abélidu, abéliu , nm Definizione
su apedhare o guguliare de is canes; foedhandho de gente, boghes de dolore; idea fissa, violu, oriolu
Sinonimi e contrari
agrugu,
agúriu,
giàngiulu,
gruju,
gurrúliu,
órulu,
zàrulu
/
pedine
3.
ndi teneis unu de abéliu po sa binnenna!…(E.Nieddu)
Terminologia scientifica
bga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
hurlement
Inglese
howl
Spagnolo
aullido,
queja
Italiano
ululato,
guaito
Tedesco
Heulen,
Klage.
apenétu , nm: penetu* Sinonimi e contrari
lambrighitu,
póleu,
pibia,
piugnu,
tziunzu
Traduzioni
Francese
pleurnicherie,
regret
Inglese
regret,
wailing
Spagnolo
lloriqueo,
queja
Italiano
piagnucolìo,
rammàrico
Tedesco
Gewimmer,
Klage.
carèla , nf: carella,
carrella,
cherella,
cuerela Definizione
cosas de una briga o chertu, de certai, de andhare in giustítzia, ma fintzes chistionu a boghes
Sinonimi e contrari
acusa,
pretu
/
chensa
Frasi
si est a b'intrare sa carella cherzo ischire cantu mi benit a costare ◊ ischides chie at fatu sa carela e mi ndhe cheret sa conca mutzare? ◊ sentza delitu la ponzo in carella
2.
ispantadu a sa nóbbile carella, "Chie sezis", dimandho, "sorres bellas?" ◊ una carrella de diàulos àrtziant e calant in s'iferru
Etimo
itl.
quarella
Traduzioni
Francese
plainte
Inglese
action
Spagnolo
querella
Italiano
querèla
Tedesco
Klage.
chènsa , nf, nm: chènscia,
chénsciu,
chèscia,
chésciu,
chessa 1,
chéssia,
ghessa Definizione
totugantu su chi unu narat o giaet a bíere de dolu, de dispraxere o discuntentu de isse etotu o de un'àteru o de calecuna cosa: si narat fintzes de is animales (es. de is angiones o crabitos seberaos chi istant a iscràmios ca bolent sa mama)/ min. chescedhu
Sinonimi e contrari
abbogu,
crèscia,
irrínghiu,
lamenta,
repita,
tzirchinzu
Modi di dire
csn:
dare sa chensa = abbogàresi, chensciaisí cun s'autoridadi, dare sa denúntzia; dare chensas, èssere in chessa = chesciaisí, murrungiai; chéssias pranticosas = prantu de chie si chessat
Frasi
a sa chèscia li rispondhet a tènnere pascéscia! ◊ sa morti est s'úrtima chèscia de sa vida ◊ si tue no mi aias betadu s'ala, inoghe no che fia paradu: però una chènscia ti dia cherrer fàghere ◊ canno su pitzinnu furaiat cosa, sos meres nche giuchiant sa chessa a sa mama ◊ ti la picas una chessa!…
2.
sa pobidha pranghiat s'isposu cun tzúnchios e chescedhos chi isperrànt su coro
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plainte
Inglese
complain
Spagnolo
queja,
lamento
Italiano
lagnanza,
laménto,
reclamo
Tedesco
Klage,
Beschwerde.
chirèlla , nf, nm: chiriella,
chirielle 1,
chiriellu,
chirriella,
criella Definizione
genia de lamentu longu, ifadosu, chi no acabbat prus, ma fintzes tzarra, contighedhu chentza importu; persona ifadosa
Sinonimi e contrari
iscamurriada,
isvrúdhiu
Modi di dire
csn:
cantare sa c. a unu = narrerendheli unu bellu pagu; leare a chirielle a unu = pigaidhu in duus, unu a peis, s'àteru a is bratzus coment'e candu no dhu podint pigai mellus ca est grai
Frasi
dí e noti si cheschiàt e sa chiriella fiat lómpia a is origas de su dimóniu ◊ Luxia si afórtiat cun d-una bella chirriella de fuedhus malus…◊ si funt postus a contai contus e criellas ◊ is criellas o contus de fogili funt nàscias a ingíriu de su fogu
2.
l'ant leadu a chirielle, in duos, azigu lu podiant ◊ est cada sero a unu chirielle ca de vinu si cochet che carvone
Etimo
itl.
chirielle
Traduzioni
Francese
plainte assommante
Inglese
complaint
Spagnolo
queja,
cantinela
Italiano
lamentèla,
rampógna
Tedesco
Klage,
Vorwurf.
clamòre , nm: cramore,
cramori Definizione
lamentu, cosa chi si narat coment'e pedindho agiudu, tzerriandho agiutóriu, a boghes
Sinonimi e contrari
avocascione,
boche,
chèscia
Frasi
in domo nostra, pro méritu de sos mazores, no bi apo bidu mai unu cheltu, ne clamores e ne murrunzu ◊ paghe a sa Terra imbiade, a sos pópulos reposu: o Segnore piedosu, sos clamores iscultade! ◊ su trèmene fritu de sa tanca de sas ruches si los ingullit chene cramore e ne lúmene, a sos ómines de preda!
Etimo
ltn.
clamoris
Traduzioni
Francese
invocation,
plainte
Inglese
invocation,
lament
Spagnolo
llamamiento
Italiano
invocazióne,
laménto
Tedesco
Anrufung,
Klage.
intzúnchidu, intzúnchiu , nm Definizione
genia de boghe chi si faet fintzes a buca serrada coment'e chesciandhosi de unu dolore
Sinonimi e contrari
ciúnchiu,
túnchiu,
tzurrúnchiu
Frasi
de sa domu ndi arribbàt unu prantu a singurtus e a intzúnchidus ◊ est tota sa noti a intzúnchius ca dh'increscit s'iscraxu, po sa satzarura chi at fatu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gémissement
Inglese
moan
Spagnolo
lamento
Italiano
laménto
Tedesco
Klage.
isclàmu , nm: iscramu Definizione
boghe lastimosa de chie sentit bisóngiu mannu de agiudu, ma fintzes boghe po meravíglia, ispantu
Sinonimi e contrari
iscramore
Frasi
in sos dolores est a isclamos ◊ in su coro nos durat s'iscramu de tantas sorres deldiciadas ◊ sunt surdos a sos iscramos de sos disamparados ◊ apo una boghe de iscramu intesu: boghe de pitzinnu fit, mi so seradu, daghi at sa mama, su babbu giamadu, pro l'aer libberadu abboghinendhe (G.G.Fadda)◊ su pizinnu fit famidu e sa mama pianghendhe a iscramu ca no teniat it'e li dare
2.
comente intendheit cussu si ndhe peseit a iscramu nendhe "No podet èssere!"
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plainte,
imploration
Inglese
lament,
entreaty
Spagnolo
queja,
clamor
Italiano
laménto,
implorazióne
Tedesco
Klage,
Flehen.
lamènta , nf Definizione
totu su chi si narat chesciandhosi, su si chesciare po cosa chi no andhat bene
Sinonimi e contrari
arraghèscia,
chensa,
irrínghiu,
lamentella
Frasi
cantas penas mi agianghes si restas surdu a sas lamentas mias! ◊ si a torrare istentas no ti balent lamentas e ne piantos! ◊ no podindhe frenare sas lamentas, oe t'iscrio ◊ manc'una bia mi naras chi ses cuntenta: ti fato giusta lamenta, ite chircas, mente mia?
Etimo
ltn.
lamenta
Traduzioni
Francese
plainte,
doléance
Inglese
complaint
Spagnolo
queja
Italiano
lamentèla,
lagnanza,
rimostranza
Tedesco
Klage.
rèa , nf: ria Definizione
atítidu chi is parentes de su mortu faent cicios a inghíriu, is parentes etotu cicios a inghíriu de su mortu, arringheraos; fintzes prantu a toroju, a tzérrios po àteru / èssere a rea = a filera, arringheraus; intrare in r. = iscurtare sa resone, adduire a sa resone, ponner mente
Sinonimi e contrari
rolu,
teju
Frasi
fit fachèndhesi sa ria, pranghendhe sa sorre malassortada ◊ sunt in ria, pranghendhe ◊ sa familla in sa ria est a sucutu ca su balente no est torrau ◊ tantas caras bido totu a rea
2.
in domo sas féminas sunt a ria fata pro mene ca depo partire
3.
a minore li daiat carchi corpu de fuste pro lu fàghere intrare in rea
Terminologia scientifica
sntz
Traduzioni
Francese
larmes funèbres
Inglese
pain,
lamentation
Spagnolo
llanto fúnebre
Italiano
duòlo,
pianto fùnebre
Tedesco
Klage,
Totenklage.