àbbila , nf, nm: abbile,
àbbile,
àbbili,
àvile Definitzione
unu de is pigiones prus mannos, papadore de petza / àbbila marina = àchili de pisci; acapiae s'àbbila = fàere 'meighina' (peràulas fortes) po chi s'à. no fatzat dannu a su bestiàmine
Sinònimos e contràrios
àchibi,
ave
Frases
s'àbbile est lestra piús chi no bentu ◊ s'àbbile abbitat in sos montes altos ◊ s'àbbile bolat in altu isperiendhe in totue ◊ ancora faedhat forte e minetosu, che unu betzu àbbile in su nidu (A.Casula)◊ s'àbbile s'aferrat s'anzone intreu ◊ si ghetat a volu che àvile! ◊ in s’oru de mare s’intendhiant abbiles e caos a tírrios (L.Pusceddu)
2.
candho est acapiada, s’àbbila non si podet pidigonae ca cinono si ndhe iscàpiat
Terminologia iscientìfica
pzn, aquila chrysaëtos
Ètimu
ltn.
aquila
Tradutziones
Frantzesu
aigle royal
Ingresu
golden eagle
Ispagnolu
águila real
Italianu
àquila reale
Tedescu
Steinadler.
àchibi , nf: àchila,
àchili Definitzione
unu de is pigiones prus mannos, papadore de petza / àchili de pisci = àbbila marina o fintzas achilonedhu, abbilastru; min. achiledhu, achiledha
Sinònimos e contràrios
àbbila,
achiloni
Frases
che àchila at sullevadu s'ispíritu ◊ cussu portat su nasu a bicu de àchila!
2.
si pregu, àchilis mannas, de fai artziai a su monti unu passirillanti!
Terminologia iscientìfica
pzn, aquila chrysaëtos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
aigle royal
Ingresu
eagle
Ispagnolu
águila real
Italianu
àquila reale
Tedescu
Steinadler.
astorolía , nf: asturolia,
atiloria,
atoloria,
atularia,
aturolia,
aturulia Definitzione
genia de pigione mannu papadore de petza
Sinònimos e contràrios
ciciulia,
cirolia,
tziodhia,
tzurudhia
Frases
falat calchi atoloria, o calchi tilibriu, dae su chelu ◊ in cuss'iscuru, a su túnciu de sa tzonca, o a sos tichírrios de s'atularia, mi pesaiant sos pilos in conca (S.Baldino)
Terminologia iscientìfica
pzn, milvus milvus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
milan
Ingresu
kite
Ispagnolu
milano
Italianu
nìbbio reale
Tedescu
Gabelweihe.
atarúja , nf Definitzione
genia de sustàntzia chi bogant is abes po sustentu de s’abe reina
Sinònimos e contràrios
estieri,
galileu
Terminologia iscientìfica
sbs
Tradutziones
Frantzesu
gelée royale
Ingresu
royal jelly
Ispagnolu
jalea real
Italianu
pappa reale
Tedescu
Gelee royale.
càu , nm Definitzione
genia de pigione po su prus mannu, de mare e de oros de mare: in Sardigna che faet abbitu totu s'annu e totue (a/c: in mesu de duas vocales, sa /c/ de custu foedhu mantenet su matessi sonu: su cau, unu cau = nr. sucàu, unucàu)/ min. causedhu / c. braxu = una creze de c.; fàghere oju c. = befare
Sinònimos e contràrios
biscu 1,
caone,
corrocau,
laru 2,
ucau
Frases
su pensamentu si pesat lieru che cau asuba de is undas ◊ so intendhendhe chighígliu de caos bolendhe ◊ is caus marinus acabussendi cincidhant asuta de su soli
2.
prommores chi mi as bidu disarmadu mi faghes oju cau pro abbusu
Sambenados e Provèrbios
smb:
Cao, Cau
Terminologia iscientìfica
pzn, larus argentatus
Tradutziones
Frantzesu
mouette
Ingresu
herring-gull
Ispagnolu
gaviota
Italianu
gabbiano reale
Tedescu
Silbermöwe.
concabbírdi , nf: conchidre,
conchirde Definitzione
genia de anade areste, anadi conca birdi o anade reale
Sinònimos e contràrios
bertigatza,
cracaciola,
testirde
Terminologia iscientìfica
pzn, anas platyrhynchos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
canard souchet
Ingresu
wild duck
Ispagnolu
pato
Italianu
germano reale
Tedescu
Stockente.
cracaciòla , nf: cracaxola Definitzione
genia de anade areste, anadi conca birdi o anade reale
Sinònimos e contràrios
bertigatza,
concabbirdi,
testirde
Frases
arribbant alliscinendi unas cantu cracaxolas chi si ghetant apalas de is tramatzus
Terminologia iscientìfica
pzn, anas platyrhynchos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
colvert
Ingresu
wild duck
Ispagnolu
pato
Italianu
germano reale
Tedescu
Stockente.
estiéri , nm: istieri Definitzione
genia de sustàntzia chi bogant is abes po nutrimentu a s'abe reina
Sinònimos e contràrios
ataruja,
galileu
Tradutziones
Frantzesu
gelée royale
Ingresu
royal jelly
Ispagnolu
jalea real
Italianu
pappa reale
Tedescu
Gelée royale.
galiléu , nm: garuleu Definitzione
genia de sustàntzia chi bogat s'abe po sustentu a s'abe reina
Sinònimos e contràrios
ataruja,
estieri
Frases
picabat sas partes de sas regras iscuras e sos cantos chi zuchiant galileu e los bocabat in sa bajone a caentare
Ètimu
srdn.
Tradutziones
Frantzesu
gelée royale
Ingresu
royal jelly
Ispagnolu
jalea real
Italianu
pappa reale
Tedescu
Gelée royale.
reàle 1, reàli , agt, nf: riali Definitzione
chi pertocat sa cosa, chi est cunforma a comente is cosas funt, chi si agatat abberu, chi est abberu; chi est de su rei, chi pertocat o apartenet a su rei; nau de unu, chi mantenet su foedhu, chi faet a si ndhe fidare; coment'e nf., sa ferrovia principale
Sinònimos e contràrios
veru
/
francu,
sentzillu
/
régiu
| ctr.
ifidau,
traitore
Maneras de nàrrere
csn:
ómine reale = sintzillu, síncheru; tempus r. = deretu, su matessi mamentu chi si faedhat o chi si faghet, chentza bi àere àteru tempus in mesu tra càusa e efetu
Frases
sa prus zusta e reale, sa prima bandhera est custa!
2.
cussu est un'ómini reali
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
réel,
royal
Ingresu
real,
royal
Ispagnolu
real
Italianu
reale
Tedescu
wirklich,
tatsächlich,
königlich,
ehrlich.
tiloría , nf: (sa t. e var.= satiloría) cirolia
tirolia,
tirulia,
toloria,
torulia,
turulia,
tzirolia Definitzione
astore runchininu, genia de pigione mannu papadore de petza; a logos est un'àteru pigione, piticu / pàrrere una turulia = (nau de unu) chi si chèsciat sempri, chi abarrat a su prangi prangi
Sinònimos e contràrios
astorolia,
ciciulia,
tziodhia,
tzurudhia
Frases
eris sa turulia mi at abbutinadu sos pannos ◊ ancu che lu boghet sa tirulia! ◊ ancu lu bocat sa tirulia!
2.
su pisedhu meu no tancat mai buca: paret una turulia
Terminologia iscientìfica
pzn, milvus milvus
Tradutziones
Frantzesu
milan royal
Ingresu
kite
Ispagnolu
milano
Italianu
nìbbio reale
Tedescu
Gabelweihe.
tzirolía , nf: cirolia,
tiloria*,
tzirrulia,
tzoloria,
tzurrulia,
tzurulia Definitzione
genia de pigione mannu papadore de petza / ungra o franca de tzirolia = peónica, arrosa de padenti
Sinònimos e contràrios
astorolia,
ciciulia,
tziodhia,
tzurudhia
Sambenados e Provèrbios
smb:
Zirolia
Terminologia iscientìfica
pzn, milvus milvus
Tradutziones
Frantzesu
milan royal
Ingresu
kite
Ispagnolu
milano
Italianu
nìbbio reale
Tedescu
Gabelweihe.