aciviméntu , nm: atzivimentu Definizione
su atzivire, sa resa, sa fortza de cundhire chi tenet una cosa chi, fintzes si est paga, bastat po meda; totu is trastos de una domo, mescamente cussos de s'isposa e fintzes is prendhas
Sinonimi e contrari
atzivu
2.
cussa fiat s'arrobba po s'acivimentu de is giòvanas isposas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
efficacité,
haut rendement
Inglese
efficacy,
strong return
Spagnolo
alto rendimiento,
eficacia
Italiano
fòrte résa,
fòrte rendiménto,
efficàcia
Tedesco
sehr gute Leistung,
Wirksamkeit.
apéliu , nm: apíliu,
apílliu Definizione
disígiu mannu, coment'e candho unu dha pedit, sa cosa / pigare apílliu de…= benni su disígiu, sa gana de…
Sinonimi e contrari
desizu,
ispédhiu
Frasi
mi ndh'at pigadu apílliu e comporada mi l'apo, sa cariasa ◊ e adhias, no ndhe li pigat apílliu a fàghere carchi faina?! ◊ nono, gai, chi ti at pigadu apílliu a lèzere, cantu chi ses zoghendhe!
Etimo
itl.
appiglio
Traduzioni
Francese
désir ardent
Inglese
strong desire
Spagnolo
ansia,
anhelo
Italiano
fòrte desidèrio
Tedesco
Begier.
apiliàre , vrb rfl: apilliare Definizione
bènnere su disígiu, pigare a disígiu, disigiare forte, pedire ccn. cosa (o fintzes gente, agiudu) chi s'iat a bòllere; fintzes atacare, andhare o cúrrere aifatu po cracare
Sinonimi e contrari
apeliai
Frasi
si est apilliadu a li dare cosa ◊ sos fizos si sunt apiliados a sa mama ◊ sa ulturina si est apiliada a su mortorzu ◊ ite balet cust'umanu apiliare sentza ischire pro pòdere isperare si avreschet un'àteru manzanu? (G.A.Salis)◊ a sos carvonajos si apillieit a li dare su carvone ◊ so apilliadu a erba ◊ ti ses apilliadu a una castigada: no agataias una fémina menzus?!
2.
donzi borta chi bogo a pizu carchi faina paret chi si mi apíliet su malejanu ◊ si li sunt apilliados sos canes che dimónios
Etimo
itl.
appigliare
Traduzioni
Francese
désirer ardemment
Inglese
to have a strong wish,
to ask insistently
Spagnolo
anhelar,
pedir con insistencia
Italiano
avére fòrte desidèrio,
chièdere con insistènza
Tedesco
wünschen,
eindringlich bitten.
aragòne , nm Definizione
bentighedhu forte; fintzes fortza, coràgiu, abbrítiu / ómine de a. = porosu, corazosu, chi s'ischit difèndhere
Sinonimi e contrari
araghe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brise forte
Inglese
strong breeze
Spagnolo
brisa fuerte
Italiano
brézza fòrte
Tedesco
Wind.
asciústru , nm: assultu,
assustru,
assustu Definizione
assíchidu mannu / dare a unu s'abba de s'assustru = dare abba a bufare a chie at collidu assustru, ca li faghet bene
Sinonimi e contrari
acíchidu,
assústidu,
timoria
Frasi
vos at a uchídere s’asciustru! ◊ at collidu asciustru: pórrili una tassa de abba!◊ si a denote biet cuss'irmustru calicunu de coro pacu forte, massestat, ndhe morit de s'assustru! (G.A.Solinas)◊ ti pesso currendhe a fuidura cun s'assustu de rúere ◊ a sa pitzinna li ant fatu mandhicare carchi cosa pro si torraret dae s'assustu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grande frayeur
Inglese
strong fright
Spagnolo
susto
Italiano
fòrte spavènto
Tedesco
großer Schreck.
badhidòni , nm, nf: badhirone,
badhironi,
badidone Definizione
istrégiu de linna, o de ortigu, po múrghere o carrare àghina, mannitu; si narat prus che àteru in cobertantza po oriolu, pentzamentu po calecuna cosa chi si timet, moida ifadosa chi leat a conca / fàghere sa conca a b. = che moju, a brou, prena de moida ifadosa
Sinonimi e contrari
mannirone,
odhidone
/
ammuntu 1,
arriolu,
pedine
/
abbolotu,
trambullu
Frasi
faci de cuadhu de canna, conca de badhironi! ◊ in su crucuzone bi at una badhirone prena de barragàglia
2.
odheu, za lu zughet su badhirone in conca tenindhe unu fizu in perígulos de mòrrere! ◊ su televisori si fait sa conca a badhironi (G.Carta)◊ che li sunt pigados sos badhirones a cúcuru ◊ fut totu unu murigu, una cumboja, unu badhironi, un'inferru truessau de tiàulus ◊ sos sonos chi apo intesu in cussa sala mi ant fatu sa conca a badidone (F.Arca)
Terminologia scientifica
stz
Etimo
ltn.
batillum, vatillum
Traduzioni
Francese
baquet,
comporte
Inglese
bin,
strong worry
Spagnolo
colodra
Italiano
bigóncia,
tinòzza,
fig. fòrte preoccupazióne
Tedesco
Bottich,
Sorge.
crébidu , nm Definizione
dispraxere mannu, de ndh'èssere crepandho
Sinonimi e contrari
cherpu,
crebacoro
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
véritable dégoût
Inglese
strong dislike
Spagnolo
disgusto fuerte
Italiano
fòrte disgusto
Tedesco
Ekel.
fòlte , agt, nm: forte,
forti,
froti Definizione
chi o chie giughet fortza, fortzas, chi aguantat isfortzu, pesu, o podet meda, chi est de agguantu o no si lassat dominare o trebballare, chi tenet coràgiu; segundhu de ite si narat, chi giughet àrculu meda; calecunu fàbbricu chi depet serbire de fortilesa, de difesa prus che àteru militare
Sinonimi e contrari
poderosu,
potentivu
| ctr.
débbile,
fridu,
lenu
Modi di dire
csn:
fatu in forte = a manera chi aguantit meda; avb. a forte = cun fortza meda (ctr. abbellu); forte che brunzu, che ferru, che bòi = meda
Frasi
is piciochedhos furint giogandho a cuadhos fortes ◊ bi cheret cosa forte pro agguantare pesu meda ◊ ghetat un'istichida de pei aici forti chi nd'iat a èssiri iscanciofau s'aposentu ◊ pariat folte, ma a baranta ses annos si ch'est moltu ◊ tocat a èssi prus fortis de sa tentatzioni ◊ lampu a forte: a solu si poniat a codhu su cuintale!
2.
cust'abbardente est forte
3.
in Sant'Antiogu bi est su Forti, zenia de castedhu a muros artos
4.
issa fit costoida apalas, baltziesit una manu, bi la ponzesit in codhos e ispinghesit a folte ◊ dh'at atripau a forti
Cognomi e Proverbi
smb:
Forte, Forti
Etimo
ltn.
fortis
Traduzioni
Francese
fort,
fervent
Inglese
strong,
fervent
Spagnolo
fuerte
Italiano
fòrte,
fèrvido
Tedesco
stark,
kräftig,
Starke.
potentívu , agt Definizione
forte meda, nau mescamente de cosas po su sabore o s'efetu chi faent papandhodhas (es. aghedu, velenu e àteru)
Sinonimi e contrari
folte,
potentosu
/
profetosu
Traduzioni
Francese
fort,
piquant
Inglese
strong,
efficacious
Spagnolo
eficaz,
fuerte
Italiano
efficace,
fòrte
Tedesco
wirksam,
stark.
salargiàre , vrb: assalarzare,
salarjare,
salarzare Definizione
fàere mòvere, istesiare, cúrrere o fuire de mala manera pigandho a boghes o fintzes iscudendho, coment’e faendho assicare o tímere: si narat fintzes po cosa (dannu, ammeletzu, perígulu) chi ponet pistighíngiu forte, mannu, apretosu
Sinonimi e contrari
agegherai,
assuidari,
assulurgiare,
isciuliai,
ispabuciare,
istrajare,
istratallai,
isvalostiare,
surrullai,
trambuscare,
ussiare
/
grisai
| ctr.
achedare,
asserenare,
assussegai
Frasi
no salarzes sas berbeghes ca sunt próssimas e lis faghet male a cúrrere! ◊ a s'isparu su bestiàmine si est totu salarzadu ◊ ehi oe, si leo cussu fuste ti salarzo! ◊ salàrzache sas pudhas ca sunt bichendhe sos fiores! ◊ a sos furones los at salarzados e fuidos sunt rajendhe ◊ cussu dannu at salarzadu totu sa bidha
2.
m'intendho su coro salarzadu: depet èssere cussu gafè chi apo bufadu
Traduzioni
Francese
agiter,
troubler,
mettre en deroute
Inglese
to cause a turmoil
Spagnolo
alborotar,
ahuyentar,
dispersar
Italiano
subbugliare,
esagitare,
méttere in fòrte agitazióne,
sgominare,
sbaragliare
Tedesco
in Aufruhr versetzen,
erschüttern,
aufregen.
zacaradúra , nf: giagaradura*,
zagaradura Definizione
su zacarare; su èssere giagaraos / fàghere a zagaradura = impresse meda, tropu, coment'e chi unu portet canes aifatu, cun movimentu a cropos e impresse a sa sighia
Sinonimi e contrari
agiàgaru,
isuliadura,
salarzadura,
salarzu
Frasi
sas berbeghes no las les a zagaradura, no lis fetat male! ◊ sa cosa no si faghet a zagaradura, ca essit male
Traduzioni
Francese
agitation soudaine
Inglese
deep and sudden anxiety
Spagnolo
agitación repentina
Italiano
agitazióne fòrte,
improvvisa
Tedesco
Erregung.