ammunzàre, ammunziài , vrb: munziare Definition
pigare o giare múngia, cadha, pelea manna, briga
Synonyms e antonyms
ismunziare,
streullai
Sentences
unu de sos capos de su partidu at ammunzadu a Petredhu e che lu fit boghendhe a fora (G.B.Fressura)
Etymon
srd.
Translations
French
rudoyer,
maltraiter
English
to mistreat
Spanish
agotar,
matar
Italian
strapazzare
German
mißhandeln.
arrematài, arrematàre , vrb: rematai Definition
bènnere o batire a s'úrtimu puntu, chentza fortzas, po maladia o becesa, fintzes agiustare comente male si podet; coment’e firmare, arrèschere
Synonyms e antonyms
istremuzire
/
allancare,
allagorjare,
alleventare,
ammoltighinare,
arrèndhere,
irdebbilitare
Sentences
is annus e is maladias dh'ant arrematau ◊ sos nuscos galanos de su beranu ant ispalatau sas àgheras de cussa zente arrematada e ant fatu intrare unu lucore de ispera
2.
est in cherta de nche ingurtire unu bucone de saliba chi si li est arrematau in su gagaju
Etymon
spn.
rematar
Translations
French
épuiser
English
to exhaust
Spanish
agotar,
rematar
Italian
stremare,
indebolire
German
erschöpfen.
finíre, finíri , vrb Definition
batire a sa fine, fàere is úrtimas cosas de unu trebballu, is finiduras; ispaciare totu
Synonyms e antonyms
acabbae,
sensai
/
consumai,
ispaciai
Sentences
su triballu tocat a lu comintzare e a che lu finire puru ◊ su tribàgliu in custa domo no est bene finidu, no! ◊ candho finit sa música, sa roca si aperit e cumparint sas gianas ◊ su contu finit innòi
2.
ajó, a letu: ite faghimus a fogu allutu, finindhe linna e currente?! ◊ est finidu su tempus de divertire! ◊ unu si morit candu at finiu sa vida sua ◊ eis giai finiu su dinai prima de dhu portai in manus?! ◊ cussu tempus puru at finiu, s'arregodu però est abbarrau ◊ s'abba budhindhe si che finit
Etymon
ltn.
finire.
Translations
French
achever,
terminer,
finir
English
to finish
Spanish
acabar,
agotar
Italian
finire,
esaurire,
consumare
German
beenden,
verbrauchen.
ilgheleníre , vrb: irghelenire,
irghilinire Synonyms e antonyms
irghilinare,
isteniai
Sentences
o mama, it'est custu prantu? Ndhe ses irghilinia! ◊ tempus gúrpinu irghiliniu de pistoléssia (F.Satta)◊ est irghiliniu dae s'istrachidúdine e dae su pessamentu de su chi li est costandhe ◊ fit cun sa frebbe arta, sos ocros irghelenios e dilliriandhe ◊ aite ses goi irghelenia, torràndheti fine che filu de cusire?
Translations
French
épuiser
English
to wear out
Spanish
agotar
Italian
sfinire
German
erschöpfen.
iltasíre , vrb: istajire,
istasire,
istasiri,
stasiri Definition
firmare, mantènnere firmos cun sa fortza (e fintzes leare sa cosa a unu, cun sa fortza); pèrdere (o fàere pèrdere) is fortzas po su fàdigu, po su istare male de nutrimentu, de s’immarritzone
Synonyms e antonyms
aprensionai,
escecutare,
imbargai,
issucutare,
preare
/
arrebbentare,
irbalèndhere,
irbalesiare,
isteniai,
stragai
Sentences
su tempus malu chi l'at istasidu
2.
su podestade l'at mandhadu sos carabbineris a domo pro l'istasire pagas misuras de trigu chi li depit de chimbunu
3.
su terrinu, prus benit ispozadu e prus s'istasit, prus si assutat e prus pagu bi proghet ◊ at istasiu sa mama e cheriat fadicare su fedus ◊ sa runza ti at sos canes iltasidu (A.M.Scanu)◊ bos sezis istasidos: benide a pasare! ◊ su trabballu a tropu s'iscít ca istasit e non est praxili
Etymon
itl.t
stasire
Translations
French
exténuer,
épuiser
English
to make look thin,
to exaust
Spanish
sujetar,
agotar
Italian
estenuare,
defatigare,
striminzire
German
entkräften,
ermüden,
einengen.
inflachèssiri , vrb: infrachessi Definition
pigare a frachesa, a debbilesa, bènnere o fàere débbile
Synonyms e antonyms
allacanae,
flachèssiri,
ifrachire,
ispotriare
2.
procura de inflachèssiri is disígius e gustus malus!
Etymon
spn.
enflaquecer
Translations
French
épuiser
English
to exaust
Spanish
agotar
Italian
spossare
German
erschöpfen.
irbalèndhere , vrb Definition
coment’e pèrdere sa balia, is fortzas, de s’immarritzone o de su fàmene
Synonyms e antonyms
iltasire,
irbalesiare,
isfianchire
Translations
French
épuiser
English
to exaust
Spanish
agotar,
extenuar
Italian
spossare
German
ermüden,
erschöpfen.
ispaciài, ispaciàre, ispaciàri , vrb: ispatzare,
spaciai Definition
bèndhere, àere bendha de mercantzias; acabbare totu su chi si tenet o chi si portat (bendhendho puru); mòrrere
Synonyms e antonyms
bèndhere
/
consumai,
finire,
ifidigare,
mòrrere
Sentences
sos barracajos sunt a boghes in chilca de che ispatzare sa cosa ◊ sa mercantzia sua ognune chircat de l'ispatzare ◊ cantu a Gavinu as dadu unu lominu gai ispatzes un'untza de giarrete!
2.
passa, chi bollis passai: crapitas prus po mei no bollu a ispaciai! ◊ sas reservas de energhia sunt ispaciandhosi ◊ candu beniat su mese de nadale su landhe fut ispaciau ◊ de sa sedha ndhe tèngias bonu proe, dh'ispaces in salude e alligria! ◊ su dinai est ispacendi!
3.
s'isposa de su póberu ispaciadu fit bestida in niedhu ◊ custu est mali chi no sanat: eis a biri ca m'ispàciu! ◊ mancai m'ispaci in galera, ma si dha fatzu pagai, disgratziau!
Surnames and Proverbs
prb:
sa robba de sos macos s'ispatzat innantis
Etymon
itl.
spacciare
Translations
French
écouler,
vendre
English
to sell off
Spanish
vender,
agotar
Italian
smerciare,
esaurire
German
verkaufen.
ispitíre , vrb: spitiri Definition
acabbare sa cosa, consumare o ispaciare totu
Synonyms e antonyms
consumai,
finire,
spaciai
Idioms
csn:
ogus ispitius = ingullidos, coment'e suspidos; pessare fintzas a si che i. su cherbedhu = fintzas a s'afesimentu, de si ammachiare
Sentences
s'ispitit sa vida pro fàghere sa cosa e apustis lassamus totu! ◊ cudha zente si ch'est ispitia marrandhe (L.Loi)◊ a che las ispitire chin salude, sas iscarpas! ◊ che ispitit sa carena travallandhe ◊ su sole che ispitit sas frammas prus allutas comente che abbassat ◊ su focu ispitit cada cosa ◊ che amus ispitiu s’incunza vetza ◊ cussu est focu chi no si che ispitit
2.
at furriau is ogus ispitius a dónnia parti po biri de aundi essiat cudha boxixedha
Translations
French
consommer
English
to waste,
to use
Spanish
gastar,
agotar
Italian
consumare,
impiegare
German
verbrauchen.
ispossibíre , vrb Definition
leare su posse, fàere pèrdere is fortzas
Synonyms e antonyms
iltasire,
irbalesiare,
isfianchire
Sentences
sos ricos ant mantesu in gutiperu sos pastoredhos chene possessos, che los ant ispossibios peri de sa volontade
Translations
French
épuiser,
harasser
English
to exaust
Spanish
agotar,
extenuar
Italian
spossare
German
ermüden.
issustantziàre , vrb: issustassiare Definition
pèrdere, fàere pèrdere o bogare sa sustàntzia, sa fortza; nau in cobertantza, cumbínchere, cullonare, o fintzes iscioloriare cun arrexonamentos chi no si cumprendhent
Synonyms e antonyms
illabare,
isolzighedhare,
lissiai
2.
mih no ti che issustàssiet cun sos illérios suos, mih! ◊ cun sos machines suos mi che at issustantziadu!
Etymon
srd.
Translations
French
appauvrir
English
to impoverish
Spanish
empobrecer,
agotar
Italian
depauperare
German
arm machen.
istrimuzíre , vrb Definition
batire a malu puntu de debbilesa a fortza de trebballu
Synonyms e antonyms
arrematai
Sentences
za l'as istrimuzidu custa chida, su zuo, sempre arendhe!
Translations
French
épuiser
English
to wear out
Spanish
extenuar,
agotar
Italian
stremare
German
erschöpfen.
munziàre , vrb: ammunzare* Definition
pigare o giare múngia, cadha, pelea manna
Synonyms e antonyms
ismunziare
Translations
French
rudoyer,
maltraiter,
gronder,
réprimander
English
to scold
Spanish
agotar,
matar
Italian
strapazzare
German
überanstrengen,
strapazieren.
rabanàre , vrb Definition
pigare pelea, múngia manna, trebballare meda
Synonyms e antonyms
frustatzare,
isballare,
istrabatzare,
peleare,
stravaciai
Sentences
già rabanat pagu cussu póveru cristianu!…
Etymon
itl.
arrapinarsi
Translations
French
se fatiguer
English
to overwork oneself
Spanish
agotar,
matarse
Italian
strapazzarsi
German
sich strapazieren.
sfinigài , vrb: ifiniare*,
scinigai Definition
fàere prus fine, prus débbile, bènnere mancu de sa debbilesa
Synonyms e antonyms
afinai,
afinicare,
assilingare,
assutighilare,
infinigae,
insutiligai,
irrussare,
isgumentare
/
ammustèlchere
| ctr.
ingrussai
2.
sentza de papai, si ant a sfinigai in caminu poita benint de aillargu ◊ iat a ai bófiu itzerriai a boxi manna po dhi fai iscí ca cuss'amori dhi sfinigàt s'ànima, ma no podiat fai nudha ◊ sfinigada de su prantu, iat pigau sonnu
Translations
French
s'amincir,
affaiblir,
épuiser
English
to wear out,
to make thin,
to weaken
Spanish
adelgazar,
agotar
Italian
assottigliare,
indebolire,
sfinire
German
feiner machen,
schwächen,
erschöpfen.
stracài , vrb: istracare*,
stragai Definition
fàere a immarritzone, fàere sentire sa pelea de si pàrrere de no pòdere sighire a fàere cosa, de si dèpere pausare; fintzes orròschere, passare sa gana de fàere cosa / stragai una cosa = cossumire, imbetzare
Synonyms e antonyms
afadiai,
cansai,
fadiae,
strachedhai
| ctr.
pasai
Sentences
su trabballu chi fait cussu stragat ◊ seus aici de nant'e orbesci, sempri insissiligandu e stragandusí
3.
sa tzerga chi stragàt su tzeracu in s'annada dha pagàt su meri
Translations
French
épuiser
English
to tire (out)
Spanish
cansar,
agotar
Italian
spossare
German
erschöpfen.