abbuscicadúra , nf Definizione
su èssere totu a busciuruchedhas, ufraduras
Terminologia scientifica
mld
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bouffissure,
boursouflure,
enflure
Inglese
accentuated swelling
Spagnolo
hinchazón,
tumefacción
Italiano
gonfióre accentuato
Tedesco
starke Schwellung.
bríu , nm Definizione
fortza e fintzes capacidade de fàere cosa / èssere chentza brios de nudha = chentza fortzas, sentíresi débbile
Sinonimi e contrari
balia
Frasi
addolumannu meu, apo pérdidu sos brios ◊ candho ti lasso, Sardigna istimada, mi truncat donzi àschidu, onzi briu ◊ su binu de Olíana est de cudhu chi mintet briu!
2.
deo so su chi in brios l'apo posta e àtere si ndh'est aprofetendhe!
Traduzioni
Francese
force,
vigueur
Inglese
vigour
Spagnolo
vigor,
energía
Italiano
vigóre
Tedesco
Stärke.
fòlte , agt, nm: forte,
forti,
froti Definizione
chi o chie giughet fortza, fortzas, chi aguantat isfortzu, pesu, o podet meda, chi est de agguantu o no si lassat dominare o trebballare, chi tenet coràgiu; segundhu de ite si narat, chi giughet àrculu meda; calecunu fàbbricu chi depet serbire de fortilesa, de difesa prus che àteru militare
Sinonimi e contrari
poderosu,
potentivu
| ctr.
débbile,
fridu,
lenu
Modi di dire
csn:
fatu in forte = a manera chi aguantit meda; avb. a forte = cun fortza meda (ctr. abbellu); forte che brunzu, che ferru, che bòi = meda
Frasi
is piciochedhos furint giogandho a cuadhos fortes ◊ bi cheret cosa forte pro agguantare pesu meda ◊ ghetat un'istichida de pei aici forti chi nd'iat a èssiri iscanciofau s'aposentu ◊ pariat folte, ma a baranta ses annos si ch'est moltu ◊ tocat a èssi prus fortis de sa tentatzioni ◊ lampu a forte: a solu si poniat a codhu su cuintale!
2.
cust'abbardente est forte
3.
in Sant'Antiogu bi est su Forti, zenia de castedhu a muros artos
4.
issa fit costoida apalas, baltziesit una manu, bi la ponzesit in codhos e ispinghesit a folte ◊ dh'at atripau a forti
Cognomi e Proverbi
smb:
Forte, Forti
Etimo
ltn.
fortis
Traduzioni
Francese
fort,
fervent
Inglese
strong,
fervent
Spagnolo
fuerte
Italiano
fòrte,
fèrvido
Tedesco
stark,
kräftig,
Starke.
foltilèsa , nf: fortalesa,
fortelesa,
fortilesa Definizione
su èssere forte, de agguantu, su tènnere fortza e fintzes sa fortza etotu; genia de punga o contramazina chi si faet nanca po badrare a unu de calecunu male; fasca po mantènnere una matza calada
Sinonimi e contrari
agguantu,
coragi,
foltza,
fortigalesa
/
afortiamentu,
breu,
contramazina,
foltíscia,
lezeta,
punga,
scritu
| ctr.
debbilesa
Frasi
tue ses, o Deus meu, sa fortalesa mia ◊ santu Antine meu, ponídebbi sa manu e fortilesa e pascénscia nos dade! ◊ posta a dua piza, sa robba tenet prus fortilesa ◊ sos nuraghes ti ant dadu cun amore una pàgina de antiga fortilesa ◊ su muru fràigu tenet prus fortilesa ◊ su tzimentu a su muru fràigu li daet fortilesa
2.
sas barrichedhas de su eritu las depes tènnere sèmpere chin tecus ca ti ant a serbire coment'e pungas e fortilesas ◊ chin custa fortalesa no at a tènnere mai male
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
forteresse
Inglese
fortress,
resistance
Spagnolo
fortaleza
Italiano
fortézza,
resistènza
Tedesco
Stärke,
Festigkeit.
grussària , nf: russària Definizione
su èssere grussu de is cosas, sa distàntzia de una parte a s'àtera, de fora in fora de una cosa
Sinonimi e contrari
grussesa,
grussoi,
russura
/
ttrs. grussétzia
| ctr.
finària
Frasi
Salomone at fatu sa brassa de metallu iscazadu, tundha, arta chimbe cúbbitos, chin sa mesania de deghe cúbbitos: sa grussària sua fit de unu prammu (Bb N.Rubanu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
épaisseur
Inglese
thickness
Spagnolo
espesor,
grosor
Italiano
spessóre
Tedesco
Stärke,
Dicke.
imbidòni, imbidònu , nm: imbironi,
ismidone,
umbidone Definizione
farraímpia, sa matza de su trigu postu a modhe dies meda, suetu, lassau pausare e iscolau: essit bianca che late e s’impreat po meighina e po pònnere a s’orrobba prentzandhodha po essire unu pagu tètera
Sinonimi e contrari
farraímpia,
groru,
madone
Frasi
at budhiu s'imbidoni po imbidonai sa biancheria ◊ sa bistimenta bèni prenciada a imbironi fut pronta de allogai
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
amidon
Inglese
starch
Spagnolo
almidón
Italiano
àmido
Tedesco
Stärke.
podère , nm: poderi,
puderi Definizione
sa fortza (púbblica o privada) e possibbilidade de fàere calecuna cosa, de cumandhare, de decídere e determinare fintzes su chi faent is àteros / is poderes de un'istadu: legislativu (faet is leis), giuditziàriu (giúdicat cunforma a is leis), esecutivu (guvernat, amministrat cunforma a is leis)
Sinonimi e contrari
pògias,
possa
Modi di dire
csn:
atafai in p. de…, bènnere in p. de… = arrúiri asuta a su domíniu de…, andhare a… mustràresi a…; èssiri in p. de…, a p. de… (nau pruscatotu de genti)= èssere in pozos de…, suta a cumandhu de…; fai a tira p. = chentza si frimmare, a sa segura chentza istare duiddui; fai una cosa a totu p. = cun totu sas fortzas, a totu codhu; pròghere a p. de Deus = aira, betare abba a mojos
Frasi
custu fit unu preíderu chi teniat su podere de che bogare sos bundhos ◊ cussas lezes davant poderes de programmatzione ◊ nessi a faedhare za est in podere de donzunu
2.
chie at pérdidu unu màtulu de giaes benzat in podere meu! (G.Ruju)◊ chin sa malària so istada in podere de tres dutores ◊ ant papau a totu poderi, ca làndiri a fàmini castàngia parit ◊ s'orfunedhu fiat atafau in poderi de unu meri susuncu ◊ est niandho a podere
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
pouvoir,
puissance
Inglese
power
Spagnolo
poder,
potencia
Italiano
potére,
potènza
Tedesco
Macht,
Stärke.
ràgana , nf Definizione
genia de fortza, capacidade de agguantu, de sighire faendho
Frasi
a che pigare a sa punta bi cheret ràgana (P.Casu)
Traduzioni
Francese
entrain
Inglese
vigour
Spagnolo
tesón
Italiano
lèna
Tedesco
Stärke.
russària , nf: grussària* Definizione
su èssere grussu de is cosas, sa distàntzia de una parte a s'àtera
Sinonimi e contrari
grussesa
/
ttrs. grussétzia
| ctr.
finària
Frasi
za ndhe zughet de russària cussu truncu de chercu!…
Traduzioni
Francese
robustesse,
force,
vigueur
Inglese
sturdiness
Spagnolo
grosor
Italiano
robustézza
Tedesco
Stärke.