annéulu , nm Definizione
su èssere o istare unu pagu tristos, oféndhios o àteru deasi
Sinonimi e contrari
anneu,
annicu,
triltura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
peine,
ennui,
tristesse
Inglese
sorrow,
sadness,
bother
Spagnolo
molestia,
tristeza
Italiano
péna,
fastìdio,
tristézza
Tedesco
Leid,
Sorge,
Traurigkeit.
antúa , nf: antzua 1 Definizione
múngia, pelea meda faendho trebballu grae, o fintzes surra de cropos
Sinonimi e contrari
cadha,
cària,
cumbata,
impodha,
inzotu,
istimpida,
istripa 1,
matana,
mugna,
pistapone,
podha,
rebbatu,
tzumba
/
banzu,
surra
Frasi
za l'at leada s'antzua carrendhe a codhu totu cussa preda!…◊ si no faghes a bonu ti dao antua! ◊ giaghi est tanta s'antua chi mi dana, de imbetzare mi benit sa gana
Traduzioni
Francese
coups (de baton),
tourment
Inglese
setback,
travail
Spagnolo
paliza
Italiano
batòsta,
travàglio
Tedesco
Schlag,
Sorge.
apeléu , nm: peleu Definizione
totu su chi unu cricat de fàere, fintzes cun pelea, po arrennèscere in ccn. cosa pruschetotu difícile / pònnere a. = fai nàsciri crosidadi, disígiu de isciri, de biri
Sinonimi e contrari
afarru,
bataria,
impeleu,
matana,
pelea*,
pelei,
segamentu
Frasi
t'ispinghet a tantu s'apeleu de cherrer diventare unu portentu? ◊ a lu tenet s'apeleu cun cussa cosa, faghindhe e chentza bi poder resèssere!
2.
s'iscusórgiu poniat apeleu a su pastoredhu e po pedire cossígios est andhau a babbai ◊ sa gente ispetàt cun apeleu is festas e sa gara de is cantadores
Traduzioni
Francese
souci,
ennui,
peine
Inglese
trouble
Spagnolo
esfuerzo
Italiano
affanno,
briga
Tedesco
Sorge.
apensamentài , vrb: apentzamentai,
apessamentare Definizione
àere pentzamentos in conca, arreolos, cimbellas, candho unu no est trancuillu po calecuna dificurtade o bisóngiu o ca timet calecuna cosa, pònnere in pentzamentu
Sinonimi e contrari
acimbellai,
afruscare 1,
apinnicare,
apistichinzare
Frasi
is brebeis fiant pascendi chietas e no nci fiat de si apentzamentai po cosa peruna ◊ su malàdiu boliat aparèssiri forti po no apentzamentai is parentis
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se préoccuper
Inglese
to worry
Spagnolo
preocuparse
Italiano
impensierirsi
Tedesco
sich Sorge machen.
apiniòni , nf: opinnioni Definizione
genia de pentzamentu malu a bogare de conca po calecuna cosa chi si timet, no si bolet o no praghet
Sinonimi e contrari
apensamentu,
arraolu,
cimbella,
intabatzu,
pedighinu,
pedine,
pestighinzu
Frasi
no tengiais apinioni po su chi papais o bufais! ◊ sa vida tenit is apinionis suas ◊ tui ses sempri beridadosu e no ti ponis apinioni de su chi narat sa genti (Ev)◊ cun s'opinnioni de depi movi a fai is fainas si ndi furiat iscidau ◊ dèu portà s'apinioni de mi morri!
Traduzioni
Francese
préoccupation,
inquiétude,
souci
Inglese
preoccupation
Spagnolo
preocupación
Italiano
preoccupazióne
Tedesco
Sorge.
apinnícu , nm: pinnicu* Definizione
idea, pentzamentu po calecuna cosa in su sensu de àere presse, arreolu, coment'e timendho o isperandho
Sinonimi e contrari
apensamentu,
apinioni,
arraolu,
cimbella,
intabatzu,
pedine,
pennítziu,
pestighinzu,
presse,
spinnicu
| ctr.
descuidu
Frasi
sa tardantza tua mi poniat in apinnicu ◊ mi beniat gana de abboghinare pro cussos malos apinnicos
Traduzioni
Francese
préoccupation,
hâte
Inglese
urgency
Spagnolo
apremio,
preocupación
Italiano
preoccupazióne,
premura
Tedesco
Sorge,
Bemühung.
assudhíre , vrb: sudhire* Definizione
àere sudhos, arreolos, pentzamentos, impudu
Sinonimi e contrari
acimbellai,
apinnicare,
insudhire,
apistichinzare
Frasi
de me prus no ti assudhes!
Traduzioni
Francese
se préoccuper
Inglese
to worry
Spagnolo
preocuparse
Italiano
preoccuparsi,
impensierirsi
Tedesco
sich Sorge machen.
atzànu , nm Sinonimi e contrari
cària,
matana,
múngia,
pista
Frasi
malu atzanu si ndh'est leanne!
Traduzioni
Francese
peine
Inglese
pain
Spagnolo
ansiedad,
pena
Italiano
affanno,
péna
Tedesco
Sorge.
axiòri , nm: (a-xi-o-ri)
Definizione
su tènnere o sentire axius
Sinonimi e contrari
afannia,
afannu,
agiu,
apensamentu,
dispraxeri,
iscancagori,
tristesa
| ctr.
assussegu,
cuntentesa
Frasi
si afrigit su coru e tremit su sentidu chi arregollit in s'ària chèscias e suspirus de axioris
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affliction,
angoisse
Inglese
affliction,
woe
Spagnolo
aflicción,
preocupación
Italiano
afflizióne,
angòscia,
preoccupazióne
Tedesco
Angst,
Sorge.
badhidòni , nm, nf: badhirone,
badhironi,
badidone Definizione
istrégiu de linna, o de ortigu, po múrghere o carrare àghina, mannitu; si narat prus che àteru in cobertantza po oriolu, pentzamentu po calecuna cosa chi si timet, moida ifadosa chi leat a conca / fàghere sa conca a b. = che moju, a brou, prena de moida ifadosa
Sinonimi e contrari
mannirone,
odhidone
/
ammuntu 1,
arriolu,
pedine
/
abbolotu,
trambullu
Frasi
faci de cuadhu de canna, conca de badhironi! ◊ in su crucuzone bi at una badhirone prena de barragàglia
2.
odheu, za lu zughet su badhirone in conca tenindhe unu fizu in perígulos de mòrrere! ◊ su televisori si fait sa conca a badhironi (G.Carta)◊ che li sunt pigados sos badhirones a cúcuru ◊ fut totu unu murigu, una cumboja, unu badhironi, un'inferru truessau de tiàulus ◊ sos sonos chi apo intesu in cussa sala mi ant fatu sa conca a badidone (F.Arca)
Terminologia scientifica
stz
Etimo
ltn.
batillum, vatillum
Traduzioni
Francese
baquet,
comporte
Inglese
bin,
strong worry
Spagnolo
colodra
Italiano
bigóncia,
tinòzza,
fig. fòrte preoccupazióne
Tedesco
Bottich,
Sorge.
cimbèlla , nf Definizione
pistighíngiu, pentzamentu po calecuna cosa / ponnirisí c. po ccn. = leàresi pessamentu pro ccn.
Sinonimi e contrari
apinioni,
apinnicu,
franédiga,
intabatzu,
pensamentu,
pidinu
Frasi
de annus mi agatu in su letu e mi pigu cimbella de is malis de is àterus! ◊ tenemu una cimbella, pentzendi a sa pipia, po cuss'ogu! ◊ ndi portas de cimbellas in conca!…◊ cimbella tengu dèu, ca mairu miu est malàdiu!…
Traduzioni
Francese
souci
Inglese
worry
Spagnolo
preocupación
Italiano
preoccupazióne
Tedesco
Sorge.
ildínu , nm Definizione
genia de idea, de pentzamentu
Sinonimi e contrari
apensamentu,
arraolu,
pedine,
pestighinzu,
pispinu
Frasi
pro me no aiat àteru ildinu ◊ batagliendhe sa vida at cuss'ildinu: a betzu, si podet, recuit a ue est nadu ◊ astrintu pro custu ildinu fia che tenatza inglesa (Limbudu)
Traduzioni
Francese
hantise
Inglese
worry
Spagnolo
obsesión
Italiano
assillo
Tedesco
quälende Sorge.
impeléu , nm Sinonimi e contrari
apeleu,
bataria,
iscrevedhu,
pelea
Frasi
cussas sunt cosas chi nos daent impeleu ◊ custa est sa paga de s'impeleu, de su tantu tribbulare ◊ s'impeleu mi búliat su sàmbene
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dérangement,
ennui
Inglese
inconvenience,
labour
Spagnolo
molestia
Italiano
affanno,
incòmodo
Tedesco
Sorge,
Beschwerlichkeit.
incúru , nm Definizione
pentzamentu, interessamentu po calecuna cosa, su chi si faet po contivigiare css. cosa o chistione / leare cosas, chistiones a pagu i. = lassèndhelas a comente cherent andhare
Sinonimi e contrari
contibizu,
pensamentu,
smeru
| ctr.
discóidu,
mindhafutia
Frasi
at lassadu andhare sena incuru su cane a intro de bidha ◊ ses cuntentu de drimpire a s'impreu chin incuru ◊ no fatat vostè puru a si leare a totu a pagu incuru! ◊ cussu no tenit incuru de nisciuna cosa ◊ si ndi pigant pagu incuru, issus! ◊ po pagu incuru ndi arruit sa teulada!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
soin,
diligence,
intérêt
Inglese
interest,
care
Spagnolo
celo
Italiano
cura,
diligènza,
accuratézza,
interessaménto
Tedesco
Pflege,
Sorge,
Fleiß.
innaéntu , nm Sinonimi e contrari
annaentu,
ifadu,
istrobbu
Frasi
no suporto s'abbolotu cun sos innaentos ◊ za lu tenet s'innaentu, cussu cristianu!…◊ a s'innaentu chi podes dare a mie no bi penses!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souci,
ennui
Inglese
problem,
nuisance,
bore
Spagnolo
preocupación,
molestia
Italiano
grattacapo,
fastìdio,
nòia
Tedesco
Sorge,
Überdruß.
intabàtzu , nm Definizione
genia de pentzamentu, de arriolu
Sinonimi e contrari
apinioni,
apinnicu,
arriolu,
cimbella,
pedighinu,
pedine,
pestighinzu
Frasi
tue ti leas intabatzu pro donzi cosighedha (G.Ruju)◊ no ti ndhe les de intabatzu pro s'annada! ◊ ma làssami custu intabatzu! ◊ sa mannedha si aiat leadu tantu intabatzu pro l'asciutare ca fit recuidu tilciulone
Traduzioni
Francese
souci,
angoisse
Inglese
anguish,
worry
Spagnolo
preocupación
Italiano
preoccupazióne,
angòscia
Tedesco
Sorge.
oriolàre , vrb Definizione
pònnere o istare in oriolu, pònnere oriolu, pidinu, istare in pentzamentu po calecuna cosa chi si timet o chi si bolet
Sinonimi e contrari
abiolae,
acormulare,
apidinare,
arreolae,
contifizare
| ctr.
trascurai
Frasi
longu est s'oriolare sa die chi mi mancas! ◊ cumintzaiat a cumprènnere su mistériu antigu chi dae meda lu fit oriolenne
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
préoccuper
Inglese
to make anxious
Spagnolo
preocupar,
inquietar
Italiano
méttere in ànsia,
impensierire
Tedesco
Sorge machen.
oriólu , nm: arraolu,
uriolu Definizione
genia de pessamentu, de pidinu po calecuna cosa chi si timet, o chi si bolet o chi no s'ischit / intrare oriolu a unu = fagher bènnere oriolu, pònnere pidinu a ccn., cumenciare a èssere in pentzamentu
Sinonimi e contrari
apensamentu,
apinnicu,
ildinu,
intabatzu,
pedine,
pedighinu,
pestighinzu
/
afródhiu,
finitzu,
ischinitzu,
pistu
| ctr.
assébiu,
tranchiglidade
Frasi
timendho po tantos oriolos no dhos fidànt solos unu momentu ◊ no ant èssere sos oriolos a lu fàghere incanire! ◊ so in oriolu ca apo intesu s'istria cantèndhemi in cabertura! ◊ como no ti ponzas oriolu in conca, pensa de sanare! ◊ sos oriolos pro muzere e fizos mi leant sa mente e mi ponent in pauria ◊ no l'agatant in àteru oriolu si no de s'imbriagare ◊ su Temo unu tempus poniat oriolu a Bosa
Traduzioni
Francese
hantise
Inglese
worry
Spagnolo
preocupación
Italiano
assillo
Tedesco
quälende Sorge.
penciaméntu , nm: apensamentu,
pensamentu,
pentzamentu,
pesciamentu,
pessamentu Definizione
s'atividade de sa mente, is ideas chi si cunsiderant e cuncordant; idea firma de candho si timet o si bolet calecuna cosa
Sinonimi e contrari
immaginamentu,
ispispinzu,
pensada,
penseri,
pensu
/
agiu,
apinnicu,
arraolu,
ildinu,
intabatzu,
pedighinu,
pedine,
pestighinzu
/
ttrs. pinsamentu
| ctr.
assussegu
Modi di dire
csn:
afinare su pentzamentu = pentzai prus a fundu, cun prus precisioni; bèniri in p. = bènnere s'idea a conca; nàrrere, fàghere a p. = fuedhai, fai sentza de isciri sa cosa, a brétiu, isceti po comenti unu si dha pentzat; leàresi p., learesila a p. = tènniri coidu, arriolu, pigaisí p.; àere p. de calecuna cosa o chistione = pensare cun pinnicu, cun oriolu a calecuna cosa; bogaresiche unu p. = fai su chi unu teniat pentzamentu de depi fai (e aici no dhui pentzat prus); servire a unu a p. = bene meda, chirchendhe de ndhe cumprèndhere cun antibitzu ite cheret s'àteru
Frasi
in custu puntu meda apo pecau in òperas e in malu penciamentu ◊ totus funt po tui is pentzamentus chi formu! ◊ fissa ti giuto ancora in pensamentu! ◊ chentu pessamentos li mulinabant in conca ◊ est arroliendu ma no arrennescit a callai pensamentu ◊ li est bénniu unu pessamentu a conca ◊ l'afinat su pessamentu candho depet fàghere una cosa de remédiu! ◊ de su pentzamentu no mi ndi andas mai, tui! ◊ non t’intret in coro custu pesciamentu tortu! (Bb)
2.
za mi ndhe ses ponindhe de pessamentos in conca, fizu meu!…◊ bai, immoi, ninnedhu: mammai at a èssi in pentzamentu! ◊ no bos pichedes pessamentu si istento! ◊ no istes in tristura, ne in dispiaghere o pensamentu! ◊ lu tenzo a pessamentu a fàghere cussa cosa ◊ petzi bi cheriat cussu pessamentu puru, como!…◊ apo comporadu su regalu pro s'isposonzu de fizolu tou: e bogadu cussu pessamentu!
3.
dèu gei dh'apu cumpréndia, mi dh'apu fata a pentzamentu! ◊ no faedhedas a pessamentu, candho no ischides!
4.
cussu trancuillone no si leat pessamentu!
5.
no bi at bisonzu de l'irvapiare, ca mi servit cun su pessamentu! (G.Ruju)◊ a maridu meu lu servo a pessamentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pensée,
souci,
sollicitude
Inglese
thought,
care
Spagnolo
pensamiento,
preocupación
Italiano
pensièro,
preoccupazióne,
sollecitùdine
Tedesco
Denken,
Gedanke,
Sorge.
pestighínzu , nm: pistichinzu,
pistighignu,
pistighíngiu,
pistighinzu Definizione
genia de pentzamentu, de gana, chi no lassat asseliare po cosa chi si timet, chi si bolet, chi si disígiat o chi si tenet de fàere po apretu o àtera presse
Sinonimi e contrari
apensamentu,
apinnicu,
arraolu,
fazellu,
ildinu,
ispispinzu,
pedighinu,
pedine,
pennítziu
/
afródhiu,
finitzu,
furighedha,
ischinitzu,
pistu,
spédhiu,
spurtiòciu
Frasi
so nadrendhe in d-unu mare de pistichinzos! ◊ su nàrrere de cudha fémina no lu lassat pasare, li dat pistichinzu ◊ ndhe apo unu pistighinzu, ca no sunt bénnidas ancora!…◊ sa piciochedha est a pistighíngiu ca no tenit isposu ◊ nisciunu como tenet pestighinzu de tribagliare sa terra ◊ apo a pistighinzu chi su grodhe noche mànighet sos anzones ◊ non ti pighes pistighignu, mamma, giai fatzo cummente mi as nau tue!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tourment,
préoccupation
Inglese
worry,
whim
Spagnolo
preocupación,
antojo
Italiano
ùzzolo,
preoccupazióne
Tedesco
Lust,
Sorge.