achitài , vrb Definitzione giogandho a biliardu, cumenciare su giogu, tirare su primu cropu Tradutziones Frantzesu donner l'acquit Ingresu to lead off Ispagnolu abrir el juego Italianu acchitare Tedescu den Ball aussetzen.

addugonàre , vrb Definitzione fàere su dugone Sinònimos e contràrios cumandai, ghiai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être à la tête, mener, guider Ingresu to lead Ispagnolu capitanear, ponerse a la cabeza Italianu capeggiare Tedescu anführen.

capitanài, capitanàre , vrb Definitzione cumandhare e ghiare faendho de capitanu Tradutziones Frantzesu commander Ingresu to lead Ispagnolu capitanear Italianu capitanare Tedescu befehligen.

desbaratàre , vrb: disbaratai, disbaratare Definitzione fàere vida irregulada, fàere s'isperditziau, ispèrdere o perdimentare sa cosa, pesare a bolare sa cosa, ispaciare a tropu; nàrrere o fàere ispropósitos / disbaratai un'animali = pònnerelu a tropu a triballare Sinònimos e contràrios aperdimentare, distrúere, isbaire, ispazetare, ispèldere, ispeldisciare, istravuciare / desatinai | ctr. avitare Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu mener une vie déréglée Ingresu to lead a dissolute life Ispagnolu desbaratar Italianu menare una vita sregolata Tedescu ein unsittliches Leben führen.

imbianchitài , vrb Definitzione giare una passada de bianchita, betare bianchita Tradutziones Frantzesu blanchir Ingresu to paint with white lead (stg) Ispagnolu dar de albayalde Italianu imbiaccare Tedescu mit Bleiweiß bestreichen.

iscandàgliu , nm: iscandàlliu, scandàlliu* Definitzione aparíciu chi serbit a is naves po ischire cantu est fundhudu su mare; fintzes prova, ispréculu, averguada Sinònimos e contràrios chilca, imbístigu / cdh. scandadhu 2. parentes e amicos, cussos prus apresu, dae un'iscandàgliu ant a èssere una chentina ◊ at fatu tantu iscandàgliu ma no est reséssidu a ndhe ischire nudha Terminologia iscientìfica ans. Tradutziones Frantzesu sondeur Ingresu sounding lead Ispagnolu escandallo Italianu scandàglio Tedescu Lot (Seew.).

peúmu , nm: piumbu, piummu, piumu, plumbu, prumu, prummu, purmu Definitzione genia de metallu in colore de chinisu, pesosu meda, elementu chímicu de símbulu Pb, númeru atómicu 82, pesu atómicu 207, 21: si faet mescamente de sa galena, minerale chi si agatat in cantidades mannas in Sardigna; sa lentza de is maistos de muru, filu poderau istirau cun d-un'orrugu de prumu po averguare si una cosa est dereta in sa línia verticale e perpendiculare a su paris; sa balla de is cartúcias, su metallu de is pedrigones Sinònimos e contràrios ciumu / balla / aprumadori, lentzu Maneras de nàrrere csn: pònnere a piumu a unu = dàreli un'adderetada, fàgherelu istare comente si tocat, a dovere, annestrare; grai che prumu = pesosu meda Frases su minadore gherrat che leone candho cheret s'istadu, a dogni costu, argentu, ferru, piummu o carvone 3. fut àbbile e balente, timiu e connotu, ma su prummu cajente no l'at connotu etotu! 4. cussus tocat a dhus ponni a prumu! Terminologia iscientìfica mtl Ètimu itl., ctl., spn. piombo, plom Tradutziones Frantzesu plomb Ingresu lead Ispagnolu plomo Italianu piómbo Tedescu Blei.

zúchere , vrb: ciúghere, giúchere*, zúghere Definitzione prus che àteru, portare o àere in dossu, in sa carena, in pitzu, o apresu meda, aifatu, a trubbu, a contivigiare o trebballare, siat foedhandho de gente, siat de animales o cosas; nau de unu mascu, de un'ómine, unire cun sa fémina, betare a sa fémina, cobèrrere; si narat fintzes in su sensu de àere, tènnere / ind. pres. 1ˆp. sing. zuco, zuto, zutzo; cong. pres. 1ˆp. sing. zuca, zuta, 3ˆ p. sing. zutzet; ger. zughindhe; pps. zutu Sinònimos e contràrios batire, batúchere, bíghere, dúcere, gíchere, leai, poltare / cadhicare, futire, grumpire / manigiai | ctr. lassai Maneras de nàrrere csn: cantas berveches zuchet su mere tuo? = cantas berbeghes pastórigat?; zúghere in buca a unu = istare faedhendhe de unu, prus che àteru a zúdigu; zúghere a ogru (carchi cosa, a ccn.) = castiai, orbetai e biri, fai atentzioni a calecuna cosa, a ccn. (itl. tener d'òcchio); zúghere in manu una cosa = manigiai una cosa po dha trabballai, po dh'arrangiai, po dhi fai calincunu cambiamentu; zúghere una faina, unu triballu, un'òpera belle e in manu = belle e fata, acanta de acabbai; zúghere s'ingannia a ccn. = ordiminzare carchi ingannu, carchi trampa, fàghere su fartzu; zúghere a sa nuda, a sa lisa = chentza pònnere condò o àteru Frases la zughes in daisegus sa cosa de mi aporrire ◊ zuto s'istògomo imbarratzadu ◊ zughet un'anca isenta ◊ ite bellos ocros chi zuchet custu pitzinnu! ◊ est arrennegadu paret chi zutat dimónios! ◊ zuto su mucadoredhu in busaca ◊ a chie cheret fogu zutzet sa téula! 2. su carru che lis depet zúchere sos lapiolos, sa chisina e unu pacu de s'isterzu 3. su mascru zughet sas berbeghes candho benint in more ◊ cussu est ómine chi li piaghet a zúghere, sempre ifatu de sas féminas! 4. su zuighe sardu zughiat su Logu, o regnu chi siat, de sa Sardigna azummai totu líbberu de istranzos 5. no ti fides ca cussu ti zughet s'ingannia ◊ za est cabosu, zughet régula faghindhe sas cosas ◊ ti lassas zúghere in buca dae totugantos, pro su malu fàghere chi tenes! ◊ cussa bestimenta cheret totu zuta in manu, ca est fata male ◊ si lu zughes in manu, cussu traste, malandhadu comente est, si che agabbat de derrúere Terminologia iscientìfica ssl Tradutziones Frantzesu tenir sur, emmener, mener, monter Ingresu to keep, to wear, to bring, to take, to lead, to fuck Ispagnolu llevar, montar Italianu tenére, avére addòsso, portare con sé, condurre, montare Tedescu tragen, mitbringen, führen, begatten.

«« Torra a chircare