destrúi , vrb: destrúiri,
distrúere Definizione
bogare de pare, isconciare, fàere una cosa de no ndhe pòdere bàlere prus, fàere dannu isperdendho o perdimentandho totu: si narat prus che àteru de css. fata chi benit isconciada o ispérdia; in física, tenet su sensu de fàere iscumpàrrere sa cosa de no si agatare prus in logu perunu e in nudha, cosa chi mai podet èssere ca in natura nudha si distruet ma solu totu si mudat, càmbiat bisura
Sinonimi e contrari
destruire,
idarrocai,
ifàghere,
isciusciai,
isconciare,
istrúere,
torrocai
Frasi
che fut sa pesta de is conillos chi distruiat totu su laore ◊ chi tenis idea de distrui aderetzadiri o ti aderetzu! ◊ si gosi distruimus s'ambiente sa salude ndhe perdet cadiune! (T.Pinna)◊ unu fogu lu distruat!◊ cust'undha at covacadu totu, distruendhe cantu sas tziviltades aiant produidu ◊ si mi abbandhonas tue mi distruo, mi fracasso!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
détruire
Inglese
to destroy
Spagnolo
destruir
Italiano
distrúggere
Tedesco
zerstören,
vernichten.
destruíre, destruíri , vrb: diltruire,
distruire,
distruiri Definizione
guastare, isconciare, fàere una cosa de no ndhe pòdere bàlere prus, fàere dannu isperdendho totu
Sinonimi e contrari
destrui*,
idarrocai,
ifàghere,
isciusciai,
isconciare,
istrúere,
torrocai
| ctr.
fàchere
Frasi
fachent isfortzos pro la distruire ◊ Deus fatzat mossa po ti distruiri: no ses cosa de biri ne biu ne mortu!
Traduzioni
Francese
détruire
Inglese
to destroy
Spagnolo
destruir
Italiano
distrùggere
Tedesco
zerstören,
vernichten.
ifàghere , vrb: ilfàghere,
irfàchere,
irfàghere,
isàchere,
isciàere,
isciai (i-scia-i)
isfàghere,
isfai,
issàchere Definizione
isciusciare, distrúere sa cosa fata; nau de cosa de papare, còere tropu, èssere tropu lómpia / pps. isciatu, issatu (= sbisuriu, puru); pira, mela irfata = pira, mela passada, chi no est prus bona
Sinonimi e contrari
derrúere,
destrui,
dirfàchere,
idarrocai,
isciasciai,
isciusciai,
isconciare,
sciai,
solivrinare
| ctr.
fàchere
Frasi
sas domos s'ifaghent in sas bidhas chena zente ◊ est betendhe s'abba a cadinos: paret chi su mundhu s'isfatat in abba! ◊ sa gherra isfaghet totu, logu e zente ◊ s'istesseravat, s'isachiat, s'iscontzavat ◊ is pipius funt in s'arruga, fadendu e isciaendu giogus
2.
si est isfatu in torojos de prantu ◊ in su tribàgliu m'isfato totu in suore ◊ sa linna betza s'isfaghet in piúere
3.
sos ossos puru, apustis de tantu tempus, s'irfaghent ◊ funt timendu no si siat po isfai su mundu ◊ chi s'isfagat su mundhu totu intreu no mi rendhet dolore e ne ferida (Sassu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
défaire,
décomposer
Inglese
to undo,
to decompose
Spagnolo
deshacer
Italiano
disfare,
decompórre,
sgretolare,
disintegrarsi,
dissòlvere
Tedesco
zerstören,
auseinandernehmen,
sich zersetzen,
zerbröckeln.
isciusciài, isciusciàre , vrb: issusciare,
isusciare,
isussiare,
sciusciai Definizione
bogare de pare, isconciare o fintzes distrúere cosa o faina fata; betare a imboladura, a meda, a covecadura, fintzes calare o orrúere de sa cosa a meda de artu
Sinonimi e contrari
acavacai,
betae,
destrui,
idarrocai,
irfàchere,
isciasciai,
isconciare,
sculai,
torrocai
| ctr.
fàchere
Frasi
innòi cussu dinai cresciat, cresciat, fut un'arriu mannu, prenu, chi curriat de is forestas isciusciadas de Bidhanoa, de Stertzili, de Sàdili e arribbàt a Torinu (B.Lobina)
2.
frúsciat, muizat, úrulat su bentu, isúsciat abba paret chi s'isfetet sa natura (E.Soletta)◊ a su mannale, usciàndhelu, lu craschiavant chin sa lesorja e l'isciusciavant abba pro l'innetare
Cognomi e Proverbi
prb:
a chini fait e isciúsciat non dhi mancat cosa de fai
Traduzioni
Francese
défaire
Inglese
to undo
Spagnolo
deshacer
Italiano
disfare
Tedesco
zerstören.
isconciài, isconciàre , vrb: iscontzare,
sconciai Definizione
isciusciare, bogare de pare una cosa giai fata; nau de su tempus, cambiare, iscuncordare, fàere tempus légiu; nau de fémina príngia, pèrdere su fedu; nau de sa natura de s’ómine, passare sa teteresa / pps. iscontzadu, iscontzu
Sinonimi e contrari
destrui,
idarrocai,
irfàghere,
isciasciai,
isciuchiare,
isciusciai,
iscunsertare,
sculai
/
istrumare
| ctr.
aconciai,
adaretzai,
agiustai,
arragnare,
fàchere
Modi di dire
csn:
iscontzare su coju = istorraisí; isconciàresi de… = leàresi disturbu pro…
Frasi
si li betat pódhighes l'iscontzat dae cristianu! ◊ su die chi si ndhe at a isconciare custu giuramentu nos at a calare tronos e lampos! ◊ custa est cosa chi non si podet isconciare ◊ in cussa calada imbrunconu e m'iscònciu su brutzu!
2.
su tempus si fit iscontzu e no aiant pótiu garrigare su nabiu ◊ za mi paret chi su tempus torrat a iscontzare!
3.
sa fémina fit príngia ma si est iscontza
5.
bellu frade, no si est mancu isconciau de andhare a saludare sa sorre!
Etimo
itl.
sconciare
Traduzioni
Francese
défaire
Inglese
to undo
Spagnolo
deshacer
Italiano
disfare,
demolire
Tedesco
zerstören.
iscumentàre , vrb Definizione
isconciare, betare apare (nau de màniga, èssere lasca, mòvere aintru de s'ogu de sa ferramenta)
Sinonimi e contrari
irfàchere,
isciasciai,
isconciare,
iscunsertare,
isordulare
| ctr.
cumentare
Frasi
sos coros cherent provaos e, candho benit, sa prova iscumentat cantu bi at ◊ irfriguraos in cada mermu, in cust’ísula nighedha che atramentu, iscumentant su rànchiu mutricore ◊ s'àinu chi t'iscumentet, a tie solu!
2.
seo andhau a su ferreri po mi fàere una pariga de cotzas po mi cumentare su marrone, ca dhu tenio totu iscumentau (M.Deiana)
Traduzioni
Francese
effarer,
disjoindre,
défaire
Inglese
to break up,
to destroy,
to dismay
Spagnolo
deshacer
Italiano
sgomentare,
sconnèttere,
disfare
Tedesco
erschüttern,
aus den Figen bringen,
zerstören.
iscupulàre , vrb Definizione
coment'e betare sa cúpula, iscovecare, iscarragiare, betare a terra / didu iscupuladu = iscovecadu, chi zughet s'ungra ispitzigada, isconchedhau
2.
est rutu e si at iscupuladu su pódhighe mannu de su pè
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
démanteler,
détruire
Inglese
to demolish
Spagnolo
desmantelar
Italiano
smantellare,
distrùggere
Tedesco
abbrechen,
zerstören.
ispeigài, ispeigàre , vrb: speigai Definizione
bogare de fundhu, distrúere deunudotu, bogare de su mundhu, bochíere, giagarare
Sinonimi e contrari
arroinare,
irmundhiare,
ispedichinare,
ispeighitare
Frasi
at ispeigau peripellogu totus is cumpàngius ◊ su bentu iscútinat sas àlvures e paret de las chèrrere ispeigare (G.M.Cherchi)◊ fizu meu no bos che aiat ispeigadu e ochitu a trabballu ◊ los mineteit chi si si fint atrividos a intrare a bidha che los aiat ispeigados
Etimo
ltn.
ex *pedica
Traduzioni
Francese
détruire
Inglese
to destroy
Spagnolo
destruir
Italiano
distrùggere
Tedesco
zerstören.
ispèldere , vrb: ispèrdede,
ispèrdere,
ispèrdiri,
sperdi Definizione
andhare o fàere andhare male de no si agatare prus, distrúere, bochíere, derrúere / pps. ispérdidu, ispéirtu, ispertu 1
Sinonimi e contrari
arroinare,
derrúere,
distrúere,
ispeigai,
ispeldisciare,
istradhusciare,
istrúere
| ctr.
allogae,
atèndhere,
badrare,
contifizare
Frasi
sa bidha si che fit ispérdida dae un'apesta mala chi bi aiat coladu ◊ sa cane si est ispérdida: tota sa bidha apo fatu chirchendhe, ma totu nudha ◊ sas àrbures inoghe za fint bellas, ma como si che sunt ispérdidas ◊ custu logu innanti fit totu unu zardinu: mancadu su mere, si ch'est totu ispérdidu ◊ s'annu nos sunt ispérdidos sos porcos ◊ dhos ant avelenaos po dhos ispèrdere
2.
ancu t'isperdant! ◊ mih no t'isperdas pro una fémina! ◊ chi ti pigu t'isperdu! ◊ Antoni at giutu fiancos, sinono bi ndhe aiat de s'ispèrdere!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
détruire
Inglese
to wreck
Spagnolo
destruir
Italiano
distrùggere
Tedesco
zerstören.
sciusciài , vrb: isciusciai* (sciu-sci-a-i)
sciusciari Definizione
bogare de pare, distrúere cosa o faina fata; betare a fuliadura, a meda, coment'e afacandho s'istrégiu, fintzes betare de artu, fàere orrúere a terra / sciusciai de cuadhu = betare de cadhu
Sinonimi e contrari
acavacai,
betae,
destrui,
idarrocai,
imbolare,
irfàchere,
isciasciai,
isconciare,
sculai,
torrocai
| ctr.
fàchere
Frasi
nd'ant sciusciau una domu bècia ◊ chi dèu narau "a tuis" a mamma, mi donàt unu cropu de turra a murrus e mi ndi sciusciàt is dentis! ◊ sciusciaus su letu e totu is móbbilis po nci cambiai a sa domu noa
2.
custu est carramatzímini de sciusciai a rúmbulus de innòi a bàsciu ◊ cussa cosa sciusciancedha de sa ventana! ◊ no ghetis a pagu a pagu: sciúscia! ◊ si nc'est sciusciau a gisterra ◊ sa pira crua ndi dh'at sciusciada su bentu
Traduzioni
Francese
démolir,
démanteler
Inglese
to demolish
Spagnolo
deshacer,
derribar
Italiano
disfare,
demolire
Tedesco
zerstören,
niederreißen.
scuài 1 , vrb: isculai*,
sculai Definizione
coment'e segare su culu o su fundhu, segare una parte de calecuna cosa cunsiderada coment'e s'ala de fundhu; isconciare una cosa; acabbare o firmare de fàere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
isciusciai,
isconciare
/
acabbae,
lassai,
sensai
Modi di dire
csn:
scuai un'agu = segaindi su cú, s'ogu, sa parti aundi intrat su filu; scuai bruscerias = iscontzare fatuzos; sculai una fàula = bogare in craru una fàula dendhe a bídere sa veridade
Frasi
muda, dassinuncas scuaus su santuanni! ◊ cussu sculat e fait matzinas ◊ no torris a cumentzai cun custas chistionis, puita sculaus totu ◊ su malàdiu pregàt a Deus de dh'acuntentai de sculai isceti sa vida sua ◊ tocat a ndi fai sculai cussa lei fata mali ◊ chini dhi sculat sa fortuna, a issu, est sa sorga! ◊ assentai bèni sa cosa, assinuncas si sculat su càrrigu e si perdit andendi andendi!
2.
su piciochedhu at sculau de fai a malu ◊ insaras at sculau de arriri ◊ apustis chi iat sculau de niai, Pinóchiu fiat andendu a iscola
3.
una famíglia sculada no fait a dha torrai a missi in fiu!
Traduzioni
Francese
défaire,
annuler,
cesser
Inglese
to undo,
to cancel,
to give up
Spagnolo
deshacer,
dejar
Italiano
disfare,
annullare,
sméttere
Tedesco
zerstören,
zunichte machen,
aufhören.