Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ammíssa , nf Definitzione su ammíntere de is cosas (granos), su essire cumprias, lómpias Sinònimos e contràrios crompimentu, giompidura, giompimentu, lompimentu Ètimu ltn. admissus, -a Tradutziones Frantzesu maturation Ingresu ripening Ispagnolu maduración Italianu maturazióne Tedescu Reifen.

cumpridúra , nf Definitzione su cumprire, su lòmpere a sa fine, a puntu giustu / a c. = a s'acabbu, ma fintzas po cumpletai o cumpletendi ccn. cosa Sinònimos e contràrios cromprimentu, giompimentu Frases in su tusorzu o in sa cumpridura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu maturation Ingresu ripeness Ispagnolu maduración Italianu maturazióne Tedescu Reifen.

giompidúra , nf Definitzione su lòmpere de sa cosa a puntu giustu Sinònimos e contràrios crompimentu, giompimentu, lompimentu Frases frutu perunu bato a giompidura e iscuntento massaju e pastore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu maturation Ingresu ripening Ispagnolu maduración Italianu maturazióne Tedescu Reifen.

giompiméntu , nm: crompimentu, giumpimentu, lompimentu, zompimentu Definitzione su cumprire de is cosas, su crèschere e lòmpere a su puntu giustu, bonas de serbire, nau fintzes de personas, de òperas e de fatos de sa vida, de su andhare; genia de sacu, in bentre de sa fémina, ue faet su fedu fintzes a naschire Sinònimos e contràrios ammissa, giompidura / burba, filadòrgia, mammana, secundhina Frases su frúture benit a giumpimentu ◊ batire a giompimentu disizos e isperas ◊ no est pro su malu si no so bénnidu ancora a giompimentu a sa prommissa Tradutziones Frantzesu achèvement, maturation Ingresu accomplishment, maturity Ispagnolu maduración Italianu compiménto, maturazióne Tedescu Reifen.

ingranidúra , nf Definitzione su si fàere o essire matucu de su granu, su lompimentu, nau de is laores Sinònimos e contràrios ingranimentu Frases su trigu est friscu, a mesu ingranidura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu maturation du blé Ingresu ripening Ispagnolu maduración de cereales Italianu maturazióne del grano e sìmili Tedescu Reife.

lòmpere, lòmpi , vrb: allòmpiri, ciòmpere*, còmprere, giòmpere, lòmpiri, zòmpere Definitzione andhare e arribbare a unu logu, a unu tretu, a unu certu puntu; nau de frutos e cosas chi creschent, arribbare a su puntu de èssere bonos a papare, a incungiare; portare, acostire una cosa; betare is manos a unu po dh'iscúdere, o a una cosa po ndhe dha pinnigare, po si dha papare Sinònimos e contràrios acodie, arribbai, assuprire, avrastare, illompi / abberare, achiare, crompire, impertiae, ingranire / aporrire, batire / assachitzare, atacai, crazugai Maneras de nàrrere csn: tzucau e lómpiu = puntu e mortu; no s'ídere mai lómpidu = tènniri tropu pressi, lassaisí pigai de su pressi, de sa furighedha; lòmpere sos annos = fai is annus; piga sa manu e lompimidhoi!… = a pinnigu est!…, ch'est atesu meda! Frases lompe a domo de mamma tua ca ti cheret cumandhu! ◊ si ch'est lómpidu isse innanti meu e no mi at lassadu nudha ◊ s'abba ch'est lómpida, in su surcu ◊ ajó ca est lompendi su síndhigu! ◊ a ite ora ses lómpidu a bidha? ◊ binchet su pannu chie lompet innantis de sos àteros ◊ geo lompo a Austis e bio chi funt inie, poi che sódigo a bidha 2. sa cariasa lompet in maju ◊ sa cosa semenada a regadiu no lompet frutu 3. lompemindhe cussa cosa! ◊ a ue no lompes a manos, a bodhire sa figu lea s'unchinu ◊ bai e lompididhoi e torra luegus! ◊ bae, za ti che la lompo deo, a domo tua, custa cosa! ◊ Deus bos lompat a su disizu bostru! 4. fis bona cantu su mele, e como dae su fele lompes a mi rafiare! ◊ si li lompo lu lasso fritu che nie!… 5. addaghi si che ponet una cosa in conca no s'idet mai lómpidu! Tradutziones Frantzesu arriver, parvenir, mûrir, parvenir à maturation Ingresu to reach, to ripen Ispagnolu llegar, madurar Italianu giùngere, pervenire, maturare Tedescu ankommen, reifen.

lompiméntu , nm: crompimentu, giompimentu* Definitzione su cumprire de is cosas, su crèschere e lòmpere a su puntu giustu, bonas de serbire, nau fintzes de personas, de òperas e de fatos de sa vida; nau de giòvonos cojuandho, acabbamentu de cójua Sinònimos e contràrios cumpridolza, cumpridura, dimprimentu Frases ant agatau una creatura morta ma no si cumprendhet si fiat de lompimentu 2. candho faiant su lompimentu, isparaiant daghi moviat s'isposu po andhare a dommo de s'isposa ◊ sa festa de su lompimentu como si narat fidantzamentu Tradutziones Frantzesu maturation Ingresu ripening, fulfilment Ispagnolu maduración Italianu compiménto, maturazióne Tedescu Reife.