Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

addugonàre , vrb Definitzione fàere su dugone Sinònimos e contràrios cumandai, ghiai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être à la tête, mener, guider Ingresu to lead Ispagnolu capitanear, ponerse a la cabeza Italianu capeggiare Tedescu anführen.

alloloinài , vrb Sinònimos e contràrios atolondrai Tradutziones Frantzesu monter à la tête, étourdir Ingresu to befuddle, to stun by sleep, by sun Ispagnolu aturdir el vino, el sueño, el sol Italianu stordire col vino, dal sónno, dal sóle Tedescu durch Wein, vor Schlaf oder Sonne betäubt sein.

altudhàre , vrb: artudhare, artzudhare, astudhare, atudhare Definitzione pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria; fintzes arrennegare Sinònimos e contràrios aciuciudhae, altudhire, apilurtzie, arpilare, assunciudhai, aturtudhire, atzultzudhare, impilurtzai, impriutzai Frases fit artudhadu a su fritu e a su fàmene 2. mamas chin fizos morzendhe de fàmine sunt cosas chi faghent altudhare ◊ un'aerita de ispreu mi artudhat sa carena (P.Fae)◊ si li fit atudhada sa carena pessandhe de pòdere favedhare gai a su frade (S.Spiggia)◊ mancari si artzudhet, isse, si dha faent abbassare sa coa! ◊ mi ndhe altudhat sa pedhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire dresser les cheveux sur la tête (herisser), frissonner de froid, frissonner d'horreur Ingresu to make s.o.'s hair stand on end, to shudder Ispagnolu espeluznar, ponérsele los pelos de punta Italianu far rizzare i capélli, rabbrividire Tedescu die Haare sträuben, schaudern.

cabetzèra , nf: cabitera, cabitzera Definitzione una bandha de sa mesa, leada de longu; in su letu sa parte ue si ponet su cabitzale; cosa posta a cabitzale Sinònimos e contràrios cabiciana, cabitzalera / cabidabi, cabita / cdh. capitzera Frases si nch'est fuiu de sa cabitzera, una noti 2. pro te no bi at unu letu, ma sa pedra a cabitera Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu tête du lit Ingresu bedhead Ispagnolu cabecera Italianu testata del lètto Tedescu Kopfteil.

cabiciàna , nf: cabitzana, cabitana Definitzione in su letu, sa parte ue si ponet su cabitzale, sa conca; genia de tedile mannu; genia de sachitu prenu de cosa modhe chi si ponet asuta de sa conca po crocare / min. cabitedha = conchedha Sinònimos e contràrios cabetzera, cabitzalera / cabidabi 2. si ch'est intanadu in duas molas de modhitza, bene acrobadu e cun cabitzana de titione e bidighinzu Tradutziones Frantzesu tête du lit Ingresu head of a bed Ispagnolu cabecera Italianu capolètto, capezzale Tedescu Kopfende, Keilkissen.

cabíta , nf: capita, capitza 1 Definitzione in su letu, in css. crocadórgiu, sa parte ue si ponet su cabitzale po sa conca, fintzes sa parte de pitzu de unu logu, in artu; in sa carena, sa conca; cosa modhe chi si ponet asuta de sa conca po crocare Sinònimos e contràrios cabatzau, cabiciana, cabitzalera / conca / cabetzera, cabidabi, pumma Frases in cabita de letu si la podiat pònnere, cussa bomba! ◊ mamma, sétzida afaca a sa cabita, pianghet e pregat, poberita ◊ una rughe cun su Cristos in bratzos miro in sa capita de sas penas mias ◊ in s'àtera istàntzia corcant sos fitzos, in duos letos, chie in pedes e chie in capitza 2. so addobbèndhemi sa cabita a sos muros ◊ sàmuna sa cabita a s'àinu: àinu est e àinu s'istat! ◊ cussu narat totu su chi li benit a cabita ◊ fit torrendhe cun sa fàscia de ispigas in cabita 3. apo drummiu chin predas de ribu a capita ◊ pònedi cosa a cabita, ca sinono drommis male! ◊ si aiat aggheretzatu sa preta lata chi zuchiat a capitza e aiat sichitu a pònnere ifatu a su sonnu chi si fit bidenne Sambenados e Provèrbios smb: Cabita, Cabitta Tradutziones Frantzesu tête du lit Ingresu headboard, pillow Ispagnolu cabecera Italianu testata del lètto, guanciale Tedescu Kopfteil, Kissen.

calavèra , nf: calivera Definitzione is ossos de conca de su mortu (ma nau fintzes po totu sa carena) Sinònimos e contràrios calavre 2. is tumbas de gigantis no serbiant po óminis de calivera o contomaxi manna, ma po interrai paris medas personas (B.Erdas) Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu crâne, tête de mort Ingresu skull Ispagnolu calavera Italianu tèschio Tedescu Schädel.

capídha , nf Sinònimos e contràrios concutza Ètimu ltn. *capilla Tradutziones Frantzesu tête Ingresu head Ispagnolu cabeza, cabete Italianu capòcchia Tedescu Kopf.

capocínu , nm: capucinu 1, caputzinu Definitzione una genia de anade chi tzérriant deosi ca su mascu portat sa conca agiummai totu bianca Sinònimos e contràrios titillonaxu Terminologia iscientìfica pzn, erismatura leucocephala Ètimu itl. cappuccino Tradutziones Frantzesu érismature à tête blanche Ingresu white head duck (pigeon) Ispagnolu malvasía cabeciblanca Italianu gòbbo rugginóso Tedescu Ruderente.

carvedhútzu , nm Definitzione min. de carvedhu, crebedhu piticu, de pagas capacidades Tradutziones Frantzesu tête de linotte, cervelet Ingresu little brain Ispagnolu mente limitada Italianu cervellino, cervellétto Tedescu kleines Gehirn, Kleingehirn.

chighírra , nf Definitzione face, coràgiu, ma unu pagu atriviu, de fàere o de nàrrere sa cosa Sinònimos e contràrios àcia, alidantza, atrevimentu, pronti Tradutziones Frantzesu tête, poigne Ingresu scowl Ispagnolu ceño, osadía Italianu grinta Tedescu Mut.

cònca , nf Definitzione in sa carena, sa parte ue funt is crebedhos, is arremos de intèndhere, bíere, papare e arrastare: sa parte de ananti est sa cara, chi distinghet dónnia persona a sa bisura; sa conca est mescamente sa parte prus in artu o prus addenanti in d-una carena animale e si pentzat sèmpere coment'e sa parte prus importante, tanti de dha cunsiderare, po su cristianu, sinónimu de persona, mente, inteligéntzia, crebedhu; de unu logu, su tretu in artu, a sedha o cúcuru; de unas cantu erbas, s'ispiga o sa parte prus grussa; sa parte prus grussa de calecuna aina (de màgiu, agúgia, fusu, púncia, crau, obbilu); sa punta de is pódhighes (e fintzes de su trigu, de s'órgiu); a logos, sa c. est s'istrégiu de linna o tianu po impastare sa farra / min. conchedha, conchighedha, conchixedha (a bortas nau po conca machillota), concutza Sinònimos e contràrios carbedhu, cúcuru Maneras de nàrrere csn: bia de c. = chirra; perra de c. = una metadi; c. cucuràcia = cun sa sedha unu pagu a punta; a c. sciorta = a conca nuda, chentza bonete o mucadore; cumportamentos distintos de sa conca = conchi + agt.: conchiabbadu, conchibbódiu, conchilébiu, conchilenu, conchimanigadu, conchiminudu, conchipérrinu; fàghere de c. = mòviri sa conca coment'e bolendi nàrriri ccn. cosa; èssiri o andai a c. scinta = a conca nuda, chentza mucadore o bonete; èssere o andhare a conca betada = castiendi a terra po sa bregúngia; betàrendhe sa c. a ccn. = nàrriri cosa a ccn. fintzes a istrobbu, segai sa conca, sa passiéntzia; segare, segai sa c. a ccn. = fàere unu frincu in conca, una segada in conca a ccn.; segàreche, segaindi sa c. a ccn. (o a un'animali) = degogliare, isconcare a ccn.; portai sa c. cantu una cuarra = ammuinada, che in moida de rios; colàreche o essire dae c. (nadu de carchi idea)= iscarèsciri una cosa; colare in c. = bènniri in menti, pentzai; fai conchedhas = tzurumbecare, isconchiai; bènnere a c. = pentzai, arregordai; bogai una cosa de c. = fàgheresi passare s'idea; pònniri in c. una cosa a unu = tzacarecheli un'idea ne zusta e ne bona; pònnere, pònniri a c. = callai a ciorbedhu, currèzeresi, essire zudissiosu, insabiai, cussentire; èssere, no èssere zustu de c. = portai is ciorbedhus a postu, èssiri sàbiu, arrexonai bèni, èssiri pretocau; portai conca = zúghere zudíssiu, atuamentu, sabiore; no portai c. po… = èssere pessendhe in àteru; fàghere a c. sua = sentza de ascurtai a nemus; tocau a c. = chi fait machioris; pònnere c. a, o pesare c. de una cosa = pessare a la fàghere; conca a… = faci a…; èssere a c. de… = fai comenti…; zúghere sa c. leada de… = pentzai isceti a…; segamentu de c. = ifadu, cosa inzotosa; lassare sa c. a unu = acabbaidha de dhu circai contus; artzada de c. = arrennegu airadu de fàghere aconcadas macas; èssiri o istai a c. calada = coment'e pessamentosu, a ogros a terra, a conca bassa; arrúiri, mòrriri totus a una c. = a conca apare, a una fasche, totugantos paris; bènnere dae c. (nadu de carchi pessada, de cosa chi si faghet) = èssiri frutu de arrexonamentu, cosa bene pessada, sàbia; c. morta (nadu de laore) = ispiga aurtida, cun ranu míseru Frases no zughet unu tudhu de pilu in conca ◊ cussa pisedha istat a conca falada ca est birgonzosa ◊ sa conca est atacada a su bustu po mesu de su tzugu ◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ su dolore de conca est cosa mala ◊ no camines a conca in artu ca no bides ue pones sos pes! 2. su trigu si ndi segat po sa conca e no po sa canna ◊ ist tocau a ndhe bodhie s'órgiu a conca a conca de terra !◊ mi serbint duas concas de allu, de cibudha, cherzo duas concas de frenugu ◊ candu femu manorba portamu is conchedhas de is didus de is peis e de is manus sempri arrúbias 3. in sa conca de s'órdine sa terra est prus tosta ◊ sa conca de su surcu no est abbada ◊ in conca de letu pone su fusile! 4. mi che ses faghindhe sa conca che moju cun custu burdellu ◊ ohi, làssami sa conca chi no ndhe cherzo mancu intèndhere! ◊ candho sunt a conca de binu no cumprendhent prus nudha ◊ cussu est mannu ma a conca de criadura! ◊ zughet sa conca leada de su zogu ◊ cudhas isciuchendhe e issa chena sessare de nàrrere e betèndhendhe sa conca a totu! 5. mi est passau de conca e no apu fatu su chi as nau ◊ a ndhe li colat, totu, de cosas in conca!…◊ mi ch'est coladu dae conca, su chi depia fàghere ◊ su babbu at nau de mi lu bocare dae conca de pessare a sa fiza! ◊ no ti dh'apu nau ca mi nd'est essiu de conca ◊ no pongas conca a totu is cosas chi ti nant! ◊ dae conca ti benit a lassare una criadura sola in logu de perígulu?!…◊ mi lu at nadu puru ite fit, ma a mie no mi ndhe abbarrat in conca! 6. cussu est conca maca: no ndhe faghet una zusta ◊ fiat una picioca bellixedha, ma cantecantu de conca sua, po no nai isteulada in totu ◊ custa cosa est bogandumí de conca: mi depit cumpadessi! ◊ ant fatu a conca issoro ◊ c'est chini portat prus conca e chini prus pagu ◊ poita abarras fadendi conchedhas e no ti crocas? 7. fuiant acambitendi conca a sa crésia ◊ dh'apu agatau conca a su portu ◊ seu currendu conca a incudhai ◊ gei currit, conca a sa provenda! 8. aici morreus totus a una conca Sambenados e Provèrbios smb: Conca, Concas / prb: a chie at conca no mancat berrita ◊ cheres bènnere paba? ponedilu in conca! Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. concha Tradutziones Frantzesu tête Ingresu head Ispagnolu cabeza Italianu tèsta, capo Tedescu Kopf.

concamòru , nm: conchemoro, conchimoro Definitzione genia de pigione a conca niedha; custu matessi númene dhu narant a calecun'àteru pigionedhu chi si assimbígiat: a su sartiaredhu e a su imbecidha o ogu de bòi Sinònimos e contràrios beranile, conchinighedhu Frases fatuvatu li sighint su canàriu, birdarolu, calandra e conchemoro (P.Cau) Terminologia iscientìfica pzn, sylvia atricapilla pauluccii, s. melanocephala Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fauvette à tête noire Ingresu blackcap Ispagnolu curruca Italianu capinéra, occhiocòtto Tedescu Grasmücke.

concanièdha , nf Sinònimos e contràrios conchinighedhu, podhedha 1, sodraedhu Terminologia iscientìfica pzn Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fauvette à tête noire Ingresu blackcap Ispagnolu curruca Italianu capinéra Tedescu Grasmücke.

conchimedhòne , nm Definitzione unu chi portat sa conca manna meda Sinònimos e contràrios concone Terminologia iscientìfica zcrn Tradutziones Frantzesu grosse tête Ingresu big head Ispagnolu cabezón Italianu testóne Tedescu Großköpfige.

conchinighédhu , nm Definitzione genia de pigione, su conca de moru (su mascu) Sinònimos e contràrios beranile, concaniedha, concamoru, filomena, muschita Frases su conchinighedhu bragheri, ifertzit, chin tramas de sole, su cantu de s'impreu chin notas festosas chi tocant su coro (F.Satta) Terminologia iscientìfica pzn, sylvia atricapilla pauluccii Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fauvette à tête noire Ingresu blackcap Ispagnolu curruca Italianu capinéra Tedescu Grasmücke.

conchizàda , nf Definitzione móvia de sa conca Sinònimos e contràrios conchinada, isconchinada, iscónchiu, isconchizada, sconchiada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mouvement de la tête Ingresu nod Ispagnolu seña, ademán con la cabeza Italianu mòssa del capo Tedescu Kopfbewegung.

cucuruvichídu , nm Definitzione orrúmbulu chi si faet cun totu sa carena ponendho su cúcuru in terra, faendho su corpus agiummai a lómboru, e giaendho un'ispinta cun is peis a che furriare Sinònimos e contràrios cardugúcuru, concurumbedhu, cucurifitu, cucuriscàrgiu, furriagallu, trodhulone Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu la tête la première (adv.) Ingresu headfirst Ispagnolu cabeza abajo Italianu capofitto Tedescu kopfüber.

ifutíre , vrb: irfutire, sfutiri Definitzione pigare a befa, leare in giru Sinònimos e contràrios cantonare, irfútere*, strochillai Frases l'ifutiat nèndheli chi tantu no bi resessiat Tradutziones Frantzesu se payer la tête, se ficher Ingresu to pull s.o's leg Ispagnolu tomar el pelo Italianu sfóttere Tedescu aufziehen.

incalchetàre , vrb: incaschetare Definitzione incasciare o pònnere un’idea firma in conca, fintzes chentza de motivu Sinònimos e contràrios incasciae Frases si che l'at incaschetadu, como, ca depet fàghere gai, e no lu fúrrias prus dae s'idea sua! Tradutziones Frantzesu se mettre en tête Ingresu to be fixed Ispagnolu obstinarse Italianu fissarsi, inculcare Tedescu eine fixe Idee haben.

«« Torra a chircare