addobbàda , nf: addubbada Definizione
cropu chi si giaet apostadamente o de malesaura; su marcu chi abbarrat in su trastu po su cropu chi at leau
Sinonimi e contrari
addrobbulada,
arropada,
bultzonada,
isciuta,
trempa 2
Frasi
a s'addobbada chi li at dadu ch'est rutu a buca a terra
2.
ndhe at leadu, ndhe at tentu de addobbadas, cuss'isterzu, a s'imbola imbola de unu logu a s'àteru!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup
Inglese
stroke
Spagnolo
golpe,
cardenal
Italiano
percòssa,
urto violènto
Tedesco
Schlag,
Stoß.
antúa , nf: antzua 1 Definizione
múngia, pelea meda faendho trebballu grae, o fintzes surra de cropos
Sinonimi e contrari
cadha,
cària,
cumbata,
impodha,
inzotu,
istimpida,
istripa 1,
matana,
mugna,
pistapone,
podha,
rebbatu,
tzumba
/
banzu,
surra
Frasi
za l'at leada s'antzua carrendhe a codhu totu cussa preda!…◊ si no faghes a bonu ti dao antua! ◊ giaghi est tanta s'antua chi mi dana, de imbetzare mi benit sa gana
Traduzioni
Francese
coups (de baton),
tourment
Inglese
setback,
travail
Spagnolo
paliza
Italiano
batòsta,
travàglio
Tedesco
Schlag,
Sorge.
bàtida , nf, nm: bàtidu Definizione
cropu, cropighedhu, mescamente su chi faet su coro
Sinonimi e contrari
atzàpidu,
tàbbida,
tochédhidu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
battement
Inglese
heartbeat
Spagnolo
latido
Italiano
bàttito
Tedesco
Schlag.
cólpu , nm: corfu,
corpu,
crofu,
cropu Definizione
sa ferta e s'istóchidu o tzàchidu chi si faet iscudendho cun calecuna cosa, móvia de botu, totu a una borta; cosa chi arrennescet bene meda prus che àteru candho est difícile / min. colparedhu, corpighedhu, cropighedhu
Sinonimi e contrari
acirrada,
acollada,
addobbu,
afracada,
afurconada,
assuprida,
ibbatulada,
irbirroncu,
isdobbiada,
lómpia,
tzacada
/
isparu,
tiru,
tzocu
/
gofu
Modi di dire
csn:
dare, iscarrigai, leare corpos, leare a corpos, intèndhere corpos; corpu dadu a manimbesse, a totu codhu, a rasigadura, firmu, in prenu; torrare su c. = corpare a unu chi ti at corpadu (prus che àteru, deretu, apenas retzidu deretu torradu); corpu de punnigosu, de pedra, de fuste, de farci, de ferrus = corpu dadu a punnigosu, a perda, e gai; corpu de telèfono = telefonada; corpu de balla = balla, isparu; corpu de língua = peràulas pesantes, chi ofendhent; corpu de àcua = próida, refrigada de àcua; corpu de aera = bentixedhu friscu chi cassat a unu candu est insorau; corpu de tússiu, de boxi = su tzocu o sonu chi si faghet tussindhe, faedhendhe; corpu de gagaju = zenia de brincu de sa boghe chi si faghet cun s'irguzu comente si pronúntziat sa /c/ oclusiva velare surda o fintzas sa /f/ in tzertas bidhas (es. su ’ane, sa ’astanza = su cane, sa castanza; sa ’émina, su ’ocu = sa fémina, su focu); fuedhai a cropus a cropus = brinchendhe su sonu de /c/ o de /f/ comente faghent a logos (su ’asu, sa ’émina = su casu, sa fémina); colpu de Vènere = zoghendhe a manzíngula, est candho essint paris totas bàtoro números diferentes: est sa cumbinada menzus; avb. (bènnere, fàghere, e gai) a corpu, totu a unu crofu = totu paris, a una borta, totinduna; fàghere a corpu e ista = puntu e mortu; fàghere corpu malu feri ’ene = fàghere carchi cosa de una manera irballada, pagu zusta, e andhare in bonu gai etotu; fàghere a corpu innanti = fàghere innantis, lòmpiri a ccn. logu prima de un'àteru; tratu su colpu = fatuvatu, dónnia tantis; piscare in cropu a ccn. = segudàrelu, tènnere o agatare faghindhe su dannu; in su corfu/corpu de sa messera, in corfu ’e note = in su grofu de sa messera, in su menzus messare, intremesu de noti, a note russa, a noti incrófia, a note manna
Frasi
portale mannu, s'úrtimu corfu ti lu dat sa ruspa pro sa piatza de sa libbertade ◊ aiat leadu calchi colpu de aera essendhe a fora dai su caldu a su fritu ◊ faiat andhae su fuste noischedhosu cun cropos furiosos a cantu essit ◊ a su corpu chi li at dadu lu at fatu rúere
2.
pissighit su polcavru, partit su colpu e fadhidu si l'at! ◊ a custu corpu de boxi totus si funt unius
3.
no mancat mai calchi colonellu chi est meledendhe calchi colpu de manu
4.
tratu su colpu, pigaiat su frade a montes, o su babbu, a cumpidare o a che li pigare su recatu ◊ tratu su colpu, chenaiant umpare
5.
bellu pisedhu…: a sa mama li torrat su corpu!◊ candho paret chi l'apant fata franca, lis faghet a corpu innanti e los buscat gai etotu, a sos furones ◊ sos barratzellos fachenne sa posta a sos bardaneris fint aconcatos a tratènnere fintzas a los piscare in cropu ◊ in làmpadas sa zente fit in su corpu de sa messera e no fit pessendhe a sas festas ◊ custu est su corfu de su molinzu e no fachet a pasare!
6.
bosatrus fuedhais a cropus a cropus peus de is santuidesus!
Cognomi e Proverbi
prb:
a unu corpu no si ndhe segat s'àrbure
Traduzioni
Francese
coup
Inglese
strike
Spagnolo
golpe
Italiano
cólpo,
bòtta,
percòssa
Tedesco
Schlag.
corfichédhu , nm Definizione
min. de corfu, cropighedhu
Traduzioni
Francese
petit coup
Inglese
small blow
Spagnolo
golpecito
Italiano
pìccolo cólpo
Tedesco
kleiner Schlag.
dobbàda , nf Definizione
cropu prus che àteru giau de malesaura
Sinonimi e contrari
abbrúnciu,
addóbbida,
atumbada,
atzapulada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup accidentel
Inglese
casual stroke
Spagnolo
golpe accidental
Italiano
cólpo accidentale
Tedesco
zufälliger Schlag.
dòbbe , nm: dobbo Definizione
su cropu o sonu surdu chi faet una cosa orruendho a terra; cropos a meda iscudendho a ccn. po calecuna cosa chi at fatu / dare, leare, buscare, collire d.
Sinonimi e contrari
addobbu,
apiossa,
arropu,
banzu 1,
cabossa,
carda,
mazadina,
piritzofu,
pista,
surra
2.
che unu macu est essidu bochindhe a dobbes de fuste anades e dindos ◊ oe che leas dobbe, si no l'agabbas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coups,
rossées
Inglese
blow,
stroke
Spagnolo
choque,
paliza
Italiano
percòssa,
bòtta
Tedesco
Schlag.
dúbba , nm Definizione
genia de cropu e sonu chi faet, coment'e de cosa orruta de artu
Sinonimi e contrari
atzapulada,
dobbo 1,
iscartinada,
istrampada,
sciotada,
tupu
Frasi
sos mazores no ischiant a cale santu si bortare e dubba chi si lis presentat unu
Traduzioni
Francese
bruit sourd
Inglese
thud
Spagnolo
zambullida
Italiano
tónfo
Tedesco
dumpfer Schlag,
Plumps.
ilbarriàda , nf: ilvarriada,
irbarriada,
isbarriada,
irvarriada,
isvarriada Definizione
su iscarrigare, fintzes cropu forte (o àteru) chi dhi lompet, a unu; dannu mannu
Sinonimi e contrari
colpu,
illinnarjada,
irrugada,
irruncada,
irzarriada,
sciarrocada
/
derdícia,
desacatu
/
cdh. sbarriata
Frasi
si sa domandha benit a bonu li dant un'irvarriada de dinari (G.Ruju)◊ custu est tronu faladu a isvarriada! ◊ una nue de tempesta mi at a rúere tota a subra, a isvarriada
2.
a s'isvarriada est rutu a frundha (G.Ruju)◊ comente fit essindhe in sa gianna li arrivit un'isvarriada de bòcia a mutzighiles
3.
ite irbarriada, odheu, a che li mòrrere su bestiàmine!…◊ isbarriada manna mi at agiuntu a sa chi mi est bochindhe, s'annada mala
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
décharge
Inglese
discharge
Spagnolo
varapalo
Italiano
scàrica
Tedesco
Schlag.
incrivíre , vrb Definizione
calare unu cropu, giare su cropu abbaidandho bene innanti comente iscúdere, pigandho sa mira
Sinonimi e contrari
isciúdere,
tzacai
Traduzioni
Francese
frapper
Inglese
to deal a blow
Spagnolo
asestar un golpe
Italiano
assestare un cólpo
Tedesco
einen Schlag versetzen.
innadiàda , nf: innadicada,
innadigada,
irnadicada,
snadiada Definizione
cropu giau a nàdigas, mescamente a manu isparta
Sinonimi e contrari
innannariada,
isculivita,
nadiada
Frasi
babbu mi mineteit chi si bogaiat sa chintolza e mi ndhe daiat paritzas innadigadas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fessée
Inglese
spank
Spagnolo
nalgada
Italiano
sculacciata
Tedesco
Schlag auf den Hintern.
ischisinàda , nf: ischixinada Definizione
su ischisinare; cropu chi si giaet a forte
Sinonimi e contrari
illempiada,
ischixinadura,
limpiamentu,
samunada
/
addobbada,
arropada,
bultzonada,
ischichinada,
isciuta,
istrilla,
trempa 2
2.
s'ischixinada de sa gafetera a chelvedhos e già l'apo tassidhadu: sa cara pariat unu panetone!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bousculade,
coup
Inglese
shake,
stroke
Spagnolo
sacudida,
golpe
Italiano
scossóne,
percòssa
Tedesco
heftiger Stoß,
Schlag.
isculivíta , nf: sculivita Definizione
cropu giau cun sa manu aperta a nàdigas
Sinonimi e contrari
culifita,
innadiada,
innannariada,
nadiada
/
ttrs. iscurivita
Frasi
sa mama li at sestadu duas isculivitas tzochedhosas, a su pitzinnu, ca at fatu dannu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup sur le derrière
Inglese
spank (ing)
Spagnolo
nalgada
Italiano
sculaccióne
Tedesco
kräftiger Schlag auf den Hintern.
iscutinàda , nf: iscutzinada Definizione
su iscutinare; cropu chi si giaet iscutulandho
Sinonimi e contrari
assachitadura,
ghirghidhada,
irghinitada,
sachedhada,
saidada,
scutuladura
/
cdh. trinicata
Frasi
mi at aggarrau a sos pilos e mi dat un'iscutzinada (A.G.Solinas)◊ dae un’iscutinada a sa tiaza ca bi at parfaruza!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
secousse
Inglese
shake
Spagnolo
sacudida
Italiano
scòssa,
scrollata
Tedesco
Schlag,
Schütteln.
istrudhàda , nf Definizione
cropu de terudha; su tanti de cosa chi leat una terudha
Sinonimi e contrari
istrudhonada,
terudhada
/
palte,
partzida
2.
za la zughet una bella istrudhada de machine, cussu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de louche
Inglese
blow with a ladle
Spagnolo
cacillo
Italiano
mestolata
Tedesco
Schlag mit der Schöpfkelle,
Schöpfkellevoll.
làssa 1 , nf Definizione
tocu, sonu de campana, prus che àteru po unu mortu
Sinonimi e contrari
addópiu,
asséchiu,
tocu
Frasi
nobe lassas sa campana at tocau e su sonu innedha in s'àghera drinnindhe nch'est colau (P.Dessanay)◊ su coro mi ant bestiu a nighedhu candho tristas sas lassas ant sonau ◊ sas lassas chi una die ti ant apertu sas zannas a su chelu sunt galu inoche, craras
Traduzioni
Francese
glas
Inglese
toll (ing)
Spagnolo
tañido,
toque
Italiano
rintócco
Tedesco
Schlag.
nadiàda , nf: nadigada,
nariara Definizione
cropu giau cun sa manu aperta a nàdigas
Sinonimi e contrari
culifita,
innadiada,
isculivita
Frasi
dhi at donau unas cantu nadiadas po no èssi postu in menti ◊ càstia, chi no dhi apu donau una passara de nariaras est ca femus in cussu logu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fessée
Inglese
spank
Spagnolo
nalgada
Italiano
sculacciata
Tedesco
Schlag auf den Hintern.
pístu , agt, pps, nm Definizione
chi dh'ant pistau, chi portat pistadura; de pistare; genia de pelea meda o múngia chi unu si pigat o dhi giaent po calecuna cosa
Sinonimi e contrari
ammarchedhau,
pistadu,
spampaniau
/
afarru,
cadha,
matana,
pista
/
afródhiu,
arraolu,
finitzu,
ischinitzu,
pestighinzu
Frasi
mi bollit mandai in poboresa a bivi pistu pistu ◊ so totu pistu de comente apo curtu ◊ zuto sàmbene pistu
2.
za istat buschendhe, ma za l'apo pistu! ◊ ti ant bene pista e irrobbada ◊ a Cristos l'ant apicadu in sa rughe e totu pistu
3.
bai, no ti pighis pistu po una faci de buciuca! ◊ abarrant in su pistu una noti, ma no ant bistu mancunu sperritu, intamus de pigai pisci de carina ◊ fit innútile a si picare pistu: fit semper indiosau de sa connada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
broyé,
pilé,
abattement,
tourment
Inglese
crushed,
torment,
setback
Spagnolo
machacado,
paliza
Italiano
pésto,
pestato,
batòsta,
torménto
Tedesco
zerstoßen,
Schlag,
Stoß.
tochédhidu , nm: tochedhu,
tzochedhu Definizione
su tochedhare, su cropu, su tzàcurru chi s'intendhet candho s'iscudet cosa, sa bàtida de su coru, sonu chi si arrepitit fatuvatu a tempos totus oguales; genia de bàtidu chi faet inue si portat ccn. dolore
Sinonimi e contrari
tochedhonzu
/
atzàpidu,
bàtida,
bàtima,
itzochédhidu,
tàbbida
/
cdh. pichedhu
Frasi
fit cun su coro a tochedhos ◊ sos duos secapetreris lavoranne puru inie a puntu de matzeta ’e oro… e mi paret de intènnere su tochedhu intro ’e su coro (P.Dui)◊ birbúdhios e tochedhos de coro currillant in sa mente ◊ sunt giaos sos tochedhos de su male ◊ apo intesu tochedhu de bistrale: cussu est zente faghindhe linna
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
battement,
martèlement
Inglese
hammering,
pulsation
Spagnolo
golpeteo,
latido
Italiano
bàttito,
pulsazióne,
martellaménto
Tedesco
Schlag,
Pulsation.
tócu , nm: togu Definizione
su tocai; sa capacidade de sapire e connòschere sa cosa tocandhodha; tzàcurru o sonu de acropadura; mescamente sonada, sonu de campana; fintzes bículu, crantu, orrugu / min. tochitu, tochedhu
Sinonimi e contrari
tocada,
tocamentu
/
apalpu
/
corpedhu,
tochedhu
/
addópiu,
arrapicu,
asséchiu,
lassa 1
/
tancu
Modi di dire
csn:
tocos de manu = genia de saludu, itl. strette di mano; andhare a togu = a s'apàrpidu, a su toca toca che a chie no bidet; su t. de reapare = de fèrrere apare, de si ndhe pesare e dare tentu, su chi faghent in crésia avertindhe sa zente chi est essindhe su preíderu pro nàrrere sa missa; su t. de s'agonia = tocu in chenàbura santa pro ammentu de sa morte de Cristos; intrai unu t. a ccn. = sonare s'ispiru pro calicunu; no ndi bòlliri duus tocus de… = chèrrerendhe s'iscusa pro…, fàghere carchi cosa apenas chi si tenet pagu pagu sa manera, no istare a si lu fagher nàrrere duas bortas; pigai, portai o pònniri a unu a t. = leàrelu in ziru, fàgherelu a befe, a birgonza, dàreli a subra a boghes; èssere totu a t. de… = a fortza de…; leare a unu a t. de pedra = a corpos de pedra; segau a tochedhus = fatu a cantos, a bículos; fàchere su t. (zoghendhe)= ischitire, tirai a sorti po biri a chini tocat a fai una parti me is giogus, tra cumpàngius; ge dhi est in tocus!… = est arrennegadu meda
Frasi
sa síndria cota si connoscit a tocu ◊ sa cosa mancai no dha bia dh'agatu a tocu
2.
intè, ant tocau s'enna abbellu abbellu: tocu de pòburu, po no nd'iscidai is canis drommius! ◊ candu s'intendiat su tochitu aberiaus s'enna
3.
sa campana sonat sos tocos de sa fremmaria ◊ is campanas fiant sonendi is primus tocus ◊ pro sa missa faghet tres tocos ◊ soneit su tocu de s'ispiru ◊ ant intrau unu tocu: iscieis e chini est su mortu? ◊ su noti de Missa de pudhus si fait unu tocu meda prus longu e bellu: su tocu de centu (A.Garau)
4.
sa cosa como est totu a tocu de dinari! ◊ dh'at arrespostu a tocu de frore, in poesia ◊ est a tocu de pelea pro balanzare duos sodhos ◊ cussa no ndi at bólliu mancu duus tocus e si ndi est pesada che una píbera ◊ a su sirboni dhu portant is canis a tocu ◊ andhe pedra de tocu sa chi ses! ◊ piciocus, no seu beniu a innòi po èssi postu a tocu! ◊ fatuvatu poniat a tocu is cumpàngius e si ndi arriiat ◊ pro ischire a chie tocaiat a fàchere sa faina amus dépiu fàchere su tocu
Cognomi e Proverbi
smb:
Toccu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup,
tintement
Inglese
touch,
toll
Spagnolo
toque
Italiano
tócco,
rintócco
Tedesco
Berührung,
Schlag.