apióncu , nm: pioncu Definizione
su istare apionca apionca, a lamentu sighiu, ifadosu
Sinonimi e contrari
irrínghiu,
lamenta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plainte
Inglese
complain
Spagnolo
lloriqueo
Italiano
lagna,
piagnistèo
Tedesco
Gejammer.
canníja, canníju , nf, nm Definizione
su istare sèmpere a lamentu, pedendho, cossigiandho, avertendho
Sinonimi e contrari
chischinnu,
lamentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plainte assommante
Inglese
supplication,
complaint
Spagnolo
queja
Italiano
lamentèla,
implorazióne noiósa
Tedesco
Gejammer.
carèla , nf: carella,
carrella,
cherella,
cuerela Definizione
cosas de una briga o chertu, de certai, de andhare in giustítzia, ma fintzes chistionu a boghes
Sinonimi e contrari
acusa,
pretu
/
chensa
Frasi
si est a b'intrare sa carella cherzo ischire cantu mi benit a costare ◊ ischides chie at fatu sa carela e mi ndhe cheret sa conca mutzare? ◊ sentza delitu la ponzo in carella
2.
ispantadu a sa nóbbile carella, "Chie sezis", dimandho, "sorres bellas?" ◊ una carrella de diàulos àrtziant e calant in s'iferru
Etimo
itl.
quarella
Traduzioni
Francese
plainte
Inglese
action
Spagnolo
querella
Italiano
querèla
Tedesco
Klage.
carelàre , vrb: carellai,
carellare,
cuerelai,
cuerelare Definizione
intrare o pònnere in giustítzia a unu po calecuna cosa
Sinonimi e contrari
cramari,
dannuntziai,
incherellare,
tzitare
Frasi
m'abbàida a mi carellare de fura!…◊ issu si fiat carellau cun d-unu chi dh'iat fuedhau mali ◊ bandu a ti carellai a su pretori ca mi as iscutu!
Etimo
itl.
quarellare
Traduzioni
Francese
porter plainte
Inglese
to bring an action against s.o
Spagnolo
querellar
Italiano
querelare
Tedesco
verklagen.
chènsa , nf, nm: chènscia,
chénsciu,
chèscia,
chésciu,
chessa 1,
chéssia,
ghessa Definizione
totugantu su chi unu narat o giaet a bíere de dolu, de dispraxere o discuntentu de isse etotu o de un'àteru o de calecuna cosa: si narat fintzes de is animales (es. de is angiones o crabitos seberaos chi istant a iscràmios ca bolent sa mama)/ min. chescedhu
Sinonimi e contrari
abbogu,
crèscia,
irrínghiu,
lamenta,
repita,
tzirchinzu
Modi di dire
csn:
dare sa chensa = abbogàresi, chensciaisí cun s'autoridadi, dare sa denúntzia; dare chensas, èssere in chessa = chesciaisí, murrungiai; chéssias pranticosas = prantu de chie si chessat
Frasi
a sa chèscia li rispondhet a tènnere pascéscia! ◊ sa morti est s'úrtima chèscia de sa vida ◊ si tue no mi aias betadu s'ala, inoghe no che fia paradu: però una chènscia ti dia cherrer fàghere ◊ canno su pitzinnu furaiat cosa, sos meres nche giuchiant sa chessa a sa mama ◊ ti la picas una chessa!…
2.
sa pobidha pranghiat s'isposu cun tzúnchios e chescedhos chi isperrànt su coro
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plainte
Inglese
complain
Spagnolo
queja,
lamento
Italiano
lagnanza,
laménto,
reclamo
Tedesco
Klage,
Beschwerde.
chirèlla , nf, nm: chiriella,
chirielle 1,
chiriellu,
chirriella,
criella Definizione
genia de lamentu longu, ifadosu, chi no acabbat prus, ma fintzes tzarra, contighedhu chentza importu; persona ifadosa
Sinonimi e contrari
iscamurriada,
isvrúdhiu
Modi di dire
csn:
cantare sa c. a unu = narrerendheli unu bellu pagu; leare a chirielle a unu = pigaidhu in duus, unu a peis, s'àteru a is bratzus coment'e candu no dhu podint pigai mellus ca est grai
Frasi
dí e noti si cheschiàt e sa chiriella fiat lómpia a is origas de su dimóniu ◊ Luxia si afórtiat cun d-una bella chirriella de fuedhus malus…◊ si funt postus a contai contus e criellas ◊ is criellas o contus de fogili funt nàscias a ingíriu de su fogu
2.
l'ant leadu a chirielle, in duos, azigu lu podiant ◊ est cada sero a unu chirielle ca de vinu si cochet che carvone
Etimo
itl.
chirielle
Traduzioni
Francese
plainte assommante
Inglese
complaint
Spagnolo
queja,
cantinela
Italiano
lamentèla,
rampógna
Tedesco
Klage,
Vorwurf.
clamòre , nm: cramore,
cramori Definizione
lamentu, cosa chi si narat coment'e pedindho agiudu, tzerriandho agiutóriu, a boghes
Sinonimi e contrari
avocascione,
boche,
chèscia
Frasi
in domo nostra, pro méritu de sos mazores, no bi apo bidu mai unu cheltu, ne clamores e ne murrunzu ◊ paghe a sa Terra imbiade, a sos pópulos reposu: o Segnore piedosu, sos clamores iscultade! ◊ su trèmene fritu de sa tanca de sas ruches si los ingullit chene cramore e ne lúmene, a sos ómines de preda!
Etimo
ltn.
clamoris
Traduzioni
Francese
invocation,
plainte
Inglese
invocation,
lament
Spagnolo
llamamiento
Italiano
invocazióne,
laménto
Tedesco
Anrufung,
Klage.
incherellàre , vrb Definizione
intrare giustítzia a unu, pònnere in giustítzia a unu po calecuna cosa
Sinonimi e contrari
carelare,
cramari,
tzitare
Traduzioni
Francese
porter plainte
Inglese
to proceed against
Spagnolo
querellarse
Italiano
querelare
Tedesco
verklagen.
isclàmu , nm: iscramu Definizione
boghe lastimosa de chie sentit bisóngiu mannu de agiudu, ma fintzes boghe po meravíglia, ispantu
Sinonimi e contrari
iscramore
Frasi
in sos dolores est a isclamos ◊ in su coro nos durat s'iscramu de tantas sorres deldiciadas ◊ sunt surdos a sos iscramos de sos disamparados ◊ apo una boghe de iscramu intesu: boghe de pitzinnu fit, mi so seradu, daghi at sa mama, su babbu giamadu, pro l'aer libberadu abboghinendhe (G.G.Fadda)◊ su pizinnu fit famidu e sa mama pianghendhe a iscramu ca no teniat it'e li dare
2.
comente intendheit cussu si ndhe peseit a iscramu nendhe "No podet èssere!"
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plainte,
imploration
Inglese
lament,
entreaty
Spagnolo
queja,
clamor
Italiano
laménto,
implorazióne
Tedesco
Klage,
Flehen.
lamènta , nf Definizione
totu su chi si narat chesciandhosi, su si chesciare po cosa chi no andhat bene
Sinonimi e contrari
arraghèscia,
chensa,
irrínghiu,
lamentella
Frasi
cantas penas mi agianghes si restas surdu a sas lamentas mias! ◊ si a torrare istentas no ti balent lamentas e ne piantos! ◊ no podindhe frenare sas lamentas, oe t'iscrio ◊ manc'una bia mi naras chi ses cuntenta: ti fato giusta lamenta, ite chircas, mente mia?
Etimo
ltn.
lamenta
Traduzioni
Francese
plainte,
doléance
Inglese
complaint
Spagnolo
queja
Italiano
lamentèla,
lagnanza,
rimostranza
Tedesco
Klage.
pibía , nf, nm: pibinu,
pibiu,
píbiu Definizione
genia de píulu, de boghighedha coment'e lamentu, chèscia po dolore, genia de dispraxere, de annicu; cosa chi si narat o chi si faet coment'e lastimandho
Sinonimi e contrari
agémenu,
ciúnchiu,
ghémida,
intzúnchidu,
lambrighitu,
píliu,
piugnu,
túnchiu,
tziunzu
/
carigna,
làstima
Frasi
de fiza tua intendhe sa boghe in pibiu, dolente, lastimosa, dae ora continu giama giama! ◊ no l'intendhes su pibiu de una criadura chi est giamendhe? ◊ beni duncas, no vivas in pibinu, friti sa testa in s'amorosu sinu (P.Mereu)◊ su trenu fait tzichirriai is frenus in d-unu pibinu de ferru cun ferru
2.
puzones chi allegrent su manzanu cun sas milli pibias delicadas! (A.Casula)◊ dogni puzone torrat a cantare in su nidu pibios de amore (S.Serra)◊ in custa terra mai perunos pibios as retzidu ◊ torra, Nina, cun sos carignos tuos e pibios! ◊ su pitzinnu fit pesadu a pibinos mesu visciadu e unu pagu mandronatzu
Cognomi e Proverbi
smb:
Pibiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pépiement,
plainte,
pleurnicherie
Inglese
peeping,
whining
Spagnolo
pío pío,
gemido,
lamento
Italiano
pigolìo,
laménto,
piagnucolìo,
lamentazióne,
querimònia
Tedesco
Gepiepe,
Gewimmer,
Gejammer,
Jammern,
Wehklage.