àteru
Frasi
est passau unu, totu allichidiu, in bistiri de festa, a su bratzetu cun sa mulleri ◊ fint ispassizendhe leados a sa bratzeta ◊ la leo a sa bratzeta, ma però inchieta si est mustrada
Traduzioni
Francese
bras dessus,
bras dessous
Inglese
arm in arm
Spagnolo
del brazo
Italiano
sottobràccio
Tedesco
Arm in Arm.
bratzichédhu , nm Definizione
min. de bratzu, bratzu de pipiu
Sinonimi e contrari
bratzitu
Traduzioni
Francese
bras
Inglese
little arm
Spagnolo
bracito
Italiano
braccino
Tedesco
kleiner Arm.
cóltzu , agt, nm: colzu,
cortzu,
corzu 1,
cotzu 3 Definizione
foedhu chi narant po ammischinare o lastimandho a unu; foedhandho de unu mortu, s'ispaciau, sa bon'ànima; fintzes chi est totu malandhau / cortzaredhu! = siscuru!, scerau!, mischinu!
Sinonimi e contrari
beadu,
mischinu,
moltu,
siscuru
/
malacónciu
/
cdh. cólciu
| ctr.
diciosu
Frasi
coltzu si andhas foressidu solu in su buscu niedhu! (P.Casu)◊ corzu a isse si no si ndhe adderetat! ◊ corzu chie si fidat de amigos! (P.Pisurzi)◊ custu mi ammentant sa colza pitzinnia! ◊ a dolu de sas coltzas netas mias, chi mi ant a pesu in domo!
2.
su colzu de tziu Istèvene, candho si agataiat, za fit ómine! ◊ s'interramortos at ammaniadu una tuda pro un'àteru corzu ◊ su colzu de babbu meu naraiat sèmpere a no fàghere male a neune
3.
sa mobbília no podiat èssere prus cortza: cadrea mala, mesedha totu arroinada
Etimo
crsn.
córciu
Traduzioni
Francese
pauvre,
Dieu ait son âme,
feu (f. feue)
Inglese
poor (thing),
latelamented
Spagnolo
el pobre
Italiano
poverino,
buonànima
Tedesco
arm,
Selige.
fadigósu , agt Definizione
chi tenet o giughet fàdigu, chi est a fàdigu, in poberesa manna (e nau mescamente a disprétziu)
Sinonimi e contrari
famicosu,
pedhitzoni
Frasi
nci at genti fadigosa e matrachera chi atru non pentzat che a fai mali!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gueux
Inglese
tramp
Spagnolo
mendigo,
pordiosero
Italiano
pezzènte
Tedesco
arm,
elend.
filupèndhe , avb Definizione
istare a f. = istare male meda, a s'úrtimu puntu, nau de su campare, de bívere
Sinonimi e contrari
tilipendhe
Frasi
tuncunia e a filupendhe, est morta azicu apustis ◊ mancari filupendhe siat de salude, no est a la pònnere apare chin cudha
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
misérablement
Inglese
miserably
Spagnolo
miserablemente
Italiano
miseraménte
Tedesco
arm,
in Armut,
elend.
iscedàu , iscl, agt: isciarau,
scedau* Definizione
foedhu chi si narat mescamente lastimandho a unu po dannu o àteru motivu
Sinonimi e contrari
deldiciadu,
dirgrassiadu,
mabassortau,
malafadau,
malafortunau,
míseru
/
scurixedhu!,
siscuru!
Frasi
a cussu, iscedau, no dh'ant betau sabi a conca!
Traduzioni
Francese
le pauvre!
Inglese
needy,
poor thing
Spagnolo
pobre,
pobrecillo
Italiano
poverino
Tedesco
arm,
unglücklich.
issustantziàre , vrb: issustassiare Definizione
pèrdere, fàere pèrdere o bogare sa sustàntzia, sa fortza; nau in cobertantza, cumbínchere, cullonare, o fintzes iscioloriare cun arrexonamentos chi no si cumprendhent
Sinonimi e contrari
illabare,
isolzighedhare,
lissiai
2.
mih no ti che issustàssiet cun sos illérios suos, mih! ◊ cun sos machines suos mi che at issustantziadu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
appauvrir
Inglese
to impoverish
Spagnolo
empobrecer,
agotar
Italiano
depauperare
Tedesco
arm machen.
pòberu, póberu , agt, nm: pòbiru,
pòboru,
pòburu,
pòvaru,
póveru Definizione
chi o chie tenet pagu o nudha benes, siendha, chi est bisongiosu o chi dhi mancat ccn. cosa o ndhe tenet o portat tropu pagu, chi est in cunditziones de necessidade; coment'e agt. dhu narant lastimandho a unu, cristianu, béstia o fintzes mata, po ccn. male o dannu chi tenet o at tentu e deosi si narat innanti de su nm. / min. pobiritu, pobiredhu, pobiritedhu = p. meda, in bisonzu meda (e fintzes pedulianu, chi campat pedindhe)
Sinonimi e contrari
abbisongiosu,
bisonzile,
pàburu
/
cdh. pòaru,
ttrs. pòbaru
/
malibigau,
meschinu,
fradhocu,
sciadau
| ctr.
arricu
Modi di dire
csn:
aguantaisí, bessiri, acabbai p., furriai, torrai a p.; p. forti, tropu, chi no fait, meda; pòberu de… (+ nm.) = chi li mancat carchi cosa; pòvaru faladu = póveru in terra, andhadu male a s'úrtimu etzessu
Frasi
sa crésia fiat pòbara e sa genti prus puru ◊ custa fiat una fémmina pòbora ◊ funt pipius pòberus, sempri iscrutzus o a crapitas bècias ◊ est una famíllia pòbera: tenint isceti dus mois de terra
2.
sa cosa piús rica e bella chi sos pòveros ant: sa limba, sa cultura, sa memória istórica ◊ su pagu chi guaràngiat dh'ispartzit cun is pòburus ◊ su póberu no at àteru aficu si no sa zoronada
3.
portat su sànguini pòberu de gróbbulus arrúbius ◊ sa cosa chi ses papendi est pòbera de vitaminas ◊ est una terra pòvera de sustàssia
4.
pòberu béciu, aici malàriu! ◊ pòberas matas tocadas de fogu! ◊ pòvera mama, s'apretu chi s'at bidu a l'istratzare sa criadura dae manos sos bandhidos! ◊ aite lu chircas a cudhu póver'ómine candho no ndhe podet sa vida?! ◊ pogheritu, l'imputabant de unu muntone de cosas ◊ dha fait sa limósina, sa meri, a unu pòburu istrupiau?
Cognomi e Proverbi
prb:
su pòburu est che su cani: andat a chini dhi donat s'ossu ◊ a pòberu non depas e a santus non promitas ◊ balit prus unu pòbiru bonu chi no unu ricu malu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
pauvre
Inglese
poor
Spagnolo
pobre
Italiano
pòvero
Tedesco
arm,
Arme.