Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

berbèsa , nf Sinònimos e contràrios erbagràbina 1, bascumarinu Tradutziones Frantzesu giroflée, matthiole à fruit à trois cornes Ingresu sea viola Ispagnolu alhelí salvaje Italianu vïòla marina Tedescu Dreihörnige Levkoje.

còrra , nf Definitzione is corros (prus che àteru de is boes); tega pitica, modhe, de fae, de pisu e cosas deasi (ma fintzes de carrubba); gioga manna de mare, manigiada fintzes coment'e corru po sonare; su corgiolu de totu is animaledhos chi no portant ossu, es. tzintzigorru, cóciula e àteru); cullera de corru; s'areste de su trigu / ispina de c. = zenia de erba (Eryngium maritimum) Sinònimos e contràrios corradura, corramenta, corróina / corriciolu / bórnia, corredha / cogalzu / areste 1, listra 1 Maneras de nàrrere csn: subra sa corra chimbe sodhos! = asuba de is corrus cincu sodhus, sa ruta e su tzurumbone, sa birgonza, su zúdigu puru a prus de su dannu; c. de trigumoriscu = ispiga de moriscu; èssere a corra falada (nau de ccn,)= a chiza bassa, castiendi a terra po bregúngia Frases faghiat sogas cun sa pedhe crua e cuglieras de lidone e de corra 2. dae dogni alta rundha de Gennargentu sonamus sa corra pro ischidare sos Sardos ◊ sa note chi faghent su cógiu li ant a sonare sos caldarones in sa gianna, bi ant a èssere sas corras a duzinas! 3. in su pàtiu bi ant lassadu ossàmine de berveghe, corra de cocoi, pane abbaunzadu, ampullas bóidas e àteru 4. sa carrubba fait sa corra a us'e fasolu, ciata 5. in custu trigu che at corra meda Ètimu ltn. cornua Tradutziones Frantzesu cornes Ingresu horns Ispagnolu cuernos Italianu còrna Tedescu Hörner.

corramènta , nf: corrimenta Definitzione is corros, mescamente de is boes / genias de corramenta: corramenta a tanalla (a punta a aintru), bàdua (a punta a denanti, conca a bàsciu), arta (a corros deretos, a punta in artu), trotoxada (a corros atrotigaos), isprata (a puntas a fora), múntzia (a corros piticos e male fatos) Sinònimos e contràrios armamenta, corra, corradura, corraza Frases custos boes zughent una corramenta bella ◊ de candho no ti ant giuntu pro arare ses diventadu de corramenta forte ◊ custu murone giughet corramenta che trau! 2. a issu gei dh'ia a bolli biri carriau de corramenta!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cornes Ingresu horns Ispagnolu cuernos Italianu le còrna (soprattutto del bue) Tedescu Hörner.

faciòba , nf: faciòua Definitzione craba chi no portat corros, múdula Tradutziones Frantzesu chèvre sans cornes Ingresu unhorned goat Ispagnolu cabra sin cuernos Italianu capra sènza còrna Tedescu hörnerlose Ziege.

incorràda , nf Definitzione bultzone de boe, cropu o iscaviada chi is boes giaent cun is corros, mescamente movendho sa conca a corpu Sinònimos e contràrios incorradura, sigorrada / cdh. incurrata, ttrs. iscurrada Frases candho muschinzas in su tirighinu timent totu s'incorrada frusca (G.A.Cossu)◊ a s'incorrada su boe ndhe at betadu s'antarile ◊ sos boes ant leadu su cane a incorradas ◊ baidindi candu passant is bois, no nd'ingollas calincuna incorrada! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de cornes Ingresu goring, header Ispagnolu cornada Italianu cornata, cozzata Tedescu Hörnerstoß.

intumbàre , vrb: intzumbare, itzumbare Definitzione tzumbare, iscúdere a tzumbadas comente faent crabas e brebès chi s'iscudent cun sa conca s'una cun s'àtera Sinònimos e contràrios atricuai, atumbae, istumbai 2. sos assessores s'intzumbant che muvras Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner des coups de cornes, heurter Ingresu to butt Ispagnolu cornear Italianu cozzare Tedescu mit den Hörnern stoßen.

iscabiàre , vrb: iscaviai, iscaviare, iscaviari, scaviai Definitzione mòvere a cropu sa conca, e is corros, nau de is boes, o is sannas, nau de is sirbones, de is porcos; fintzes mòvere sa palina a manera de fàere isceberare sa pàgia (o àteru de prus lébiu) de su trigu po dhu illimpiare; iscutulare sa conca po si ndhe tròchere is pilos de cara (chie dhos portat longos), o fintzes a murrúngiu po cosa chi si tenet in contràriu; fintzes brillare atesu Sinònimos e contràrios incorrare, scemiai, sconchiai / imbrillai Frases su malloru si nd'iscutulat su cani e camminat, iscàviat e camminat ◊ tia Carau candho dhu biet asinche iscàviat sa conca sentindhodhu po cussu machine chi dhi giaet ifadu ◊ su ferru de pranciari cun sa braxa, po dha mantènnere bia, tocàt a dh'iscaviari 2. su mangianu su sole si ndi fut incrarau in mari iscaviandu is umbras atesu Tradutziones Frantzesu secouer les cornes Ingresu to sway one's head or horns Ispagnolu menear la cabeza Italianu scorneggiare, dimenare le còrna Tedescu mit den Hörner stoßen.

lóru , nm: lou, lovru Definitzione corria longa de pedhe de bulu a una pígiu, lada unos duos o tres centímetros, po acapiare su giuale a is corros de is boes (si narat fintzes de una genia de fune ladita de pramma, téssia cun tres codriolas prus fines): lovru est a logos su chi aterue narant presorzu, lióngiu / min. loritu = corria de pedhe; tirare sos loros = pònnere in galera Sinònimos e contràrios cinsòrgia, cussorza 1 Frases milli isperas atzendhent in su coro a su massaju chi at prontu aradu, loru e redinaju e su giú e s'abba est isetendhe (F.Sechi) 2. cussa est zente de malu loru, a boche àere postu a un'ala sentza ischire mancu proite! 3. sa cresura de su tempus at brincau po istuturare lovros, po truncare su chircu de sa timória (G.Brocca) Sambenados e Provèrbios smb: Loru Ètimu ltn. lorum Tradutziones Frantzesu courroie de cuir pour fixer le joug aux cornes Ingresu yoke strap Ispagnolu rolla Italianu giuntóia Tedescu Zugstrang.

múdulu , agt: múrulu, mútulu Definitzione nau prus che àteru de craba (o fintzes de mascu, de becu), chi no at fatu corros, chi est o est abbarrada a conca nida Sinònimos e contràrios cóciu 1, morcudu, múticu, pabadi | ctr. corrudu Frases fiadu anzenu, múdulu o corrudu, romasu o rassu, fit totu sou ◊ deo apo a èssere múdulu, ma tue ses corrudu! ◊ una craba est cúncula de corra e una múdula a sonalla ◊ is bacas nostas funt múdulas Sambenados e Provèrbios smb: Mudulu Ètimu ltn. mutilus Tradutziones Frantzesu sans cornes (bête) Ingresu unhorned Ispagnolu sin cuernos Italianu sènza còrna, privo di còrna Tedescu hörnerlos.

tzumbàda , nf: atumbada*, tumbada, tzumbata Definitzione su cropu de conca chi si giaent is mascos (de brebès) gherrandho Sinònimos e contràrios atróculu, crabitinu, intzumbada, isconcada Frases sos mascros sunt totaganta die a tzumbadas ◊ s'erbeghe li fit posta ifatu a tzumbadas, a su grodhe, fintzas chi li at fatu lassare s'anzone Tradutziones Frantzesu coup de cornes Ingresu butt Ispagnolu cornada Italianu còzzo Tedescu Stoß.