annógiu , nm: annoju,
annozu,
annúgiu,
annúngiu,
annuzu Definizione
genia de sufrimentu chi faet coment'e dispràxios, tristos / èssere a annuzu cun ccn. = a murrunzu, a primma
Sinonimi e contrari
anneu,
triltura
/
abbródhiu,
annugiori,
atrafudhu,
bischiza,
bústica,
cogonu,
imbromu,
istrugnu,
labbrione,
primma,
pussàgiu
Frasi
pigaimindi cust'annúgiu, custu disisperu! (B.Lobina)◊ pòvera Maria, cantu mi càusas annógiu: dae candho ses cogiuada no ti mancat làgrimas! ◊ si no giompo a sos primos onores no mi pigo annuzu e ne amargura! ◊ cun ràbbia e cun annoju bi lis depo cantare a fica in s'oju! (P.Pisurzi)◊ est unu burlanu chi no nde dhu papat s'annúngiu ◊ a tui no ti bocit s'annúgiu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mélancolie
Inglese
melancholy,
pain
Spagnolo
melancolía
Italiano
malinconìa,
péna
Tedesco
Melancholie,
Leid.
atzànu , nm Sinonimi e contrari
cària,
matana,
múngia,
pista
Frasi
malu atzanu si ndh'est leanne!
Traduzioni
Francese
peine
Inglese
pain
Spagnolo
ansiedad,
pena
Italiano
affanno,
péna
Tedesco
Sorge.
coróju , nm: corroju Definizione
boghes a lamentu, mescamente de animale
Sinonimi e contrari
murrunzu,
órulu,
teroju,
tórulu,
túnchiu
/
acornou,
dispiaghere,
dolore
Frasi
ahi, fizu meu, in continu corroju ndhe apo pro tota vida!
2.
candho miro sos ojos tuos, eo bi sàgumo duos butios, una lughe de corojos e sos gridos chi ant infuscadu su tempus de giogare
Etimo
itl.
cordoglio
Traduzioni
Francese
douleur
Inglese
pain
Spagnolo
duelo,
pesar
Italiano
duòlo
Tedesco
Schmerz.
dabòri , nm: daori,
dobori,
dolore,
dolori Definizione
su istare male po calecunu arremu chi at tentu dannu o at fatu ifortzu mannu, carena malàida, o fintzes po unu dispraxere / d. forte, d. lenu o brandhu; d. fridu = dolore a carchi músculu (fintzas pro fritu), itl. mialgia
Sinonimi e contrari
addolimentu,
dólima,
dolímine
/
cdh. dulori
Modi di dire
csn:
unu dolore benit, apretat, illébiat, curat, passat; su dolore si podet sentire, baliare, agguantare; pònneresi dolore = fàghere irfortzu mannu de ndhe àere dannu a sa carena; dolore bogau = dolore de intro de corpus chi no s'ischit cun pertzisione inue est; dhi at carriau unu dolori = li at bénnidu unu dolore; zenias de dolore: de conca, de barras, de itzugu, de mata, de costazu, de renes; dolores de culu = segamentu de matzàmini, cosas chi istrobbant o no praxint; doloris isbuidus de parteras = dolores apustis issindhigadas
Frasi
so totu pistu e no poto istare de sos dolores ◊ inchi dhis bèngiat unu dabori de brenti chi no si potzant ni sèi e ni crocai! ◊ cussus daboris depint èssi peus de is daboris de iscendiai ◊ su dolore lu zuto a tochedhos
2.
est mannu su dolore, cun duos mortos in famíllia! ◊ no si morit de dolore, da agguantat su cristianu!
3.
mighi ti pones dolore, ti faghes carchi illascada barrièndhedi cosa gai a sa sola!
Cognomi e Proverbi
prb:
dolore ispinghet boche ◊ menzus dolore in oro chi no dolore in coro
Etimo
ltn.
dolore(m)
Traduzioni
Francese
douleur
Inglese
ache,
sorrow,
pain
Spagnolo
dolor
Italiano
dolóre
Tedesco
Schmerz,
Leid.
fragusína , nf: francosina,
francusina 1 Definizione
mali masculinu, genia de dolore a bentre, punta de dolore forte de no dhu pòdere baliare chi benit mescamente a bentre, ma fintzes a is errigos, a su fele; in cobertantza, genia de mandronia, pagu gana de fàere faina (e fintzes su mandronedhu)
Sinonimi e contrari
passacólica,
stratzonis
Frasi
labai, no mi fatzais benni is francusinas, si no mi pongu a narri is allelujas!
2.
poita dèu no apu postu menti a cussa francusina de su grillu chini iscít cantu disgràtzias mi ant a depi sutzedi!
Terminologia scientifica
mld
Traduzioni
Francese
colique
Inglese
colica,
abdominal pain
Spagnolo
cólico
Italiano
còlica,
dolóre addominale
Tedesco
Kolik.
ingrazàre , vrb Definizione
peorare su dolore, su dispraxere
Sinonimi e contrari
agghegiare,
incalèschere,
incancheriare,
incrudèschere,
intriscare
Frasi
ingrazare una ferida, una fruschedha
Traduzioni
Francese
exacerber
Inglese
to embitter,
to sharpen a pain
Spagnolo
exasperar
Italiano
inasprire
Tedesco
verschärfen.
ólchidu , nm, nf: órchida,
órchidu,
órghidu,
óschidu,
úlchida Definizione
prus che àteru, boghe, grida po dolore forte o dannu mannu
Sinonimi e contrari
addólimu,
bérchida,
írchidu,
tzérriu
Frasi
fuindhe, a donzi passu una ruta e donzi ruta un'órchidu ◊ leados a istocadas, ant betadu un'óschidu e sunt mortos ◊ a s'acumpagnamentu de su mortu una giòvana fit pianghendhe a óschidos ◊ s'órchida sua tremiat sa domo, pariat chi bi aiat faladu unu lampu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cri de douleur
Inglese
howl of pain
Spagnolo
grito de dolor,
alarido
Italiano
urlo di dolóre
Tedesco
Schmerzenschrei.
orchidàre , vrb: orchitare,
orghidare Definizione
abboghinare, pesare a tzérrios, a órchidos, po dolore o dannu mannu
Sinonimi e contrari
abbochinare,
abboigare,
addolimai,
berchidai,
iscramorai
Frasi
luego torraiat a orchitare comente fachent sos tzecos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crier de douleur
Inglese
to howl with pain
Spagnolo
gritar por el dolor
Italiano
urlare di dolóre
Tedesco
vor Schmerzen schreien.
patisciòne, patissiòne , nf Definizione
su patire, su sufrire, su istare male (po maladia, poberesa)/ p. de alimentos = farta, bisóngiu de nutrimentu; èssere in p. = sunfrendi
Sinonimi e contrari
apascionu,
paténscia,
patimentu,
suferéncia
/
ttrs. padissimentu
| ctr.
contentu,
gosa,
prégiu
Traduzioni
Francese
souffrance
Inglese
pain,
suffering
Spagnolo
sufrimiento,
dolor
Italiano
patiménto
Tedesco
Leid.
pèna , nf Definizione
css. sufrimentu chi no siat pigau a bonugoro, po male chi ndhe benit chentza dhu bòllere, fintzes pentzamentu, dispraxere; su pl., is dolores de s'illieróngiu e fintzes dolores a bentre po maladia; su chi si betat a pagare o iscontare a cundenna po dannu o male chi unu at fatu
Sinonimi e contrari
dolorias,
pispinidura
/
cundenna
| ctr.
conciolu,
cuntentesa,
gosa,
prégiu
Modi di dire
csn:
bènnere sas penas = comintzare sos dolores de s'illieronzu; èssiri in penas de fogu = sufrindhe meda, de no ndhe pòdere istare; pònnere sa p. = betare su de pagare, a cundenna; pagare, smarigai sa p. = iscontare sa cundenna, dare su chi ant betadu a pagare pro su dannu fatu; addulchire sas penas = allebiai su sunfrimentu, su disprexeri
Frasi
no ti lees pena pensendhe a mie! ◊ candho ti lasso, su coro intendho in pena ◊ bois chi bidides sos males nostros, abbrandhade sa pena! ◊ dia chèrrere su consolu chi apàsigat sa pena ◊ mi picant a dischíssiu sas penas de s'amore ◊ fui in penas de fogu: mairu miu s'intendiat mali e guidendi circhendi su dotori!
3.
cun pena de sa vida, custu lu depes fàghere! ◊ pensa a sos innotzentes chi sufrint penas! ◊ santa Nostasia a manu sua s'at giau sa pena ◊ li at postu pena de sa vida si no ndhe batiat sa prus bella
Etimo
ltn.
poena
Traduzioni
Francese
peine,
chagrin
Inglese
pain,
punishment
Spagnolo
pena
Italiano
péna
Tedesco
Leid,
Sorge,
Strafe.
puntúra , nf Definizione
su púnghere; intrada de meighina chi si faet punghendho un'agu tuvuda in sa carre o in is venas; dolore forte chi benit coment'e a punghidura, o fintzes dolore de friadura
Sinonimi e contrari
punghidura,
spitzuladura
/
initzione
/
punta 1
Frasi
in sa carre intendhia sas punturas ◊ pagas punturas de abe ant istabbilidu chi curant artrosis e mores
2.
su dotore li at dadu meighina de fàghere a punturas
3.
est andhadu a su dutore ca fit a punturas de mata
Etimo
ltn.
punctura
Traduzioni
Francese
piqûre
Inglese
injection,
sharp pain
Spagnolo
pinchazo,
punzada
Italiano
puntura
Tedesco
Stich,
Punktion.
rèa , nf: ria Definizione
atítidu chi is parentes de su mortu faent cicios a inghíriu, is parentes etotu cicios a inghíriu de su mortu, arringheraos; fintzes prantu a toroju, a tzérrios po àteru / èssere a rea = a filera, arringheraus; intrare in r. = iscurtare sa resone, adduire a sa resone, ponner mente
Sinonimi e contrari
rolu,
teju
Frasi
fit fachèndhesi sa ria, pranghendhe sa sorre malassortada ◊ sunt in ria, pranghendhe ◊ sa familla in sa ria est a sucutu ca su balente no est torrau ◊ tantas caras bido totu a rea
2.
in domo sas féminas sunt a ria fata pro mene ca depo partire
3.
a minore li daiat carchi corpu de fuste pro lu fàghere intrare in rea
Terminologia scientifica
sntz
Traduzioni
Francese
larmes funèbres
Inglese
pain,
lamentation
Spagnolo
llanto fúnebre
Italiano
duòlo,
pianto fùnebre
Tedesco
Klage,
Totenklage.
segalatràngas , nm Definizione
chie istat sèmpere segandho sa passiéntzia, giaendho ifadu, istrobbu
Sinonimi e contrari
aconciabbraghetas,
arremiculu
Frasi
custas segalatrangas si che sunt andhadas e pagu bi at mancadu chi no mi ndhe apant bogadu sos ojos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
casse-pieds
Inglese
pain in the neck
Spagnolo
pelma
Italiano
rompiscàtole
Tedesco
Nervensäge.
stenteriài , vrb: istantariare* Definizione
est su chi faet unu candho provat unu dolore tropu forte, chi agiummai perdet su sentidu; foedhare chentza ischire mancu su chi est naendho, unu
Sinonimi e contrari
desatinai,
ilbarionare,
iscassoletare,
sciolloriai,
strollicai
/
abbadherigare,
ammustèlchere,
dilmagiare,
ildimajare,
intostai,
sdemmaniai
Frasi
mi seu ingortu a s'ossu arrabiosu: cosa de mi stenteriai!
2.
dhoi at genti stenteriada chi est a iscarada a fai tontesas ◊ no ti stentériis cun mei: mi depis nai "Sa meri"!
Traduzioni
Francese
éprouver une douleur déchirante
Inglese
to feel a very sharp pain
Spagnolo
sentir un dolor muy fuerte
Italiano
provare un dolóre fortìssimo
Tedesco
einen stechenden Schmerz empfinden.
suferéncia, suferénscia , nf: suferéntzia Definizione
su sufrire, su istare patindho
Sinonimi e contrari
patimentu,
penória,
sufrimentu
/
cdh. sufaréntzia
| ctr.
contentu,
gosa
Frasi
is notes passadas in mesu de su fritu furint oras de suferéntzia ◊ sa suferéntzia est unu castigu malu a sanai! ◊ fit pro me una suferéntzia a bídere e intèndhere su dolore in sos àteros ◊ non timas, Bachisé: deo ti cherzo bene e cumprendho sas suferéntzias tuas ◊ mi arregordu de is suferéntzias candu femu andada a Castedhu po s'iscola média
Traduzioni
Francese
souffrance
Inglese
pain
Spagnolo
sufrimiento
Italiano
sofferénza
Tedesco
Leiden.