ammunzàre, ammunziài , vrb: munziare Definizione
pigare o giare múngia, cadha, pelea manna, briga
Sinonimi e contrari
ismunziare,
streullai
Frasi
unu de sos capos de su partidu at ammunzadu a Petredhu e che lu fit boghendhe a fora (G.B.Fressura)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rudoyer,
maltraiter
Inglese
to mistreat
Spagnolo
agotar,
matar
Italiano
strapazzare
Tedesco
mißhandeln.
arrematài, arrematàre , vrb: rematai Definizione
bènnere o batire a s'úrtimu puntu, chentza fortzas, po maladia o becesa, fintzes agiustare comente male si podet; coment’e firmare, arrèschere
Sinonimi e contrari
istremuzire
/
allancare,
allagorjare,
alleventare,
ammoltighinare,
arrèndhere,
irdebbilitare
Frasi
is annus e is maladias dh'ant arrematau ◊ sos nuscos galanos de su beranu ant ispalatau sas àgheras de cussa zente arrematada e ant fatu intrare unu lucore de ispera
2.
est in cherta de nche ingurtire unu bucone de saliba chi si li est arrematau in su gagaju
Etimo
spn.
rematar
Traduzioni
Francese
épuiser
Inglese
to exhaust
Spagnolo
agotar,
rematar
Italiano
stremare,
indebolire
Tedesco
erschöpfen.
finíre, finíri , vrb Definizione
batire a sa fine, fàere is úrtimas cosas de unu trebballu, is finiduras; ispaciare totu
Sinonimi e contrari
acabbae,
sensai
/
consumai,
ispaciai
Frasi
su triballu tocat a lu comintzare e a che lu finire puru ◊ su tribàgliu in custa domo no est bene finidu, no! ◊ candho finit sa música, sa roca si aperit e cumparint sas gianas ◊ su contu finit innòi
2.
ajó, a letu: ite faghimus a fogu allutu, finindhe linna e currente?! ◊ est finidu su tempus de divertire! ◊ unu si morit candu at finiu sa vida sua ◊ eis giai finiu su dinai prima de dhu portai in manus?! ◊ cussu tempus puru at finiu, s'arregodu però est abbarrau ◊ s'abba budhindhe si che finit
Etimo
ltn.
finire.
Traduzioni
Francese
achever,
terminer,
finir
Inglese
to finish
Spagnolo
acabar,
agotar
Italiano
finire,
esaurire,
consumare
Tedesco
beenden,
verbrauchen.
ilgheleníre , vrb: irghelenire,
irghilinire Sinonimi e contrari
irghilinare,
isteniai
Frasi
o mama, it'est custu prantu? Ndhe ses irghilinia! ◊ tempus gúrpinu irghiliniu de pistoléssia (F.Satta)◊ est irghiliniu dae s'istrachidúdine e dae su pessamentu de su chi li est costandhe ◊ fit cun sa frebbe arta, sos ocros irghelenios e dilliriandhe ◊ aite ses goi irghelenia, torràndheti fine che filu de cusire?
Traduzioni
Francese
épuiser
Inglese
to wear out
Spagnolo
agotar
Italiano
sfinire
Tedesco
erschöpfen.
iltasíre , vrb: istajire,
istasire,
istasiri,
stasiri Definizione
firmare, mantènnere firmos cun sa fortza (e fintzes leare sa cosa a unu, cun sa fortza); pèrdere (o fàere pèrdere) is fortzas po su fàdigu, po su istare male de nutrimentu, de s’immarritzone
Sinonimi e contrari
aprensionai,
escecutare,
imbargai,
issucutare,
preare
/
arrebbentare,
irbalèndhere,
irbalesiare,
isteniai,
stragai
Frasi
su tempus malu chi l'at istasidu
2.
su podestade l'at mandhadu sos carabbineris a domo pro l'istasire pagas misuras de trigu chi li depit de chimbunu
3.
su terrinu, prus benit ispozadu e prus s'istasit, prus si assutat e prus pagu bi proghet ◊ at istasiu sa mama e cheriat fadicare su fedus ◊ sa runza ti at sos canes iltasidu (A.M.Scanu)◊ bos sezis istasidos: benide a pasare! ◊ su trabballu a tropu s'iscít ca istasit e non est praxili
Etimo
itl.t
stasire
Traduzioni
Francese
exténuer,
épuiser
Inglese
to make look thin,
to exaust
Spagnolo
sujetar,
agotar
Italiano
estenuare,
defatigare,
striminzire
Tedesco
entkräften,
ermüden,
einengen.
inflachèssiri , vrb: infrachessi Definizione
pigare a frachesa, a debbilesa, bènnere o fàere débbile
Sinonimi e contrari
allacanae,
flachèssiri,
ifrachire,
ispotriare
2.
procura de inflachèssiri is disígius e gustus malus!
Etimo
spn.
enflaquecer
Traduzioni
Francese
épuiser
Inglese
to exaust
Spagnolo
agotar
Italiano
spossare
Tedesco
erschöpfen.
irbalèndhere , vrb Definizione
coment’e pèrdere sa balia, is fortzas, de s’immarritzone o de su fàmene
Sinonimi e contrari
iltasire,
irbalesiare,
isfianchire
Traduzioni
Francese
épuiser
Inglese
to exaust
Spagnolo
agotar,
extenuar
Italiano
spossare
Tedesco
ermüden,
erschöpfen.
ispaciài, ispaciàre, ispaciàri , vrb: ispatzare,
spaciai Definizione
bèndhere, àere bendha de mercantzias; acabbare totu su chi si tenet o chi si portat (bendhendho puru); mòrrere
Sinonimi e contrari
bèndhere
/
consumai,
finire,
ifidigare,
mòrrere
Frasi
sos barracajos sunt a boghes in chilca de che ispatzare sa cosa ◊ sa mercantzia sua ognune chircat de l'ispatzare ◊ cantu a Gavinu as dadu unu lominu gai ispatzes un'untza de giarrete!
2.
passa, chi bollis passai: crapitas prus po mei no bollu a ispaciai! ◊ sas reservas de energhia sunt ispaciandhosi ◊ candu beniat su mese de nadale su landhe fut ispaciau ◊ de sa sedha ndhe tèngias bonu proe, dh'ispaces in salude e alligria! ◊ su dinai est ispacendi!
3.
s'isposa de su póberu ispaciadu fit bestida in niedhu ◊ custu est mali chi no sanat: eis a biri ca m'ispàciu! ◊ mancai m'ispaci in galera, ma si dha fatzu pagai, disgratziau!
Cognomi e Proverbi
prb:
sa robba de sos macos s'ispatzat innantis
Etimo
itl.
spacciare
Traduzioni
Francese
écouler,
vendre
Inglese
to sell off
Spagnolo
vender,
agotar
Italiano
smerciare,
esaurire
Tedesco
verkaufen.
ispitíre , vrb: spitiri Definizione
acabbare sa cosa, consumare o ispaciare totu
Sinonimi e contrari
consumai,
finire,
spaciai
Modi di dire
csn:
ogus ispitius = ingullidos, coment'e suspidos; pessare fintzas a si che i. su cherbedhu = fintzas a s'afesimentu, de si ammachiare
Frasi
s'ispitit sa vida pro fàghere sa cosa e apustis lassamus totu! ◊ cudha zente si ch'est ispitia marrandhe (L.Loi)◊ a che las ispitire chin salude, sas iscarpas! ◊ che ispitit sa carena travallandhe ◊ su sole che ispitit sas frammas prus allutas comente che abbassat ◊ su focu ispitit cada cosa ◊ che amus ispitiu s’incunza vetza ◊ cussu est focu chi no si che ispitit
2.
at furriau is ogus ispitius a dónnia parti po biri de aundi essiat cudha boxixedha
Traduzioni
Francese
consommer
Inglese
to waste,
to use
Spagnolo
gastar,
agotar
Italiano
consumare,
impiegare
Tedesco
verbrauchen.
ispossibíre , vrb Definizione
leare su posse, fàere pèrdere is fortzas
Sinonimi e contrari
iltasire,
irbalesiare,
isfianchire
Frasi
sos ricos ant mantesu in gutiperu sos pastoredhos chene possessos, che los ant ispossibios peri de sa volontade
Traduzioni
Francese
épuiser,
harasser
Inglese
to exaust
Spagnolo
agotar,
extenuar
Italiano
spossare
Tedesco
ermüden.
issustantziàre , vrb: issustassiare Definizione
pèrdere, fàere pèrdere o bogare sa sustàntzia, sa fortza; nau in cobertantza, cumbínchere, cullonare, o fintzes iscioloriare cun arrexonamentos chi no si cumprendhent
Sinonimi e contrari
illabare,
isolzighedhare,
lissiai
2.
mih no ti che issustàssiet cun sos illérios suos, mih! ◊ cun sos machines suos mi che at issustantziadu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
appauvrir
Inglese
to impoverish
Spagnolo
empobrecer,
agotar
Italiano
depauperare
Tedesco
arm machen.
istrimuzíre , vrb Definizione
batire a malu puntu de debbilesa a fortza de trebballu
Sinonimi e contrari
arrematai
Frasi
za l'as istrimuzidu custa chida, su zuo, sempre arendhe!
Traduzioni
Francese
épuiser
Inglese
to wear out
Spagnolo
extenuar,
agotar
Italiano
stremare
Tedesco
erschöpfen.
munziàre , vrb: ammunzare* Definizione
pigare o giare múngia, cadha, pelea manna
Sinonimi e contrari
ismunziare
Traduzioni
Francese
rudoyer,
maltraiter,
gronder,
réprimander
Inglese
to scold
Spagnolo
agotar,
matar
Italiano
strapazzare
Tedesco
überanstrengen,
strapazieren.
rabanàre , vrb Definizione
pigare pelea, múngia manna, trebballare meda
Sinonimi e contrari
frustatzare,
isballare,
istrabatzare,
peleare,
stravaciai
Frasi
già rabanat pagu cussu póveru cristianu!…
Etimo
itl.
arrapinarsi
Traduzioni
Francese
se fatiguer
Inglese
to overwork oneself
Spagnolo
agotar,
matarse
Italiano
strapazzarsi
Tedesco
sich strapazieren.
sfinigài , vrb: ifiniare*,
scinigai Definizione
fàere prus fine, prus débbile, bènnere mancu de sa debbilesa
Sinonimi e contrari
afinai,
afinicare,
assilingare,
assutighilare,
infinigae,
insutiligai,
irrussare,
isgumentare
/
ammustèlchere
| ctr.
ingrussai
2.
sentza de papai, si ant a sfinigai in caminu poita benint de aillargu ◊ iat a ai bófiu itzerriai a boxi manna po dhi fai iscí ca cuss'amori dhi sfinigàt s'ànima, ma no podiat fai nudha ◊ sfinigada de su prantu, iat pigau sonnu
Traduzioni
Francese
s'amincir,
affaiblir,
épuiser
Inglese
to wear out,
to make thin,
to weaken
Spagnolo
adelgazar,
agotar
Italiano
assottigliare,
indebolire,
sfinire
Tedesco
feiner machen,
schwächen,
erschöpfen.
stracài , vrb: istracare*,
stragai Definizione
fàere a immarritzone, fàere sentire sa pelea de si pàrrere de no pòdere sighire a fàere cosa, de si dèpere pausare; fintzes orròschere, passare sa gana de fàere cosa / stragai una cosa = cossumire, imbetzare
Sinonimi e contrari
afadiai,
cansai,
fadiae,
strachedhai
| ctr.
pasai
Frasi
su trabballu chi fait cussu stragat ◊ seus aici de nant'e orbesci, sempri insissiligandu e stragandusí
3.
sa tzerga chi stragàt su tzeracu in s'annada dha pagàt su meri
Traduzioni
Francese
épuiser
Inglese
to tire (out)
Spagnolo
cansar,
agotar
Italiano
spossare
Tedesco
erschöpfen.