aconziminàre , vrb: conziminare Definitzione
aconciare, agiustare a sa bona
Sinònimos e contràrios
arragnare
Tradutziones
Frantzesu
ajuster tan bien que mal
Ingresu
to repair as best one can
Ispagnolu
arreglar a la diabla
Italianu
aggiustare alla bèlla mèglio
Tedescu
so gut es geht instandsetzen.
aerósu , agt: agherosu,
airosu 1,
ariosu Definitzione
chi tenet o leat ària o lughe meda; nau de malàidu, chi paret de s'intèndhere méngius, prus in cara bona / domu ariosa, dí ariosa
Sinònimos e contràrios
scampagnosu
Frases
at apertu portas e ventanas ca, mancari sa domo siat manna e agherosa, bi at fracu de inserru
Tradutziones
Frantzesu
bien aéré,
hautain
Ingresu
airy
Ispagnolu
claro y aireado
Italianu
arióso
Tedescu
luftig.
afílu , avb Definitzione
a filu: comente si tocat, comente andhat bene, a dovere, de sa manera giusta / essire afilu = bene, zustu, dritu
Sinònimos e contràrios
adderetu,
bene
Frases
no ndhe faghet una afilu ◊ custa lepa seghendhe no bi andhat afilu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bien,
comme il faut
Ingresu
well
Ispagnolu
bien,
debidamente
Italianu
per bène
Tedescu
gut.
ammatucàe, ammatucài , vrb Definitzione
fàere a matucu, a mannu, fintzes fàere crèschere
Sinònimos e contràrios
crèschere,
immannitare
Frases
immoi, candu ammatucant dhis còmporant su motorinu, a is fillus! ◊ a piticu fut donau a su giogu, ma comenti est ammatuchendi est prus sériu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
grandir,
bien pousser (fam.)
Ingresu
to grow up
Ispagnolu
crecer de edad
Italianu
divenir grandicèllo
Tedescu
halb erwachsen werden.
ammodàu , agt Definitzione
chi tenet crabbu o manera in su fàere is cosas, in su tratare cun sa gente
Sinònimos e contràrios
aggrabbadu,
ammodidu,
assetiosu,
garbosu,
imbodau,
pertocu
| ctr.
burrincatzu,
gavàciu,
intrudhadu,
mabigrabbau
Terminologia iscientìfica
ntl
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bien élevé
Ingresu
polite
Ispagnolu
de buenos modales
Italianu
di buòne manière,
gentile
Tedescu
manierlich.
ancoraschí , cng Sinònimos e contràrios
ancus,
belle,
macai
Tradutziones
Frantzesu
quoique,
bien que
Ingresu
though
Ispagnolu
aunque
Italianu
sebbène,
benchè
Tedescu
obwohl.
aterechè , prep: atrechè Definitzione
meda méngius, meda prus mannu, meda peus, totu un’àtera cosa / a/c. apustis de custu foedhu, sa cunsonante de cuménciu de su foedhu prus ainnanti no mudat mai sonu e antzis si afortit (aterechè fatu!… = aterechefatu!, aterechè brullas!… = nr. aterechebbrúllas, aterechè gai!… = aterecheggài)
Sinònimos e contràrios
sinochè
Frases
atereché gai si ndh'at bidu! ◊ aterechè isse bi ndh'at! ◊ aterechè brullas: totu abberu fit! ◊ aterechè chibudha bi cheret pro essire fortes!…◊ a Larentu nachi si l'est isparadu su fusile: aterechè brullas! (G.Ruju)◊ atrechè divertimentos: a traballare est!
Tradutziones
Frantzesu
bien plus
Ingresu
something better
Ispagnolu
mucho más
Italianu
tutt'altro,
bèn piú,
bèn altro
Tedescu
alles andere,
ganz anderes.
bellechí , cng Definitzione
belle e chi… cun totu chi… (cun s'indic.)
Sinònimos e contràrios
belle
Frases
de cussa chistione no ndhe bogheint atzola mancu sos avocados, bellechí fint in duos! ◊ bellechí ses mannu, tue no mi binches!
Ètimu
itl.
bell'e che
Tradutziones
Frantzesu
bien que,
quelque,
encore que
Ingresu
though (even)
Ispagnolu
aunque
Italianu
benchè,
sebbène,
quantùnque
Tedescu
obwohl.
bène , avb, nm, iscl: bèni,
vene Definitzione
manera de fàere is cosas adata a s'iscopu, adderetu, cunforma a una régula morale; totugantu su chi est bonu
Sinònimos e contràrios
adderetu,
afilu
/
meda
| ctr.
male
Maneras de nàrrere
csn:
fai una cosa mellus bèni = menzus; bèniri a bèni = benner bene, a betu, andhare bene; su pagu bene de… = s'ispaciau de…, su colzu, su biadu de…; chèrrere unu bene macu = a ammachiadura, meda; bene fatu = chi est zustu, bonu, méritu (nadu de un'assione, de unu cumportamentu); fatu bene = chi est fatu cun arte, cun pratighesa, a régula (nadu de unu triballu o cosas gai); fai bèni e bai in galera! = faghe bene ma no aisetes recupessa (antzis est dàbbile chi ti torrent male); bene cun bene = bèni meda, própiu bèni, a fini a fini; pagubbene, pagu bèni!, pagu bèni miu!… (nadu a làstima) = ite mi siat su bene!, cale bene?!…, nudha!, tropu pagu!, siscuru a mie!; bene pro me!… = (nau cun ironia) mali po mimi, a dannu miu
Frases
sas cosas cherent fatas bene ◊ faghindhe goi mi ndhe agato bene, mi ndhe bido bene ◊ custu triballu comente l'as fatu no andhat bene ◊ mirai a bèni custu coru miu! ◊ oe no mi andhat bene a fàghere cussa faina ◊ bene meda: mi ndhe allegro! ◊ custu trabballu comenti dh'as fatu andat bèni
2.
pro su bene chi ti cherzo tia fàghere donzi cosa ◊ podimis tènnere benes pro ndhe dare ◊ chi s'istrexiat su mucu fadiat mellus bèni! ◊ lea sa meighina ca ti faghet bene ◊ est unu bene a prantare àrbures ◊ ci fiant centu ogus iscochendu su bèni po mali e su mali po sèi etotu
3.
tandho si agataiat su pagu bene de Antoni
4.
in su stani nostu nci sunt unu bèni de mangonis mannus ◊ mi paret chi est a arriscare unu bene de dinari chentza garantzia de su balanzu ◊ ant chistionadu unu bene de ora ◊ si bi at atrumadu unu bene de zente ◊ che ndh'at, de bene de férula, inoghe!…
5.
bene, bene meda, mi ndhe allegro! ◊ si annischitzais ca si nci ghetant a galera: a sa fruca iat a èssi mellus e prus bèni fatu! ◊ at fatu un'iscutinada de abba, ma bene cun bene no bi at próidu etotu ◊ mancu abbaidadu apo, bene cun bene! ◊ mi ponzo cudha cosa, bene pro me…, e guastu mi at sas manos! ◊ fato s'aconcada, bene pro me!…, e pérdidu ndhe apo totu ◊ como s'abba za che la tenimus ma, bene pro nois, comente ant créschidu sa pressione nos at fatu dannu! ◊ – E gopai no dh'agiudat? – Pagu bèni!…
Sambenados e Provèrbios
smb:
Bene
/
prb:
faghe bene e no mires a chie ◊ su fai bèni no est mai connotu ◊ su fagher bene no perdet mai ◊ a chie faet bene, bene tenet
Ètimu
ltn.
bene
Tradutziones
Frantzesu
bien
Ingresu
well,
good!,
property
Ispagnolu
bien
Italianu
bène
Tedescu
gut,
Gut.
beneméritu , agt Definitzione
chi tenet méritos po cosa de bonu chi at fatu
Tradutziones
Frantzesu
qui a bien mérité
Ingresu
well-deserving
Ispagnolu
benemérito
Italianu
benemèrito
Tedescu
verdienstvoll.
benighédhu , avb Definitzione
min. de bene
Sinònimos e contràrios
cdh. bearedhu
Tradutziones
Frantzesu
assez bien
Ingresu
quite well
Ispagnolu
bastante bien
Italianu
benino
Tedescu
ziemlich gut.
beninàsciu , agt Definitzione
nau de unu, chi est naschiu in bona fortuna, chi est de calidades bonas
Tradutziones
Frantzesu
bien né
Ingresu
well-born
Ispagnolu
bien nacido
Italianu
bennato
Tedescu
von guter Geburt,
gütig.
benòne, benòni , avb Definitzione
bene meda
Tradutziones
Frantzesu
très bien
Ingresu
very well
Ispagnolu
muy bien,
requetebien
Italianu
benóne,
mólto bène
Tedescu
sehr gut.
caràtere , nm: caràtile,
caràtili,
caràtiri Definitzione
prus che àteru su naturale o naturalesa de su cristianu, ma fintzes arresurtau de educatzione e de imparu, bistu coment'e cumportamentu, maneras de fàere e de pentzare sérias, coment'e firmesa e seguresa de cumportamentu, naturale forte e síncheru / caràteres de istampa = líteras po iscritura de tipografia o de css. màchina, de bisura e genias diferentes
Sinònimos e contràrios
naturale
/
firmesa
Frases
cussu disonestu si at béndhidu onore e caràtere ◊ cussos sunt chentza caràtere: bae e fídadi, ti narant una cosa oe un'àtera cras! ◊ custa est fémina de caràtere e de sentidu ◊ su travàgliu li aiat acraritu su caràtile de s'ómine: unu cantu de pane! ◊ mi azis imparadu a no timire, a tènnere caràtere in donzi situassione e a mi ribbellare a sas cosas dortas (G.B.Fressura)◊ ti faint su bellu bellu ananti e sunt de caràtiri fraitzu prenus de ingannus!
Tradutziones
Frantzesu
caractère bien trempé
Ingresu
temper
Ispagnolu
fortaleza de alma
Italianu
caràttere morale,
fermézza nel pròprio comportaménto
Tedescu
Charakterstärke.
corregídu , agt: currígiu (cur-rí-gi-u) Sinònimos e contràrios
educadu
| ctr.
scurrégidu
Tradutziones
Frantzesu
bien élevé
Ingresu
polite
Ispagnolu
educado
Italianu
corrètto,
educato
Tedescu
wohlerzogen.
crarósu , agt: acrarosu Definitzione
nau de logu, chi essit, faet a ispuntone, a bica de ue si podent bíere a craru logos atesu (e faet a dhu bíere de atesu)
Frases
inie che at un'orroca, una punta, crarosa meda ◊ Piscinioi non si fut pràxia: fut tropu crarosa a sa bia manna e non boliaus èssi bias ◊ si biet de atesu ca est in logu crarosu ◊ est che bítula in sos puntos prus crarosos, abbaidandhe
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bien visible
Ingresu
open to
Ispagnolu
bien visible
Italianu
espósto
Tedescu
gut zu sehen.
deguàpas , avb Definitzione
bene meda / istare d. = menzus de gai no faghet
Tradutziones
Frantzesu
magnifiquement,
très bien
Ingresu
magnificiently
Ispagnolu
muy bien
Italianu
magnificaménte,
benóne
Tedescu
herrlich.
educàu , pps, agt Definitzione
de educare; chi tenet educatzione, crabbosu, bene chischiau, chi foedhat o faet cun arrespetu po s'àteru
Sinònimos e contràrios
| ctr.
malechischiau
2.
e za no est educada, za: no siat chi l'intendhas nendhe machines!…◊ cantu est bellu est educadu, isse
Tradutziones
Frantzesu
bien élevé
Ingresu
well-mannered
Ispagnolu
educado
Italianu
educato
Tedescu
erzogen,
wohlerzogen.
ellonòno?! , avb Definitzione
ello nono: foedhu chi si ponet po nàrrere eja cun prus fortza, coment'e chi dhue siat de s'ispantare solu a pentzare su contràriu
Frases
- A bi cres tue, in Deus? - Ellonono?! ◊ - si aiat próidu su riu no si fit sicu! - ellonono! ◊ aicue bi andho, emmo: ellonono?! ◊ de cussa cosa ndhe cherzo deo puru: ellonono?!
Tradutziones
Frantzesu
certainement,
bien sûr
Ingresu
certainly
Ispagnolu
ciertamente
Italianu
certaménte!
Tedescu
ja gewiß.
èmmo, èmmu , avb Definitzione
foedhu po fàere a cumprèndhere s'adduimentu arrespondhendho a una pregonta, ma nau cun fortza o fintzes abbetiandho / torrare o dare su Chi emmo = torrai sceda nendi ca ei
Sinònimos e contràrios
ei,
eja,
embo
| ctr.
nono
Frases
l'apo nadu chi emmo ◊ si ti dant su "Chi emmo" cras ti pones in viàgiu ◊ emmo chi est gai! ◊ emmo, berus est!
2.
emmo, emmo, a mi che andho: no che abbarro prus cun bois, inoghe! ◊ emmo, emmo, comente cherzo deo fato!
Ètimu
ltn.
immo
Tradutziones
Frantzesu
oui,
bien sûr
Ingresu
yes,
of course
Ispagnolu
sí,
ciertamente
Italianu
sì,
certaménte!
Tedescu
ja gewiß.