aggordài , vrb: agodrai,
agordai Definitzione
abbaidare a unu o una cosa po dha tènnere contu chi no apat dannu, chi no che dha furent / èssi agodrau = acordau, pigau a serbidore, a tzeracu
Sinònimos e contràrios
acastiai,
agguardai,
badrare,
chistie,
coltoire,
cultodiare,
tentare
Frases
est agordendi una bingixedha ◊ su mortu in campusantu dh'at aggordau s'interramortus ◊ mi podit aggordai custu caboni po cantu abarru ascurtendi sa missa? ◊ tocat de aggordai is montis de arena e àterus logus bellus po chi no s'isderruant ◊ a issu dhu ponint po agodrai is brebeis
Ètimu
itl.
guardare
Tradutziones
Frantzesu
garder
Ingresu
to guard
Ispagnolu
guardar
Italianu
custodire
Tedescu
bewachen.
agguardài, agguardiài , vrb: guardai* Definitzione
abbaidare a unu o una cosa po dha tènnere contu chi no tèngiat dannu, chi no che dha furent
Sinònimos e contràrios
acastiai,
aggordai,
arriguardai,
badrare,
cultodiare,
tentare
Frases
dhoi at iscroxòrgius chi dhus agguàrdiant is matzamurredhus ◊ cun sa Cruxi, agguardada siat sa buca de mali!
2.
bivaiaus in domixedhas agguardiadas de una mata de figu
Tradutziones
Frantzesu
garder
Ingresu
to guard
Ispagnolu
guardar
Italianu
custodire
Tedescu
bewachen.
aldàre , vrb: aldiare,
ardiare Definitzione
castiare o chistire una cosa a manera chi no tèngiat dannu, chi no tèngiat male, chi nemos ndhe tochet
Sinònimos e contràrios
aggordai*,
badrare
Frases
fit reséssidu a che li fichire in conca chi sa puzonina si podiat aldiare in d-una manera sola: cun sas peràulas! ◊ gira, gira, furriola, atàpadi cantu cheres: de sa binza semus meres candho l'aldas tue sola! (P.Casu)
Tradutziones
Frantzesu
préserver,
garder
Ingresu
to guard,
to preserve
Ispagnolu
guardar
Italianu
preservare,
custodire
Tedescu
bewahren.
badiàre , vrb: abbadiai*,
baidare,
vadiare Definitzione
castiare, girare is ogos po bíere sa cosa, giare atentzione, atèndhere una cosa o a unu; atèndhere a unu, custodiare sa cosa / badhu! = abbàida!, càstia!
Sinònimos e contràrios
allutzare,
annotare,
apompiai,
badrare,
cadebai,
castiai,
isperare 1,
labai,
mirai
Frases
bàdia si potes leare capu de custa cosa! ◊ vàdiat bene vene, si pómpiat a su tziu e torrat a badiare
2.
fipo badiandhe sas crapas ◊ su piciochedhu est badiando su bestiàmine e ligendo! ◊ in cussos chirros b'aiat pastores note e die badiandhe e cuberrandhe sa robba
Tradutziones
Frantzesu
regarder,
garder
Ingresu
to guard
Ispagnolu
mirar,
guardar
Italianu
guardare,
custodire
Tedescu
ansehen,
anschauen,
bewachen.
castiài , vrb: acastiai,
castiare,
castiari,
casticare,
castigare,
chestiai Definitzione
abbaidare aperindho o girandho is ogos po bíere sa cosa; tènnere contu, contivigiare, atèndhere calecuna cosa o a ccn. po su bisóngiu chi podet tènnere de agiudu; portare a ogu unu logu o calecuna cosa, giare atentzione chi no che dha furent, chi no tèngiat dannu / càstia!, castiai! = itl. ecco!
Sinònimos e contràrios
abbadiai,
abbillai,
colbiare
/
addolie,
aggordai,
agguardai,
cadebai,
chistie,
coltoire,
cultodiare,
tentare
Maneras de nàrrere
csn:
castiai mali a unu = fàghere un'ograda mala a unu, coment'e cheríndheli nàrrere chi su chi est faghindhe no andhat bene; castiaisí cun d-unu, cun d-una = èssiri in castiadas, fastigiai, abbaidàresi pro si chèrrere; castiai, no castiai sa cosa (po su tanti chi est)= abbaidare, no abbaidare, no ndhe fàghere contu, lassare cúrrere
Frases
castiadhu acomenti est bestiu! ◊ andaus a bíngia a castiai si s'àxina est cumentzendi a coi ◊ chestit, gopai, de innòi is piciochedhus nci essint apenas cabau s'unconi! ◊ si no dhas càstias, is cosas, comenti fais a dhas arregordai?! ◊ is ogos suos si fiant frimaos a castiare in altu
2.
a is antzianus is fillus no dhus bollint castiai! ◊ is arrosas sunt floridas ancora: comenti faint a èssiri friscas friscas sena chi nemus dhas castit?!…
3.
ingunis tocat a dhoi ponni a calincunu a castiai, de is bortas chi ndi fúrinti totu
4.
candu mi at biu pighendimindi totu cudha cosa mi at castiau mali… agiummai mi nci papàt cun is ogus! ◊ una de custas piciocas si castiàt cun d-unu giòvunu, ma no si fiant mai chistionaus ◊ dèu unu chilu de cosa no dhu càstiu, si unu mi dha pigat a cascita intrea!
Ètimu
ltn.
castigare
Tradutziones
Frantzesu
garder
Ingresu
to look,
to guard
Ispagnolu
mirar,
guardar
Italianu
guardare,
badare,
custodire,
sorvegliare,
vigilare,
controllare
Tedescu
ansehen,
sich kümmern,
behüten,
überwachen.
mirài , vrb: mirare Definitzione
abbaidare po bíere, po giare atentzione e contivigiare, po ammiru e istima, po làstima: s'impr. si narat fintzes coment'e avertimentu / impr.: mih!, millu!; mirare sa conca = labare, castiai is pilus po dhus illimpiai de sa malesa
Sinònimos e contràrios
abbadiai,
allutzare,
annotare,
apompiai,
cadebai,
castiai,
labai
/
cultodiare,
tentare
Frases
mirat sa domo che una mama ◊ e proite mi mirades, ojos chi deo no miro?! (Grolle)◊ bastat chi cussas féminas mi mirent un'istante pro chi mi passent su coro che balla! ◊ si mi bolis domanda, no passis mira mira! ◊ sete cravellos d'oro bi los miro in s'altare adorèndhesi a Deu…◊ pentza a fai bèni e no miris a chini
2.
mira, una cosa ti naro: o triballas comente si tocat, o ti che andhas deretu! ◊ mirai de cust'ómini: a puntu bellu est torrau!…
3.
e cantas boltas bi lu aia nadu: Míradi s'onestade, fizu meu! ◊ cun s'iscusa ca dhi miràt is pipius, si nci est posta meri
Sambenados e Provèrbios
prb:
faghe bene e no mires a chie!
Ètimu
ltn.
mirare
Tradutziones
Frantzesu
garder,
regarder
Ingresu
to guard,
to look at,
to admire
Ispagnolu
mirar
Italianu
mirare,
custodire
Tedescu
betrachten,
bewachen.
miramentàre , vrb Definitzione
tènnere contu, contivigiare
Sinònimos e contràrios
acastiai,
cultodiare,
aggordai,
coltoire,
mirai
Frases
sa domo bi la miramentat una fémina bona ◊ in sos órdines de sa vintza no bi aiat mancu unu tzufu de erva, dontzi funnu fit bene arraicatu e bene miramentatu ◊ su pitzinnu no miramentat vene su bestiàmene ca li piaghet su caentu e no si abbitzat de nudha
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
garder,
gouverner,
soigner (aver cura di)
Ingresu
to preserve,
to control
Ispagnolu
guardar,
cuidar
Italianu
custodire,
governare
Tedescu
bewachen,
besorgen.
tentàre , vrb Definitzione
giare atentzione, custodiare o portare a càstiu a ccn. o ccn. cosa a manera de no tènnere dannu, de no che dha lassare furare; portare a ogu a ccn. po bíere ite faet, iscocandhodhu / tentare a ccn. che batu a sórighe = iscocare própriu a s'atenta chentza dhu fidare nudha
Sinònimos e contràrios
abbillai,
acastiai,
agguardai,
agorrai,
mirai
Frases
est tentendhe sas aes pro difèndhere su laore ◊ su pastore tentat su masone ◊ tocat a tentare sos sartos pro sos fogos ◊ soe tentandhe a sorre mia malàdia ◊ si tentat sa binza isse no b'intrat unu puzone! ◊ tentàimi Vois in su reposu de istanote e sarvàimi dae cada pregiudísciu ◊ a sa teraca li lassant sos pitzinnos a los tentare ◊ fit tentàndhesi su zuo pro sa fura
2.
tentèndhelu sunt bénnidos a ischire chie fit chi che lis furaiat sa cosa ◊ su batu est sétidu acurtzu a sa linna tentendhe: bi depet àere sórighe
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
garder,
veiller
Ingresu
to watch (over),
to guard
Ispagnolu
guardar,
custodiar
Italianu
custodire,
sorvegliare,
vigilare
Tedescu
bewachen,
beaufsichtigen.