Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

annéulu , nm Definition su èssere o istare unu pagu tristos, oféndhios o àteru deasi Synonyms e antonyms anneu, annicu, triltura Etymon srd. Translations French peine, ennui, tristesse English sorrow, sadness, bother Spanish molestia, tristeza Italian péna, fastìdio, tristézza German Leid, Sorge, Traurigkeit.

antúa , nf: antzua 1 Definition múngia, pelea meda faendho trebballu grae, o fintzes surra de cropos Synonyms e antonyms cadha, cària, cumbata, impodha, inzotu, istimpida, istripa 1, matana, mugna, pistapone, podha, rebbatu, tzumba / banzu, surra Sentences za l'at leada s'antzua carrendhe a codhu totu cussa preda!…◊ si no faghes a bonu ti dao antua! ◊ giaghi est tanta s'antua chi mi dana, de imbetzare mi benit sa gana Translations French coups (de baton), tourment English setback, travail Spanish paliza Italian batòsta, travàglio German Schlag, Sorge.

apeléu , nm: peleu Definition totu su chi unu cricat de fàere, fintzes cun pelea, po arrennèscere in ccn. cosa pruschetotu difícile / pònnere a. = fai nàsciri crosidadi, disígiu de isciri, de biri Synonyms e antonyms afarru, bataria, impeleu, matana, pelea*, pelei, segamentu Sentences t'ispinghet a tantu s'apeleu de cherrer diventare unu portentu? ◊ a lu tenet s'apeleu cun cussa cosa, faghindhe e chentza bi poder resèssere! 2. s'iscusórgiu poniat apeleu a su pastoredhu e po pedire cossígios est andhau a babbai ◊ sa gente ispetàt cun apeleu is festas e sa gara de is cantadores Translations French souci, ennui, peine English trouble Spanish esfuerzo Italian affanno, briga German Sorge.

apensamentài , vrb: apentzamentai, apessamentare Definition àere pentzamentos in conca, arreolos, cimbellas, candho unu no est trancuillu po calecuna dificurtade o bisóngiu o ca timet calecuna cosa, pònnere in pentzamentu Synonyms e antonyms acimbellai, afruscare 1, apinnicare, apistichinzare Sentences is brebeis fiant pascendi chietas e no nci fiat de si apentzamentai po cosa peruna ◊ su malàdiu boliat aparèssiri forti po no apentzamentai is parentis Etymon srd. Translations French se préoccuper English to worry Spanish preocuparse Italian impensierirsi German sich Sorge machen.

apiniòni , nf: opinnioni Definition genia de pentzamentu malu a bogare de conca po calecuna cosa chi si timet, no si bolet o no praghet Synonyms e antonyms apensamentu, arraolu, cimbella, intabatzu, pedighinu, pedine, pestighinzu Sentences no tengiais apinioni po su chi papais o bufais! ◊ sa vida tenit is apinionis suas ◊ tui ses sempri beridadosu e no ti ponis apinioni de su chi narat sa genti (Ev)◊ cun s'opinnioni de depi movi a fai is fainas si ndi furiat iscidau ◊ dèu portà s'apinioni de mi morri! Translations French préoccupation, inquiétude, souci English preoccupation Spanish preocupación Italian preoccupazióne German Sorge.

apinnícu , nm: pinnicu* Definition idea, pentzamentu po calecuna cosa in su sensu de àere presse, arreolu, coment'e timendho o isperandho Synonyms e antonyms apensamentu, apinioni, arraolu, cimbella, intabatzu, pedine, pennítziu, pestighinzu, presse, spinnicu | ctr. descuidu Sentences sa tardantza tua mi poniat in apinnicu ◊ mi beniat gana de abboghinare pro cussos malos apinnicos Translations French préoccupation, hâte English urgency Spanish apremio, preocupación Italian preoccupazióne, premura German Sorge, Bemühung.

assudhíre , vrb: sudhire* Definition àere sudhos, arreolos, pentzamentos, impudu Synonyms e antonyms acimbellai, apinnicare, insudhire, apistichinzare Sentences de me prus no ti assudhes! Translations French se préoccuper English to worry Spanish preocuparse Italian preoccuparsi, impensierirsi German sich Sorge machen.

atzànu , nm Synonyms e antonyms cària, matana, múngia, pista Sentences malu atzanu si ndh'est leanne! Translations French peine English pain Spanish ansiedad, pena Italian affanno, péna German Sorge.

axiòri , nm: (a-xi-o-ri) Definition su tènnere o sentire axius Synonyms e antonyms afannia, afannu, agiu, apensamentu, dispraxeri, iscancagori, tristesa | ctr. assussegu, cuntentesa Sentences si afrigit su coru e tremit su sentidu chi arregollit in s'ària chèscias e suspirus de axioris Etymon srd. Translations French affliction, angoisse English affliction, woe Spanish aflicción, preocupación Italian afflizióne, angòscia, preoccupazióne German Angst, Sorge.

badhidòni , nm, nf: badhirone, badhironi, badidone Definition istrégiu de linna, o de ortigu, po múrghere o carrare àghina, mannitu; si narat prus che àteru in cobertantza po oriolu, pentzamentu po calecuna cosa chi si timet, moida ifadosa chi leat a conca / fàghere sa conca a b. = che moju, a brou, prena de moida ifadosa Synonyms e antonyms mannirone, odhidone / ammuntu 1, arriolu, pedine / abbolotu, trambullu Sentences faci de cuadhu de canna, conca de badhironi! ◊ in su crucuzone bi at una badhirone prena de barragàglia 2. odheu, za lu zughet su badhirone in conca tenindhe unu fizu in perígulos de mòrrere! ◊ su televisori si fait sa conca a badhironi (G.Carta)◊ che li sunt pigados sos badhirones a cúcuru ◊ fut totu unu murigu, una cumboja, unu badhironi, un'inferru truessau de tiàulus ◊ sos sonos chi apo intesu in cussa sala mi ant fatu sa conca a badidone (F.Arca) Scientific Terminology stz Etymon ltn. batillum, vatillum Translations French baquet, comporte English bin, strong worry Spanish colodra Italian bigóncia, tinòzza, fig. fòrte preoccupazióne German Bottich, Sorge.

cimbèlla , nf Definition pistighíngiu, pentzamentu po calecuna cosa / ponnirisí c. po ccn. = leàresi pessamentu pro ccn. Synonyms e antonyms apinioni, apinnicu, franédiga, intabatzu, pensamentu, pidinu Sentences de annus mi agatu in su letu e mi pigu cimbella de is malis de is àterus! ◊ tenemu una cimbella, pentzendi a sa pipia, po cuss'ogu! ◊ ndi portas de cimbellas in conca!…◊ cimbella tengu dèu, ca mairu miu est malàdiu!… Translations French souci English worry Spanish preocupación Italian preoccupazióne German Sorge.

ildínu , nm Definition genia de idea, de pentzamentu Synonyms e antonyms apensamentu, arraolu, pedine, pestighinzu, pispinu Sentences pro me no aiat àteru ildinu ◊ batagliendhe sa vida at cuss'ildinu: a betzu, si podet, recuit a ue est nadu ◊ astrintu pro custu ildinu fia che tenatza inglesa (Limbudu) Translations French hantise English worry Spanish obsesión Italian assillo German quälende Sorge.

impeléu , nm Synonyms e antonyms apeleu, bataria, iscrevedhu, pelea Sentences cussas sunt cosas chi nos daent impeleu ◊ custa est sa paga de s'impeleu, de su tantu tribbulare ◊ s'impeleu mi búliat su sàmbene Etymon srd. Translations French dérangement, ennui English inconvenience, labour Spanish molestia Italian affanno, incòmodo German Sorge, Beschwerlichkeit.

incúru , nm Definition pentzamentu, interessamentu po calecuna cosa, su chi si faet po contivigiare css. cosa o chistione / leare cosas, chistiones a pagu i. = lassèndhelas a comente cherent andhare Synonyms e antonyms contibizu, pensamentu, smeru | ctr. discóidu, mindhafutia Sentences at lassadu andhare sena incuru su cane a intro de bidha ◊ ses cuntentu de drimpire a s'impreu chin incuru ◊ no fatat vostè puru a si leare a totu a pagu incuru! ◊ cussu no tenit incuru de nisciuna cosa ◊ si ndi pigant pagu incuru, issus! ◊ po pagu incuru ndi arruit sa teulada! Etymon srd. Translations French soin, diligence, intérêt English interest, care Spanish celo Italian cura, diligènza, accuratézza, interessaménto German Pflege, Sorge, Fleiß.

innaéntu , nm Synonyms e antonyms annaentu, ifadu, istrobbu Sentences no suporto s'abbolotu cun sos innaentos ◊ za lu tenet s'innaentu, cussu cristianu!…◊ a s'innaentu chi podes dare a mie no bi penses! Etymon srd. Translations French souci, ennui English problem, nuisance, bore Spanish preocupación, molestia Italian grattacapo, fastìdio, nòia German Sorge, Überdruß.

intabàtzu , nm Definition genia de pentzamentu, de arriolu Synonyms e antonyms apinioni, apinnicu, arriolu, cimbella, pedighinu, pedine, pestighinzu Sentences tue ti leas intabatzu pro donzi cosighedha (G.Ruju)◊ no ti ndhe les de intabatzu pro s'annada! ◊ ma làssami custu intabatzu! ◊ sa mannedha si aiat leadu tantu intabatzu pro l'asciutare ca fit recuidu tilciulone Translations French souci, angoisse English anguish, worry Spanish preocupación Italian preoccupazióne, angòscia German Sorge.

oriolàre , vrb Definition pònnere o istare in oriolu, pònnere oriolu, pidinu, istare in pentzamentu po calecuna cosa chi si timet o chi si bolet Synonyms e antonyms abiolae, acormulare, apidinare, arreolae, contifizare | ctr. trascurai Sentences longu est s'oriolare sa die chi mi mancas! ◊ cumintzaiat a cumprènnere su mistériu antigu chi dae meda lu fit oriolenne Etymon srd. Translations French préoccuper English to make anxious Spanish preocupar, inquietar Italian méttere in ànsia, impensierire German Sorge machen.

oriólu , nm: arraolu, uriolu Definition genia de pessamentu, de pidinu po calecuna cosa chi si timet, o chi si bolet o chi no s'ischit / intrare oriolu a unu = fagher bènnere oriolu, pònnere pidinu a ccn., cumenciare a èssere in pentzamentu Synonyms e antonyms apensamentu, apinnicu, ildinu, intabatzu, pedine, pedighinu, pestighinzu / afródhiu, finitzu, ischinitzu, pistu | ctr. assébiu, tranchiglidade Sentences timendho po tantos oriolos no dhos fidànt solos unu momentu ◊ no ant èssere sos oriolos a lu fàghere incanire! ◊ so in oriolu ca apo intesu s'istria cantèndhemi in cabertura! ◊ como no ti ponzas oriolu in conca, pensa de sanare! ◊ sos oriolos pro muzere e fizos mi leant sa mente e mi ponent in pauria ◊ no l'agatant in àteru oriolu si no de s'imbriagare ◊ su Temo unu tempus poniat oriolu a Bosa Translations French hantise English worry Spanish preocupación Italian assillo German quälende Sorge.

penciaméntu , nm: apensamentu, pensamentu, pentzamentu, pesciamentu, pessamentu Definition s'atividade de sa mente, is ideas chi si cunsiderant e cuncordant; idea firma de candho si timet o si bolet calecuna cosa Synonyms e antonyms immaginamentu, ispispinzu, pensada, penseri, pensu / agiu, apinnicu, arraolu, ildinu, intabatzu, pedighinu, pedine, pestighinzu / ttrs. pinsamentu | ctr. assussegu Idioms csn: afinare su pentzamentu = pentzai prus a fundu, cun prus precisioni; bèniri in p. = bènnere s'idea a conca; nàrrere, fàghere a p. = fuedhai, fai sentza de isciri sa cosa, a brétiu, isceti po comenti unu si dha pentzat; leàresi p., learesila a p. = tènniri coidu, arriolu, pigaisí p.; àere p. de calecuna cosa o chistione = pensare cun pinnicu, cun oriolu a calecuna cosa; bogaresiche unu p. = fai su chi unu teniat pentzamentu de depi fai (e aici no dhui pentzat prus); servire a unu a p. = bene meda, chirchendhe de ndhe cumprèndhere cun antibitzu ite cheret s'àteru Sentences in custu puntu meda apo pecau in òperas e in malu penciamentu ◊ totus funt po tui is pentzamentus chi formu! ◊ fissa ti giuto ancora in pensamentu! ◊ chentu pessamentos li mulinabant in conca ◊ est arroliendu ma no arrennescit a callai pensamentu ◊ li est bénniu unu pessamentu a conca ◊ l'afinat su pessamentu candho depet fàghere una cosa de remédiu! ◊ de su pentzamentu no mi ndi andas mai, tui! ◊ non t’intret in coro custu pesciamentu tortu! (Bb) 2. za mi ndhe ses ponindhe de pessamentos in conca, fizu meu!…◊ bai, immoi, ninnedhu: mammai at a èssi in pentzamentu! ◊ no bos pichedes pessamentu si istento! ◊ no istes in tristura, ne in dispiaghere o pensamentu! ◊ lu tenzo a pessamentu a fàghere cussa cosa ◊ petzi bi cheriat cussu pessamentu puru, como!…◊ apo comporadu su regalu pro s'isposonzu de fizolu tou: e bogadu cussu pessamentu! 3. dèu gei dh'apu cumpréndia, mi dh'apu fata a pentzamentu! ◊ no faedhedas a pessamentu, candho no ischides! 4. cussu trancuillone no si leat pessamentu! 5. no bi at bisonzu de l'irvapiare, ca mi servit cun su pessamentu! (G.Ruju)◊ a maridu meu lu servo a pessamentu Etymon srd. Translations French pensée, souci, sollicitude English thought, care Spanish pensamiento, preocupación Italian pensièro, preoccupazióne, sollecitùdine German Denken, Gedanke, Sorge.

pestighínzu , nm: pistichinzu, pistighignu, pistighíngiu, pistighinzu Definition genia de pentzamentu, de gana, chi no lassat asseliare po cosa chi si timet, chi si bolet, chi si disígiat o chi si tenet de fàere po apretu o àtera presse Synonyms e antonyms apensamentu, apinnicu, arraolu, fazellu, ildinu, ispispinzu, pedighinu, pedine, pennítziu / afródhiu, finitzu, furighedha, ischinitzu, pistu, spédhiu, spurtiòciu Sentences so nadrendhe in d-unu mare de pistichinzos! ◊ su nàrrere de cudha fémina no lu lassat pasare, li dat pistichinzu ◊ ndhe apo unu pistighinzu, ca no sunt bénnidas ancora!…◊ sa piciochedha est a pistighíngiu ca no tenit isposu ◊ nisciunu como tenet pestighinzu de tribagliare sa terra ◊ apo a pistighinzu chi su grodhe noche mànighet sos anzones ◊ non ti pighes pistighignu, mamma, giai fatzo cummente mi as nau tue! Etymon srd. Translations French tourment, préoccupation English worry, whim Spanish preocupación, antojo Italian ùzzolo, preoccupazióne German Lust, Sorge.