annógiu , nm: annoju,
annozu,
annúgiu,
annúngiu,
annuzu Definitzione
genia de sufrimentu chi faet coment'e dispràxios, tristos / èssere a annuzu cun ccn. = a murrunzu, a primma
Sinònimos e contràrios
anneu,
triltura
/
abbródhiu,
annugiori,
atrafudhu,
bischiza,
bústica,
cogonu,
imbromu,
istrugnu,
labbrione,
primma,
pussàgiu
Frases
pigaimindi cust'annúgiu, custu disisperu! (B.Lobina)◊ pòvera Maria, cantu mi càusas annógiu: dae candho ses cogiuada no ti mancat làgrimas! ◊ si no giompo a sos primos onores no mi pigo annuzu e ne amargura! ◊ cun ràbbia e cun annoju bi lis depo cantare a fica in s'oju! (P.Pisurzi)◊ est unu burlanu chi no nde dhu papat s'annúngiu ◊ a tui no ti bocit s'annúgiu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mélancolie
Ingresu
melancholy,
pain
Ispagnolu
melancolía
Italianu
malinconìa,
péna
Tedescu
Melancholie,
Leid.
atzànu , nm Sinònimos e contràrios
cària,
matana,
múngia,
pista
Frases
malu atzanu si ndh'est leanne!
Tradutziones
Frantzesu
peine
Ingresu
pain
Ispagnolu
ansiedad,
pena
Italianu
affanno,
péna
Tedescu
Sorge.
coróju , nm: corroju Definitzione
boghes a lamentu, mescamente de animale
Sinònimos e contràrios
murrunzu,
órulu,
teroju,
tórulu,
túnchiu
/
acornou,
dispiaghere,
dolore
Frases
ahi, fizu meu, in continu corroju ndhe apo pro tota vida!
2.
candho miro sos ojos tuos, eo bi sàgumo duos butios, una lughe de corojos e sos gridos chi ant infuscadu su tempus de giogare
Ètimu
itl.
cordoglio
Tradutziones
Frantzesu
douleur
Ingresu
pain
Ispagnolu
duelo,
pesar
Italianu
duòlo
Tedescu
Schmerz.
dabòri , nm: daori,
dobori,
dolore,
dolori Definitzione
su istare male po calecunu arremu chi at tentu dannu o at fatu ifortzu mannu, carena malàida, o fintzes po unu dispraxere / d. forte, d. lenu o brandhu; d. fridu = dolore a carchi músculu (fintzas pro fritu), itl. mialgia
Sinònimos e contràrios
addolimentu,
dólima,
dolímine
/
cdh. dulori
Maneras de nàrrere
csn:
unu dolore benit, apretat, illébiat, curat, passat; su dolore si podet sentire, baliare, agguantare; pònneresi dolore = fàghere irfortzu mannu de ndhe àere dannu a sa carena; dolore bogau = dolore de intro de corpus chi no s'ischit cun pertzisione inue est; dhi at carriau unu dolori = li at bénnidu unu dolore; zenias de dolore: de conca, de barras, de itzugu, de mata, de costazu, de renes; dolores de culu = segamentu de matzàmini, cosas chi istrobbant o no praxint; doloris isbuidus de parteras = dolores apustis issindhigadas
Frases
so totu pistu e no poto istare de sos dolores ◊ inchi dhis bèngiat unu dabori de brenti chi no si potzant ni sèi e ni crocai! ◊ cussus daboris depint èssi peus de is daboris de iscendiai ◊ su dolore lu zuto a tochedhos
2.
est mannu su dolore, cun duos mortos in famíllia! ◊ no si morit de dolore, da agguantat su cristianu!
3.
mighi ti pones dolore, ti faghes carchi illascada barrièndhedi cosa gai a sa sola!
Sambenados e Provèrbios
prb:
dolore ispinghet boche ◊ menzus dolore in oro chi no dolore in coro
Ètimu
ltn.
dolore(m)
Tradutziones
Frantzesu
douleur
Ingresu
ache,
sorrow,
pain
Ispagnolu
dolor
Italianu
dolóre
Tedescu
Schmerz,
Leid.
fragusína , nf: francosina,
francusina 1 Definitzione
mali masculinu, genia de dolore a bentre, punta de dolore forte de no dhu pòdere baliare chi benit mescamente a bentre, ma fintzes a is errigos, a su fele; in cobertantza, genia de mandronia, pagu gana de fàere faina (e fintzes su mandronedhu)
Sinònimos e contràrios
passacólica,
stratzonis
Frases
labai, no mi fatzais benni is francusinas, si no mi pongu a narri is allelujas!
2.
poita dèu no apu postu menti a cussa francusina de su grillu chini iscít cantu disgràtzias mi ant a depi sutzedi!
Terminologia iscientìfica
mld
Tradutziones
Frantzesu
colique
Ingresu
colica,
abdominal pain
Ispagnolu
cólico
Italianu
còlica,
dolóre addominale
Tedescu
Kolik.
ingrazàre , vrb Definitzione
peorare su dolore, su dispraxere
Sinònimos e contràrios
agghegiare,
incalèschere,
incancheriare,
incrudèschere,
intriscare
Frases
ingrazare una ferida, una fruschedha
Tradutziones
Frantzesu
exacerber
Ingresu
to embitter,
to sharpen a pain
Ispagnolu
exasperar
Italianu
inasprire
Tedescu
verschärfen.
ólchidu , nm, nf: órchida,
órchidu,
órghidu,
óschidu,
úlchida Definitzione
prus che àteru, boghe, grida po dolore forte o dannu mannu
Sinònimos e contràrios
addólimu,
bérchida,
írchidu,
tzérriu
Frases
fuindhe, a donzi passu una ruta e donzi ruta un'órchidu ◊ leados a istocadas, ant betadu un'óschidu e sunt mortos ◊ a s'acumpagnamentu de su mortu una giòvana fit pianghendhe a óschidos ◊ s'órchida sua tremiat sa domo, pariat chi bi aiat faladu unu lampu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
cri de douleur
Ingresu
howl of pain
Ispagnolu
grito de dolor,
alarido
Italianu
urlo di dolóre
Tedescu
Schmerzenschrei.
orchidàre , vrb: orchitare,
orghidare Definitzione
abboghinare, pesare a tzérrios, a órchidos, po dolore o dannu mannu
Sinònimos e contràrios
abbochinare,
abboigare,
addolimai,
berchidai,
iscramorai
Frases
luego torraiat a orchitare comente fachent sos tzecos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
crier de douleur
Ingresu
to howl with pain
Ispagnolu
gritar por el dolor
Italianu
urlare di dolóre
Tedescu
vor Schmerzen schreien.
patisciòne, patissiòne , nf Definitzione
su patire, su sufrire, su istare male (po maladia, poberesa)/ p. de alimentos = farta, bisóngiu de nutrimentu; èssere in p. = sunfrendi
Sinònimos e contràrios
apascionu,
paténscia,
patimentu,
suferéncia
/
ttrs. padissimentu
| ctr.
contentu,
gosa,
prégiu
Tradutziones
Frantzesu
souffrance
Ingresu
pain,
suffering
Ispagnolu
sufrimiento,
dolor
Italianu
patiménto
Tedescu
Leid.
pèna , nf Definitzione
css. sufrimentu chi no siat pigau a bonugoro, po male chi ndhe benit chentza dhu bòllere, fintzes pentzamentu, dispraxere; su pl., is dolores de s'illieróngiu e fintzes dolores a bentre po maladia; su chi si betat a pagare o iscontare a cundenna po dannu o male chi unu at fatu
Sinònimos e contràrios
dolorias,
pispinidura
/
cundenna
| ctr.
conciolu,
cuntentesa,
gosa,
prégiu
Maneras de nàrrere
csn:
bènnere sas penas = comintzare sos dolores de s'illieronzu; èssiri in penas de fogu = sufrindhe meda, de no ndhe pòdere istare; pònnere sa p. = betare su de pagare, a cundenna; pagare, smarigai sa p. = iscontare sa cundenna, dare su chi ant betadu a pagare pro su dannu fatu; addulchire sas penas = allebiai su sunfrimentu, su disprexeri
Frases
no ti lees pena pensendhe a mie! ◊ candho ti lasso, su coro intendho in pena ◊ bois chi bidides sos males nostros, abbrandhade sa pena! ◊ dia chèrrere su consolu chi apàsigat sa pena ◊ mi picant a dischíssiu sas penas de s'amore ◊ fui in penas de fogu: mairu miu s'intendiat mali e guidendi circhendi su dotori!
3.
cun pena de sa vida, custu lu depes fàghere! ◊ pensa a sos innotzentes chi sufrint penas! ◊ santa Nostasia a manu sua s'at giau sa pena ◊ li at postu pena de sa vida si no ndhe batiat sa prus bella
Ètimu
ltn.
poena
Tradutziones
Frantzesu
peine,
chagrin
Ingresu
pain,
punishment
Ispagnolu
pena
Italianu
péna
Tedescu
Leid,
Sorge,
Strafe.
puntúra , nf Definitzione
su púnghere; intrada de meighina chi si faet punghendho un'agu tuvuda in sa carre o in is venas; dolore forte chi benit coment'e a punghidura, o fintzes dolore de friadura
Sinònimos e contràrios
punghidura,
spitzuladura
/
initzione
/
punta 1
Frases
in sa carre intendhia sas punturas ◊ pagas punturas de abe ant istabbilidu chi curant artrosis e mores
2.
su dotore li at dadu meighina de fàghere a punturas
3.
est andhadu a su dutore ca fit a punturas de mata
Ètimu
ltn.
punctura
Tradutziones
Frantzesu
piqûre
Ingresu
injection,
sharp pain
Ispagnolu
pinchazo,
punzada
Italianu
puntura
Tedescu
Stich,
Punktion.
rèa , nf: ria Definitzione
atítidu chi is parentes de su mortu faent cicios a inghíriu, is parentes etotu cicios a inghíriu de su mortu, arringheraos; fintzes prantu a toroju, a tzérrios po àteru / èssere a rea = a filera, arringheraus; intrare in r. = iscurtare sa resone, adduire a sa resone, ponner mente
Sinònimos e contràrios
rolu,
teju
Frases
fit fachèndhesi sa ria, pranghendhe sa sorre malassortada ◊ sunt in ria, pranghendhe ◊ sa familla in sa ria est a sucutu ca su balente no est torrau ◊ tantas caras bido totu a rea
2.
in domo sas féminas sunt a ria fata pro mene ca depo partire
3.
a minore li daiat carchi corpu de fuste pro lu fàghere intrare in rea
Terminologia iscientìfica
sntz
Tradutziones
Frantzesu
larmes funèbres
Ingresu
pain,
lamentation
Ispagnolu
llanto fúnebre
Italianu
duòlo,
pianto fùnebre
Tedescu
Klage,
Totenklage.
segalatràngas , nm Definitzione
chie istat sèmpere segandho sa passiéntzia, giaendho ifadu, istrobbu
Sinònimos e contràrios
aconciabbraghetas,
arremiculu
Frases
custas segalatrangas si che sunt andhadas e pagu bi at mancadu chi no mi ndhe apant bogadu sos ojos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
casse-pieds
Ingresu
pain in the neck
Ispagnolu
pelma
Italianu
rompiscàtole
Tedescu
Nervensäge.
stenteriài , vrb: istantariare* Definitzione
est su chi faet unu candho provat unu dolore tropu forte, chi agiummai perdet su sentidu; foedhare chentza ischire mancu su chi est naendho, unu
Sinònimos e contràrios
desatinai,
ilbarionare,
iscassoletare,
sciolloriai,
strollicai
/
abbadherigare,
ammustèlchere,
dilmagiare,
ildimajare,
intostai,
sdemmaniai
Frases
mi seu ingortu a s'ossu arrabiosu: cosa de mi stenteriai!
2.
dhoi at genti stenteriada chi est a iscarada a fai tontesas ◊ no ti stentériis cun mei: mi depis nai "Sa meri"!
Tradutziones
Frantzesu
éprouver une douleur déchirante
Ingresu
to feel a very sharp pain
Ispagnolu
sentir un dolor muy fuerte
Italianu
provare un dolóre fortìssimo
Tedescu
einen stechenden Schmerz empfinden.
suferéncia, suferénscia , nf: suferéntzia Definitzione
su sufrire, su istare patindho
Sinònimos e contràrios
patimentu,
penória,
sufrimentu
/
cdh. sufaréntzia
| ctr.
contentu,
gosa
Frases
is notes passadas in mesu de su fritu furint oras de suferéntzia ◊ sa suferéntzia est unu castigu malu a sanai! ◊ fit pro me una suferéntzia a bídere e intèndhere su dolore in sos àteros ◊ non timas, Bachisé: deo ti cherzo bene e cumprendho sas suferéntzias tuas ◊ mi arregordu de is suferéntzias candu femu andada a Castedhu po s'iscola média
Tradutziones
Frantzesu
souffrance
Ingresu
pain
Ispagnolu
sufrimiento
Italianu
sofferénza
Tedescu
Leiden.