addolorài , vrb: addolorare,
addulorare Definizione
giare o àere dispraxere mannu
Sinonimi e contrari
afligire,
scorai
Frasi
ti addoloras po totu su chi at sunfriu fillu tú
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
peiner,
affliger
Inglese
to grieve
Spagnolo
afligir
Italiano
addolorare
Tedesco
Leid tun.
annéulu , nm Definizione
su èssere o istare unu pagu tristos, oféndhios o àteru deasi
Sinonimi e contrari
anneu,
annicu,
triltura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
peine,
ennui,
tristesse
Inglese
sorrow,
sadness,
bother
Spagnolo
molestia,
tristeza
Italiano
péna,
fastìdio,
tristézza
Tedesco
Leid,
Sorge,
Traurigkeit.
annógiu , nm: annoju,
annozu,
annúgiu,
annúngiu,
annuzu Definizione
genia de sufrimentu chi faet coment'e dispràxios, tristos / èssere a annuzu cun ccn. = a murrunzu, a primma
Sinonimi e contrari
anneu,
triltura
/
abbródhiu,
annugiori,
atrafudhu,
bischiza,
bústica,
cogonu,
imbromu,
istrugnu,
labbrione,
primma,
pussàgiu
Frasi
pigaimindi cust'annúgiu, custu disisperu! (B.Lobina)◊ pòvera Maria, cantu mi càusas annógiu: dae candho ses cogiuada no ti mancat làgrimas! ◊ si no giompo a sos primos onores no mi pigo annuzu e ne amargura! ◊ cun ràbbia e cun annoju bi lis depo cantare a fica in s'oju! (P.Pisurzi)◊ est unu burlanu chi no nde dhu papat s'annúngiu ◊ a tui no ti bocit s'annúgiu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mélancolie
Inglese
melancholy,
pain
Spagnolo
melancolía
Italiano
malinconìa,
péna
Tedesco
Melancholie,
Leid.
dabòri , nm: daori,
dobori,
dolore,
dolori Definizione
su istare male po calecunu arremu chi at tentu dannu o at fatu ifortzu mannu, carena malàida, o fintzes po unu dispraxere / d. forte, d. lenu o brandhu; d. fridu = dolore a carchi músculu (fintzas pro fritu), itl. mialgia
Sinonimi e contrari
addolimentu,
dólima,
dolímine
/
cdh. dulori
Modi di dire
csn:
unu dolore benit, apretat, illébiat, curat, passat; su dolore si podet sentire, baliare, agguantare; pònneresi dolore = fàghere irfortzu mannu de ndhe àere dannu a sa carena; dolore bogau = dolore de intro de corpus chi no s'ischit cun pertzisione inue est; dhi at carriau unu dolori = li at bénnidu unu dolore; zenias de dolore: de conca, de barras, de itzugu, de mata, de costazu, de renes; dolores de culu = segamentu de matzàmini, cosas chi istrobbant o no praxint; doloris isbuidus de parteras = dolores apustis issindhigadas
Frasi
so totu pistu e no poto istare de sos dolores ◊ inchi dhis bèngiat unu dabori de brenti chi no si potzant ni sèi e ni crocai! ◊ cussus daboris depint èssi peus de is daboris de iscendiai ◊ su dolore lu zuto a tochedhos
2.
est mannu su dolore, cun duos mortos in famíllia! ◊ no si morit de dolore, da agguantat su cristianu!
3.
mighi ti pones dolore, ti faghes carchi illascada barrièndhedi cosa gai a sa sola!
Cognomi e Proverbi
prb:
dolore ispinghet boche ◊ menzus dolore in oro chi no dolore in coro
Etimo
ltn.
dolore(m)
Traduzioni
Francese
douleur
Inglese
ache,
sorrow,
pain
Spagnolo
dolor
Italiano
dolóre
Tedesco
Schmerz,
Leid.
dispiachère , nm: dispiaghere,
displaxeri,
dispragere,
disprageri,
disprasere,
dispraxere,
dispraxeri,
disprexere,
disprexeri Definizione
genia de sufrimentu de s'ànimu po calecuna cosa de malu, de dannu, o chi no est andhada o no andhat comente si bolet, o a géniu / dispiaghere serradu = chi no s'iscít bèni mancu poita
Sinonimi e contrari
afannu,
agiu,
apensamentu,
tristesa
| ctr.
piachere
Frasi
disprexeri est candu unu ndi arruit de campanibi! ◊ pariat chi iat pérdiu su sentidu, po su disprexeri de èssi pérdiu unu fillu ◊ sunt tuos totu sos dispiagheres candho caminas contra a sa rejone ◊ su disprasere fiat mannu e mannu su pistighíngiu ◊ a babbu no dhi bògio nàrrede nudha po no dhi giare dispraxere
Traduzioni
Francese
chagrin
Inglese
regret
Spagnolo
pesar
Italiano
dispiacére
Tedesco
Leid.
dispiàchere , vrb: dispiàghere,
displàxiri,
dispràgere,
dispràgiri,
dispràsere,
dispràxere,
dispraxi Definizione
provare o fàere provare in s'ànimu una genia de sufrimentu po calecuna cosa de male o de dannu o cosa chi no andhat comente si iat a bòllere / pps. dispràsiu, dispràgiu
Sinonimi e contrari
desaggradèssiri,
indipetire
| ctr.
allegrare,
piàchere,
prexai
Frasi
mi dispiaghet ca no ti poto acuntentare, sinono cun totu su coro l'aia fatu! ◊ custu mi dispraset a dhu nàrrede ◊ sa tzia si fiat dispràsia meda ◊ mi disprajet, non potzo! ◊ ca mi ant contau un'ateruna cosa, m'iat a dispragi po esse beru!◊ mischinu, mi dispiachet pro isse!
Traduzioni
Francese
regretter
Inglese
to dislike
Spagnolo
desagradar,
disgustar,
dolerse
Italiano
dispiacére
Tedesco
leid tun,
betrüben.
dolentía , nf: dolintia Definizione
genia de dispraxere chi si sentit po un'àteru / àere dolentia = tènnere dolu
Sinonimi e contrari
dabori,
dispiachere,
dolénsia,
dolu,
làstima
Frasi
dendhe ti sunt sa morte sentza ispada, mancu sos tuos ndhe ant dolentia ◊ pro peus disastru e dolentia a mama no bidesi ◊ mísera e pòvera in pannos chi ndhe càusat dolentia ◊ a su mancare tuo, Elena mia, mi est mancada sa lughe e prus no miro che umbra acant'a mimmi e dolentia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chagrin
Inglese
grief
Spagnolo
pena,
pesar
Italiano
dispiacére,
dolóre,
péna
Tedesco
Leid.
dòlere , vrb: doli,
dòliri Definizione
provare o sentire su dolore po calecunu male a sa carena, fàere male; sentire dispraxere po css. male o dannu: s'impreat solu sa 3ˆ p. singulare de unu modu finiu (mi, ti, li dolet, nos, bos, lis dolet, doliat, e totu deasi), s’inf., pps. e ger. / pps. dófidu, dólfidu, dórfiu, dólidu, dóliu, dóssiu
Sinonimi e contrari
incrèschere,
incrudèschere
/
dispiàchere
Frasi
dae su pódhighe malu mi ndhe dolet totu su bratzu ◊ mi est dolindhe meda, custa pistadura, como a sàmbene fritu ◊ narabbilu a mamma, fizu meu, inue ti dolet! ◊ mi ses tochendi aundi mi dolit ◊ no mi sunt mai dólias is origas
2.
a nois nos dolet su dannu chi ant tentu in cussa famíllia! ◊ mi dolit su coru solu su pensai ◊ su èssere pecadore mi dolet cantu su èssere bisonzosu
Etimo
ltn.
dolere
Traduzioni
Francese
avoir mal
Inglese
to ache
Spagnolo
sentir dolor,
sentir
Italiano
sentire il dolóre,
dolére,
rincréscere
Tedesco
weh tun,
leid tun.
dóliu 1 , nm Definizione
genia de dolore, fintzes dispraxere mannu
Sinonimi e contrari
dabori,
punta 1
/
dolorias,
pispinidura
Frasi
rughet a terra a dólios fortzicàndhesi che colobra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
douleur de l'accouchement
Inglese
pang
Spagnolo
dolores
Italiano
dòglia
Tedesco
Schmerz,
Weh,
Leid.
dólu , nm: addolu Definizione
prus che àteru, dispraxere, sentidu chi si provat po sa suferéntzia de un'àteru, candho ndhe paret male; dolore etotu, male, siat de sa carena e siat de s'ànimu
Sinonimi e contrari
apiadamentu,
dolentia,
feritza,
làstima,
piaidade
/
dabori
Modi di dire
csn:
tènnere o àere d. = èssiri dolidori pro unu; d. de coro = disprexeri mannu, secacoro; b'at de ndh'àere d. sas pedras = zente de lastimare abberu (sa pedra no zughet coro modhe!); a d. mannu, a d. mannu meu, tou, sou, nostru, issoro = pro malasorte mia, tua, sua, cun dolore o dispiaghere meu, tou, sou, e gai; pàrrere d. = pàrriri mali, dispràxiri; bestiri de d., ponni d. = pònnere su lutu, fàghere su corrutu; èssiri a dolus o patiri dolus = zúghere o sentire dolores
Frasi
àendhe dolu de onzi patidore! ◊ candho mai carchi cabadhari no ndhe at a àere dolu e ti nche picat?! ◊ bidèndhemi atristadu, finas sas pedras túnciant pro su dolu ◊ chi ti conto su contu ti ponis a dolu! ◊ sos tuos ant a bènnere pianghendhe e fatèndhedi su dolu ◊ su cundennau a s'impicu fachiat dolu a sas predas
2.
po mimi est dolu de coru a ci dhu pedri (A.Garau)◊ no azungas dolore a su dolu! ◊ su dolu est tropu forte: pessighidu mi at s'ira tua ◊ no si pigheis dolu de coru po su cras, poita su cras at a tenni is tribbulias suas (Ev)
3.
Issu si at ingortu is dolus nostus e atuau is maladias nostas (Ev)◊ dh'apu donau una pumada po su dolu a sa pala ◊ cun is dolus ti at pigau su scimprori ◊ tropu est su dolu e no potzu prus bivi!
4.
s'errore nostru sichit, a dolu mannu! ◊ so totu s'annu mandhighendhe olzatu, a dolu mannu! ◊ a dolu de sas coltzas netas mias, chi mi ant a pesu in domo! ◊ is fillus oi no si ponint dolu mancu candu morint su babbu e sa mama
5.
mi ndh'est pàssidu dolu a lis dare sa cosa menzus ◊ fut dudosedhu si fai s'úrtima oferta, ma dhi pariat dolu de coru ◊ dolu ti est parindhe a ti ndhe pesare?! ◊ mi est parindhe dolu a essire cun custu fritu!
Etimo
ltn.
dolus
Traduzioni
Francese
compassion,
pitié,
affliction
Inglese
pity,
distress
Spagnolo
compasión,
aflicción
Italiano
compassióne,
pietà,
afflizióne
Tedesco
Mitleid,
Leid.
incrudèschere , vrb: incruèschere Definizione
provare dolore, dispràxere, fàere o essire peus, prus dolorosu; nau de cosas coendho o faendho, chi no coent o no essint bene / i. su male = impeorai
Sinonimi e contrari
dòlere,
dispiàchere,
incrèschere,
rànchere
/
incalèschere,
incancheriare
Frasi
si pecadu no atrogas su coro incrueschet ◊ cantu martirizu: su patire tou est piús incruéschidu!
2.
l'incrudeschet sa cundanna chi at iscontau
3.
su màndhicu at incrudéschiu ◊ sa pasta si est incrudéschia (G.F.Sedda)
Etimo
spn.
encrudecer
Traduzioni
Francese
regretter,
aigrir
Inglese
to regret,
to grow worse (harsh)
Spagnolo
doler,
exacerbar,
encrudecer
Italiano
rincréscere,
incrudire,
inasprire
Tedesco
leid tun,
sich verschlimmern.
pasciòne , nf, nm: (pa-sci-o-ne)
apascionu,
pascionu (pa-sci-o-nu)
passione,
passioni 1,
passionu Definizione
suferéntzia, patimentu mannu
Sinonimi e contrari
patimentu
| ctr.
gosa
Modi di dire
csn:
domíniga de passionu = su domingu innantis de su de prammas; sa p. de Cristos = su marturizu de Cristos arrestadu, protzessadu e incravadu; a p. = patindhe meda, passionendhe
Frasi
sa Missa si depit ascurtai pensendu a sa passioni e morti de Gesugristu ◊ mi timo chi Larentu morzat a pascionu de disgana! ◊ inchelant notes de pascionu e albeschint dies de trementu ◊ o Deus poderosu, no lasses tanta zente in passione! (G.Contieri)◊ chercos e castanzos sunt a pascionu in sos rocarzos ◊ mancu risu mi at restadu pro culpa de su pascionu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
souffrance intense
Inglese
intense suffering
Spagnolo
padecimiento
Italiano
intènsa sofferènza,
passióne
Tedesco
Leid.
patisciòne, patissiòne , nf Definizione
su patire, su sufrire, su istare male (po maladia, poberesa)/ p. de alimentos = farta, bisóngiu de nutrimentu; èssere in p. = sunfrendi
Sinonimi e contrari
apascionu,
paténscia,
patimentu,
suferéncia
/
ttrs. padissimentu
| ctr.
contentu,
gosa,
prégiu
Traduzioni
Francese
souffrance
Inglese
pain,
suffering
Spagnolo
sufrimiento,
dolor
Italiano
patiménto
Tedesco
Leid.
pèna , nf Definizione
css. sufrimentu chi no siat pigau a bonugoro, po male chi ndhe benit chentza dhu bòllere, fintzes pentzamentu, dispraxere; su pl., is dolores de s'illieróngiu e fintzes dolores a bentre po maladia; su chi si betat a pagare o iscontare a cundenna po dannu o male chi unu at fatu
Sinonimi e contrari
dolorias,
pispinidura
/
cundenna
| ctr.
conciolu,
cuntentesa,
gosa,
prégiu
Modi di dire
csn:
bènnere sas penas = comintzare sos dolores de s'illieronzu; èssiri in penas de fogu = sufrindhe meda, de no ndhe pòdere istare; pònnere sa p. = betare su de pagare, a cundenna; pagare, smarigai sa p. = iscontare sa cundenna, dare su chi ant betadu a pagare pro su dannu fatu; addulchire sas penas = allebiai su sunfrimentu, su disprexeri
Frasi
no ti lees pena pensendhe a mie! ◊ candho ti lasso, su coro intendho in pena ◊ bois chi bidides sos males nostros, abbrandhade sa pena! ◊ dia chèrrere su consolu chi apàsigat sa pena ◊ mi picant a dischíssiu sas penas de s'amore ◊ fui in penas de fogu: mairu miu s'intendiat mali e guidendi circhendi su dotori!
3.
cun pena de sa vida, custu lu depes fàghere! ◊ pensa a sos innotzentes chi sufrint penas! ◊ santa Nostasia a manu sua s'at giau sa pena ◊ li at postu pena de sa vida si no ndhe batiat sa prus bella
Etimo
ltn.
poena
Traduzioni
Francese
peine,
chagrin
Inglese
pain,
punishment
Spagnolo
pena
Italiano
péna
Tedesco
Leid,
Sorge,
Strafe.
pesàri , nm: pesàriu Sinonimi e contrari
abbatimentu,
acoradura,
afrigimentu,
pena,
scoramentu,
triltura
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
peine
Inglese
sorrow
Spagnolo
pesar
Italiano
péna
Tedesco
Leid.