aciupàe, aciupài, aciupàre , vrb: atzupare 1 Definizione
ciupire, suspire o frobbire abba o cosas deasi cun istràciu, paperi, o coment'e a surbidura; su che intrare de unu lícuidu a pagu a pagu in calecuna cosa asciuta o chi si podet ufrare de abba o cosas deasi; imparare a mente, su ndhe bodhire cun sa mente su chi si liget o s'intendhet
Sinonimi e contrari
aciupiri,
assupare 1,
assuspiri,
imbibbiri,
impapare,
inciupai,
sultzire,
sulviare,
surbare 1,
surbiri,
suspiare
/
bodhiri,
imparai
Frasi
dhui iat pani cun butiru e cafè cun lati de aciupai ◊ aciupa s'àcua chi ti nc'est arruta a terra! ◊ su chírciu de sa mesina, candho arrivat a atzupare, tet èssere saboridu…◊ at budhiu is ossus e papau pani aciupau
2.
sa cantzoni chi at cantau cussa piciocona ndi dh'apu aciupada sa primu borta chi dh'apu inténdia
Etimo
spn.
chupar
Traduzioni
Francese
imbiber,
absorber
Inglese
to absorb,
to soak
Spagnolo
embeber,
absorber
Italiano
imbévere,
inzuppare,
assorbire
Tedesco
einweichen,
aufnehmen.
coglíre , vrb: acoglire,
collire,
colliri,
cullire,
goglire Definizione
aciapare o pigare cosa po dha pònnere, assentare o chistire totu a unu in istrégiu, o fintzes pigare o arrecire gente in calecunu apretu; foedhandho de cosas de imparare, tènnere o ischire a mente
Sinonimi e contrari
acabarrare,
acabidae,
acasagiai,
ammuntonae,
arragolli,
aunire,
balanzare,
chistie,
frànghere,
imparai,
incungiai,
ingòllere,
remonire,
tòdhere
| ctr.
frundhire,
fuliare,
lassare,
bocare
Modi di dire
csn:
collire su tempus, s'ora, su logu, collire fritu, refriu, tússiu, una maladia; cullire a unu chi dimandhat fémina = chèrrere a unu a maridu; collire sas carrugas = frànghere sas ancas, sos pes; collire s'olia a mesapare, a tres una = a pratziri in duus (metadi a su meri de is matas e metadi a chini ndi dh'arregollit), o in tres (duas partis a su meri e una a chini dh'arregollit)
Frasi
bidet su frutu maduru vicinu però no giompet mai a lu coglire (L.Ilieschi)◊ tziu Zubanne depiat andhare a collire uliba ◊ uv'est cogliu su dinare?
2.
est ammorandhe chin d-unu ma no l'ant galu culliu ◊ babbu s'ira la zuchet chin mecus, ca dia chèrrere cullire s'ammorau ◊ póveru fit, ma si l'ant collidu ◊ est preíderu iscontzu, ma nois nos lu coglimus, fiza mia! ◊ est fura a si collire sa cosa antzena! ◊ a issos lis aiant collitu sas istàntzias mentzus chi bi aiant ◊ a su ci apu cumpréndhiu, Doloreta est peri disposta a ti colliri
3.
sa fémina ndhe at collidu sos trastes istérridos ◊ sa robba neta cheret collida a su guardarobba
4.
si benit mancu su balanzu tuo, como collo fintzas deo in su cusinzu
5.
de sas voches chi at ghetatu s'at cullitu su bichinatu ◊ sos mazores de sa bidha si fint collitos pro picare una detzisione
6.
est de bona memória: si l'intendhet una borta ebbia, sa cantone, ndhe la collit totu
Etimo
itl.
cògliere
Traduzioni
Francese
ramasser,
recueillir
Inglese
to receive,
to collect
Spagnolo
recoger,
acoger
Italiano
raccògliere,
accògliere
Tedesco
auflesen,
aufnehmen.
disaggradài, disaggradàre , vrb Sinonimi e contrari
dispiàchere
| ctr.
acaressire,
aggradèssere
Traduzioni
Francese
ne pas agréer
Inglese
to dislike
Spagnolo
desagradecer
Italiano
sgradire
Tedesco
übel aufnehmen.
intzichíre , vrb Definizione
fàere a corpu malu feri 'ene, andhare bene, arresurtare bene su chi si narat o chi si faet fintzes chentza ndh'èssere seguros; intrare, istichire
Sinonimi e contrari
inciviri,
ingertai,
intzecare 1
/
iferchire,
intrare,
intzicare
Modi di dire
csn:
intzichidu ti est? = intesu l'as?, a ti resurtat?; intzichire una surra = surrai, donai una carda de corpus
2.
aiat intzichidu sa cresura de sazos de prunetza chi no b'iferchiat mancu su porcu ◊ no li fit avassata mancu sa balia de intzichire un'impodha a s'àinu ◊ custos sunt totu colpos chi intzichint
Etimo
itl.
inzeccare
Traduzioni
Francese
deviner,
sentir
Inglese
to guess,
to acknowledge
Spagnolo
acertar
Italiano
azzeccare,
recepire
Tedesco
versetzen,
erraten,
aufnehmen.
lezistràre , vrb Definizione
iscríere una cosa in registru o a dónnia modu a manera de dha tènnere prus segura (fintzes in nastru, in discu) e de dha pòdere averguare; regulare calecuna cosa a manera
Sinonimi e contrari
allistai,
registrai*
Traduzioni
Francese
enregistrer
Inglese
to record,
to adjust
Spagnolo
registrar
Italiano
registrare
Tedesco
eintragen,
aufnehmen,
einstellen.
recògliere , vrb: arragolli,
regògliere,
regòllere,
regòlliri Definizione
ingòllere sa cosa, mescamente pigandhodha de terra, e pònnere in calecunu logu o istrégiu totu impare; acasagiare gente, arrecire a domo, pigare e chistire una cosa chi giaet àtere; batire, torrare a domo / pps: recortu, regoltu; indic. 1ˆ p. sing. regorzo; cong. 3ˆ p. sing. regolzat
Sinonimi e contrari
acabidae,
acoglire,
acurumai,
arregoglire,
bòdhere,
bodhire,
tòdhere
/
recoire,
recòrdere
| ctr.
fuliai,
lassae
Modi di dire
csn:
regòlliri su partu = atèndhere a sa fémina parturindhe; regòlliri su respiru = torrare àlidu; regòlliri is puntus = tènnere sos puntos de unu triballu téssidu pro no s'iscontzare; (nadu de unu tumore, de fruschedha) regòlliri = martzire
Frasi
l'ant aciapadu rutu in mesu de su ludu: sa zente est curta e ndhe l'ant regortu (P.Masia)◊ s'istadu italianu nachi est de sos prus ricos e no est bonu a regòllere vintimiza Albanesos! ◊ sos carabbineris li ant postu sos ferros, a su mortore, e che l'ant regortu
2.
donzi sero regolliat cun d-una imbreaghera niedha ◊ fit regortu a bidha pagu tempus dae sa Líbbia ◊ sos mortos che los ant recortos a bidha ◊ m'importat chi custa terra nostra nos regolzat totus
Traduzioni
Francese
ramasser,
retirer
Inglese
to pick up,
to gather,
to shelter,
to withdraw
Spagnolo
recoger
Italiano
raccògliere,
ritirare
Tedesco
sammeln,
aufnehmen,
abholen.