Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

apasíbi , nm: apasili, apesile, apisile, pesile Definitzione matzu de giuncu, de ràfia o àteru deasi atrotigau in mesu a manera de dhi fàere unu lobu (acapiau cun calecunu cambu de giuncu etotu) e de arresurtare, addopiau, cun is duos càbudos a sa matessi bandha, po apicare cosa de frutuàriu a dhu chistire (cun dónnia càbudu de giuncu si acàpiat unu nasedhu de su frutuàriu); apicone, cosa apicada fata a matzu / un'apesile de pira, de superba, de melaghidonza Sinònimos e contràrios apesíliche, impasibi, pendéntili, pendharitzone, pendhúliche, pendhone, pesu, picasili, pubúsulu Frases po sa bagna ndi cabu unu bellu apasibi de tamatas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pendant Ingresu cluster Ispagnolu ristra Italianu pènzolo Tedescu Fruchtgehänge.

apicàglia, apicàgliu , nf, nm: apicalla, apicàlliu Definitzione cosa chi istat apicada, fintzes cosighedha de oro o prata de pònnere in dossu po bellesa Sinònimos e contràrios apasibi, apendhuzu, apicarrone, pendhúliche, pubusone / apicognu, lallanu 2. a ndhe zughes de apicàllios, oritzinas e collanas!…◊ remonichelos totu cussos apicàllios, putzidha! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pendant, breloque Ingresu pendant Ispagnolu colgante Italianu pendàglio, cióndolo Tedescu Anhänger.

apicòne, apicòni , nm: picone 1 Definitzione cambu o tenaghe de is frutos, parte de is frutos ue est atacau su tenaghe; su cambighedhu de is fògias; gànciu de linna totu corros (o fintzes frucàgiu) po apicare cosa in su barracu; cosa apicada a matzu, frutuàriu a trintzilleri; cosa apicada bastat chi siat / un'apiconi de medàglias Sinònimos e contràrios nasedhu 1, tanache / apasibi, abbicajoni 2. ndh'at ispicadu unu cantu de lardu dae s'apicone 3. in su cannitzu dhue at apicones de saltitzu ◊ apiconi de àxina ◊ in sa fentana dhoi at un'apiconi de froris Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pendant Ingresu cluster Ispagnolu pedúnculo, colgante Italianu pènzolo Tedescu Früchtgehänge.

arracàda , nf: arrecada, arrecaja, arrecrada, arrocadas, racada Definitzione genia de prendha (de oro, prata, coradhu, de àteru) fata po apicare prus che àteru in origas; is nàcaras chi portant asuta de sa barra de fundhu crabas e brebès / genia de a.: a lóriga, a lentioni, a pàlia (= lorinchinos mannos, lados, de oro) Sinònimos e contràrios aricina, arra, pendhulica / nàcara, nabra Frases ti apo a dare s'arracada de prata ◊ tue ses cun arracadas e collana, e babbu tou a solas tira tira! ◊ a tie no ti deghent sas arracadas ◊ pro cumpàrrere in su ballu sunt bàrrias de arracadas Terminologia iscientìfica prd Ètimu ctl., spn. arrecada Tradutziones Frantzesu boucle d'oreilles, pendant d'oreilles Ingresu earring Ispagnolu arracada Italianu orecchino Tedescu Ohrring.

dedí, dedía , nm, avb: dedie, didie Definitzione de die, su dedie, su die: de sa die, sa parte chi est lughe / avb.: a dedie; a lugh'e dedie = a dedie Frases su dedie drommit e su denote istat zirendhe ◊ su chi si naru in s'iscuriu naraidhu a dedia! ◊ su sole est a dedie 2. sa títula a didie zirat in s'àghera e in sos ribos ◊ male a didie e pejus a denote semus continu in irgherramatzina ◊ cussu si fait a su dedí Tradutziones Frantzesu pendant la journée Ingresu by day Ispagnolu de día Italianu di giórno Tedescu bei Tag.

impeltàntu , avb: impertantu, impestantu, ispestantu, impetantis Definitzione in su matessi tempus chi… Sinònimos e contràrios imperistantu, intere, intertantu, istepetantis, paristantu, pestantu, sughestantu, tramente, trassintru, trastempus Frases in s'ispestantu nois semus cabulados a bidha ◊ in s'ispestantu sos pisedhos fint gioghendhe Tradutziones Frantzesu pendant que Ingresu meanwhile (in the) Ispagnolu mientras Italianu méntre, nel frattèmpo Tedescu während, inzwischen.

intère , nm, prep: interi, ínteri, interis, íntiri, intiris, iteris Definitzione s'ora, su tempus tra duos momentos, tra duos oràrios diferentes: tra, in mesu de… / inter'e mesu de… = in mesu de…, intremesu Sinònimos e contràrios assunteris, impeltantu, interinti, intertantu, paristantu, pestantu, sughestantu, tramente, trassintru, trastempus / inter, tra Frases lu devias nàrrere in s'intere ◊ in s'interis seus andaus a biri calincun'àtera cosa, po no abarrai abetendi ◊ in s'interis, su fàmini dhi pigàt a iscrafíngiu, poita fiant giai passadas binti cuatru oras sentza tastai nudha ◊ in s'interi chi fit andhendhe a crésia 2. interis is tessíngius e is arricamus tessiat is sonnus puru 3. apo apubadu un'iscritura antiga e àteros signales inter'e mesu de molas e cubas Ètimu ltn. interim Tradutziones Frantzesu en attendant, pendant que Ingresu while, interim Ispagnolu mientras tanto Italianu frattèmpo, méntre, interim Tedescu inzwischen, Interim.

loritzína , nf Definitzione lorinchinu, prendha (duas) chi is féminas si apicant a is origas po bellesa Sinònimos e contràrios aricina, arra, arracada, lorinchinu, orechinas, pendhulica, pitoriga Terminologia iscientìfica prd Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu boucle d'oreilles, pendant d'oreilles Ingresu earring Ispagnolu pendiente Italianu orecchino Tedescu Ohrring.

orechína , nf: orentzina, orichina, oricina, oritzina, uricina Definitzione lorinchinu, prendha chi is féminas apicant a is origas po bellesa / oricinas de cariasa = cerésias allobadas in su nasedhu chi is piciochedhus a giogu si apicant in is origas Sinònimos e contràrios aricina, arra, arracada, loritzina, pendhulica, pitoriga Terminologia iscientìfica prd Ètimu itl. orecchino. Tradutziones Frantzesu boucle d'oreilles, pendant d'oreilles Ingresu earring Ispagnolu pendiente Italianu orecchino Tedescu Ohrring.

pendéntili, pendhentíle, pendhéntile , nm, agt: pendhéntulu Definitzione css. cosa apicada chi abbarrat pendhebendhe; logu, terrenu in calada, chi pendhet a una parte; su pl., arrecadas, (nau in cobertantza) sa natura de s'ómine (a/c.: pendhéntile est fintzes agt.)/ tristu e barbi pendhéntile = tristu chei sa Maria Sinònimos e contràrios pendiritzu / apasibi, pendharitzone, pendhúliche / falada, praicàrgiu, razile 2. cussu pendéntili apalas de is domus dhu dongu a issu ◊ at fatu unu pendhentile malu pro nch'essire a s'istradone ◊ su sole est dandhe lugore a traessas e binzas in sos pendhéntiles de bidha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pendant, breloque Ingresu pendant Ispagnolu colgante Italianu pendàglio Tedescu herabhängende Sache.

pendharitzòne , nm: pendheritzone, pendhiligione, pendhilizone, pendhulitzone, pendiligione, pendiritzoni, penduligioni Definitzione cosa apicada, chi est posta pendhendho (fintzes po fàere a tímere); prendha de apicare in su tzugu; pira de coradhu, prendha de apicare a origas, de oro, cun pendhente de coradhu; orrugu chi pendhet de unu bestimentu segau; in cobertantza, sa natura de su mascu / fai su pendiligione (nau de cosa apicada)= tzantzigare Sinònimos e contràrios apasibi, pendéntili, pendhúliche / arracada, naita / cdh, pindaricioni, ttrs. pindaritzoni 2. custu telèfunu poita est a penduligioni? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pendant Ingresu cluster Ispagnolu colgante Italianu pènzolo Tedescu herabhängende Sache, Gehänge, Anhänger, Penis.

pendhebèndhe , avb: pendhibendhi, pendibendi Definitzione chi est pendhendho, apicau o arréschiu a calecuna cosa a una bandha e pendhendho a s'àtera Sinònimos e contràrios apitzubendi, bantzigone, pendhilipéndhili, pillipillai Frases su padre fit cun su cordone pendhibendhi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pendant, penché Ingresu pendent Ispagnolu colgante, pendiente Italianu pendènte Tedescu hängend.

pendhentínu, pendhéntinu , agt Definitzione chi est pendhendho, chi pendhet a calecuna bandha coment'e furriandhosiche Sinònimos e contràrios irgaliau, pendéntili, péndhinu, pendiritzu, pénniu Frases in Pisa bi est sa turre pendhentina ◊ at bidu sos budrones pendhéntinos de sa bégula Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pendant, penché Ingresu hanging Ispagnolu pendiente Italianu pendènte Tedescu hängend.

pendhilipéndhili , avb: pendhulapéndhula, pendhulipéndhuli, pendilipéndili Definitzione chi est pendhendho Sinònimos e contràrios pendhebendhe / ttrs. pendurabéndura Frases bi at fentanas iscancaradas pendhilipéndhili in sas fatzadas ◊ sas berbeghes zughent su ladhajone pendhulapéndhula in sa coa ◊ pendilipéndili de sa bòvida si bint is cannitzus cun casu friscu postu a asciutai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pendant Ingresu dangling Ispagnolu colgando Italianu penzolóni Tedescu baumelnd, herabhängend.

pendhúliche , nm Definitzione cosa apicada chi pendhet Sinònimos e contràrios apasibi, pendéntili, pendharitzone, pendhuleju / apicàglia Frases pendhúliches de papassa ◊ manos e ancas pendhiant modhes modhes pariant pendhúliches Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pendant Ingresu pendant Ispagnolu colgante Italianu pènzolo, pendàglio Tedescu herabhängende Sache, Gehänge, Anhänger.

pendirítzu , agt Definitzione chi pendhet, chi est pendhebendhe, apicau o arréschiu a una parte Sinònimos e contràrios pendéntili, pendhulone Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pendant Ingresu pendulous Ispagnolu pendiente Italianu pèndulo Tedescu herabhängend, hängend.

trassíntru, trassíntu, trassíntus , avb Definitzione su tempus chi est in mesu de duos fatos chi benint unu innanti unu posca, inter su cuménciu e s'acabbada de unu fàere, in su matessi tempus de un'àtera cosa Sinònimos e contràrios impeltantu, imperistantu, intere, intertantu, intressindis, istepetantis, sughestantu Frases in su trassintru sa festa si fut torrada a trantzire a sa barraca (Deidda-Saderi)◊ in su trassintru chi furint alleghetandho ndh'est arribbau unu de cussos pastores cabususesos ◊ a inghíriu de sa crésia, trassintu de sa missa, faent s'àdria cun is cuadhos ◊ in trassintus acònciant calincunu istampu in su muru Tradutziones Frantzesu durant, pendant que, entre-temps Ingresu during Ispagnolu durante, mientras Italianu durante Tedescu während.