Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

acapotài, acapotàre , vrb Definitzione pònnere, bestire su capoto, ammontare cun capoto; fintzes furriare de parte in su sensu de covecare Sinònimos e contràrios acabbanai, acaparronare, acugudhare, ammantai, incaparonare, incapotai / acavacai, furriai 2. circhendi sitzigorrus cussu no fadhit sa téllura de acapotai! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'envelopper d'un manteau Ingresu to cloak Ispagnolu abrigarse Italianu ammantellare, coprirsi ben bène Tedescu sich bedecken.

acarragiài, acarralzàre , vrb: acarrarjare, acarraxai, acarrexai, acarrazare Definitzione ammontare cun calecuna cosa (trastu, terra, àteru) siat po su fritu, o po cuare, difèndhere, po tudare o àteru, fintzes a unu mortu: acarrazare a logos fintzes po ammuntonare cosa a brétiu tanti po dha tènnere Sinònimos e contràrios acuguzare, ammantai, assacarrare, carragiare, cratzai, imbusciae, incarralzare | ctr. iscarragliare, iscucuzare Frases poita no ti acarràgias asuta de terra, ègua de is seti pratzas?! 2. ancu ti acarrarjent! 3. ómine asuriu e cagasutzu, est totu sa vida acarrazandhe dinare! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couvrir Ingresu to cover Ispagnolu cubrir, tapar Italianu coprire Tedescu bedecken.

ammantài, ammantàre , vrb Definitzione ammontare cun manta (nau de letu), cun bestimentu, cun àteru (nau de sa persona); si narat fintzes de s'aera chi si carràgiat de nues e de su nie candho est niandho e ponendho pígiu / a. unu mutu = fàere is versos de coberimentu Sinònimos e contràrios acaparronare, acapotare, acarragiai, acugudhare, acuguzare, cumpannare, imburrussai, imbusciae, incapotai / ammantedhai | ctr. iscucuzare / isclarire, ispalaciae Frases pro dh'ammantare no portant pannos ◊ si at ammantau is genugus cun sa camisa ◊ is feminedhas tocat a dhas avesai de piticas a si ammantai ◊ pro si ammantare cheret unu pizu de fressada ◊ custa petza coenno si ammantat cun agedu o cun binu 2. is nuis ammantant su celu ◊ su coru est comenti a sa dí: iscurigau e tristu candu si ammantat su soli! ◊ sa pira fit ammantada de frutu ◊ fit frochendhe meda e in pagos minutos at ammantadu su logu ◊ de cantu at própiu meda at ammantau s'istrada de àcua ◊ ammanta su focu! 3. chena conca non faet a cantare mancu unu mutu, ma chena pes non si podet ammantare su mutu etotu!(P.La Croce) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couvrir, s'envelopper Ingresu to cover, to wrap oneself Ispagnolu cubrir, cubrirse Italianu coprire, coprirsi Tedescu bedecken, sich bedecken.

ammontàre 1 , vrb: ammuntai, ammuntare, ammutare Definitzione pònnere cosa apitzu po carragiare; nau de su sole, fintzes intrare o cuare in s’orizonte / ammuntare su chelu a trudha = bolli fai una cosa chi… no fait! Sinònimos e contràrios ammantai, cuguzare, imbusciae, neulare / covacare | ctr. iscucuzare, iscugudhai, ismuntare Frases custa losa ammuntat sos restos de unu frade ◊ fit totu ammuntau in su mantedhu ◊ daghi faghiat fritu si ammuntiat una manta in codhos ◊ sa domita est ammuntada cun téula ◊ sa lughe no si atzendhet pro l'ammuntare! ◊ los at ammuntados s'umbra de una nue ◊ tia Maria si che ammontat s'isciallu e ch'essit ◊ su nie ammontat sa pastura 2. si nchi ammuntat su soi ◊ s'aera si ammuntat de nues ◊ su runzone fuit ammuntadu de s'assunzighedha ◊ apo a bènnere a ti ammuntare de carignos ◊ una lughe los at ammuntados Tradutziones Frantzesu couvrir Ingresu to cover Ispagnolu cubrir, tapar Italianu coprire Tedescu bedecken.

arramài , vrb: arramare, arromai, arromari, ramai Definitzione pònnere sida frisca, cambos, frores e àteru in crésia, in is portales, in is orrugas, fintzes a betadura in terra, po is festas ue passat sa crufessone cun su santu Frases eus segau prunica po arromari is bias innantis de passari sa prucissioni 2. arromai s'arau po fai mellus is surcus Ètimu ctl. enramar Tradutziones Frantzesu couvrir de feuillages Ingresu to cover with branches Ispagnolu enramar Italianu infrascare Tedescu mit Zweigen bedecken.

assacarràre , vrb Definitzione carragiare bene de o cun ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de pònnere apitzu o carrigare calecuna cosa a tropu Sinònimos e contràrios acarragiai, aciocai, acuguzare, assacarronare, cratzai / fizire | ctr. iscarragiare Frases sa fàuna assacarrat e caentat ◊ assacarrada de lana dormis a sonnu isoltu (Z.Deriu)◊ preparesint una chea, che ponzesint sa morta e l'assacarresint de terra ◊ badhes e montígios si sunt assacarrendhe d'erva ◊ chi s'abba de su batizu l'assacarret de lughe! 2. malannu chi los assacarret! ◊ malasorte chi lis assacarret sos ossos! ◊ puite dh'azis assacarrada de sale cust'insalada?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se couvrir davantage Ingresu to cover oneself warmly (up) Ispagnolu cubrir, cubrirse bien Italianu coprire, coprirsi mólto Tedescu bedecken, sich gut anziehen.

carragiài, carragiàre, carragliàre , vrb: carrajare, carralzare, carrargiare, carrarjare, carrarzare, carraxai, carrazae Definitzione ammontare cun calecuna cosa (trastu, orrobba, terra, àteru chi si ponet o arresurtat in pitzu) siat po su fritu, po cuare, po aprigu, difesa, po tudare e àteru Sinònimos e contràrios acarragiai, acuguzare, ammantai, assacarrare, cratzai, imbusciae, incarralzare | ctr. iscarragiare, iscuguzare Frases su pàrracu intregat su letzolu a su giàcanu e custe carràgliat a Santu Bainzu ◊ su trainu in sa badhe si est drommidu intro de su letu carralzadu de nie ◊ sa leada est totu carrarzada de romasinu, almidha e àteras erbas fiagosas 2. si aiat carragliatu sas oricras e si aiat tentu sa conca chin sas manos ◊ iscummitu ca ti carraxant is fémmias a usu de musca! ◊ pro carrarzare a isse mi so postu deo in pregiudíssios mannos ◊ aiant carragiau púncias in mesu a s'orruga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couvrir Ingresu to cover Ispagnolu tapar, cubrir Italianu coprire, sommèrgere Tedescu bedecken.

cavacài, cavacàre , vrb: acavacai, cobacare, cobecai, cobecare, copercare, coperciare, covacare, covecare, covocare, crobecai, crobecare, cropecare, cuprecare Definitzione pònnere calecuna cosa coment'e a covecu, po ammontu, in pitzu, e carragiare etotu; girare, furriare una cosa (o a unu) comente si ponet unu covecu, nau in su sensu de dhu bínchere, de dhu cumbínchere a calecuna cosa, fintzes isserrare Sinònimos e contràrios acuguzare, apatigai, bíncere, furriai, inconchinare, tavacare / conchinare, cumbínchere | ctr. iscavacare Maneras de nàrrere csn: èssere covacadu a suore = a una murca de suore, insorau; casu de cuprecare = casu de fàghere a culirzones Frases s'isterzu samunadu si covecat a sucutare ◊ a su piatu si ndhe li covecat un'àteru pro muntènnere sa cosa in caentu ◊ daghi che aiant crobecau su baulu, su tziu si est postu a brabulliare 2. candho falat su ràndhine, covàcadi! ◊ sa pinneta est covacada a bude ◊ fit una domo betza meda e covacada a fenu ◊ su chelu est totu covacadu de nues ◊ sa paghe s'ala betat cavachendhe sas puntas de su male ◊ sas cartzas covacant sas ancas 3. est própiu cropecadu dae su demóniu! ◊ a chie sisiat, betzu, mannu o minore, che lu covecaiat 4. sos fizos, mischinos, sunt semper in intro che copercaos! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couvrir, renverser Ingresu to cover, to overturn Ispagnolu tapar, volcar, convencer Italianu coprire, capovòlgere, sopraffare Tedescu bedecken, stürzen, überwältigen.

eremàre , vrb: aremai, erimai Definitzione istremenare, calàreche de su terrenu, carragiare e arreprenare de terra, pedra e arena comente dha tragant is errios aundhaos o ue proet a meda (ma si narat fintzes de su fundhu de canales o àteru deasi chi si prenent de terra); fintzes distrúere, abbandhonare Sinònimos e contràrios desmuronai, istremenare, sfossonai, smuronai / destruire 2. s'orcu múricat su sambellutau de sas gherras eremandhe sos ortos in frore (A.Mura)◊ brugiade sas armas, eremade sas tanas maleitas prontas a bombitare su fogu de s'inferru! 3. orus orus de su lagu apu agatau unu pilloni erimau de is undas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s’ensabler Ingresu to sand Ispagnolu enarenar Italianu insabbiare Tedescu mit Sand bedecken.

imbruinàre , vrb: improinai, imprughinare, impruinai, impruinare Definitzione imbrutare de pruine Sinònimos e contràrios impioredhare, impruerinare, imprugherare | ctr. irbruerare, isprugherare Frases is làgrimas mizant de is ogus faendi surcus in is trempas impruinadas ◊ poita is crapitas de cussa genti no s'impruinant mai? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couvrir de poussière Ingresu to cover with dust Ispagnolu empolvar Italianu impolverare Tedescu mit Staub bedecken.

imprugheradúra , nf Definitzione su imprugherare, su imbrutare de pruine Sinònimos e contràrios imprugheramentu, impruinadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu poudrage Ingresu dusting Ispagnolu empolvoramiento Italianu impolveraménto Tedescu mit Staub bedecken.

inchijinàre , vrb: inchisinare, incinisae, incinisai, incinixai Definitzione betare chinisu, imbrutare de chinisu; abbruxare totu, fàere a chinisu Sinònimos e contràrios abbrugiai, afocazare, achighinare, infogai | ctr. ischinisare Frases cóntigas sunt chirchendhe a semenare lua e fogu e inchisinare onzi fera, onzi pianta, onzi pessone (G.A.Salis)◊ sunt allumendhe e inchisinendhe su logu ◊ innòi est su logu aundi arróliat e bacanat su crou e su fogu incinixat! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réduire en cendres Ingresu to reduce to ashes Ispagnolu encenizar Italianu incenerare, incenerire Tedescu mit Asche bedecken, einäschern.

ingrumài , vrb: ingrummai Definitzione pònnere sa crosta, sa grumma Sinònimos e contràrios aggromare, aggrostare, aradhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entartrer, incruster Ingresu to encrust Ispagnolu incrustar Italianu ingrommare, incrostare Tedescu mit Weinstein bedecken, sich verkrüsten.

«« Torra a chircare