abbilgonzàre , vrb: abbirgonzare Definitzione
giare una briga a unu faendhodhu a bregúngia, pigare a befa, fàere a bregúngia /(nadu de ómine) abbirgonzare una fémina = ofèndhere in s'onore, aprofitaresindhe
Sinònimos e contràrios
abbàtere,
abbatire,
abbefiare,
abbirgonzire,
afachilare,
atzantarare,
ibregungire,
ilvilgonzare,
rividire
Frases
pro los iscadhare aiat pessatu de los abbirgontzare dainnantis de totucantos ◊ deo so ómine de campagna e sas féminas bidharesas mi che abbirgonzant, ca narant chi mi leant su fiagu de s'areste! (A.Canalis)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir de honte
Ingresu
to shame
Ispagnolu
avergonzar,
abochornar
Italianu
svergognare
Tedescu
beschämen.
acarragiài, acarralzàre , vrb: acarrarjare,
acarraxai,
acarrexai,
acarrazare Definitzione
ammontare cun calecuna cosa (trastu, terra, àteru) siat po su fritu, o po cuare, difèndhere, po tudare o àteru, fintzes a unu mortu: acarrazare a logos fintzes po ammuntonare cosa a brétiu tanti po dha tènnere
Sinònimos e contràrios
acuguzare,
ammantai,
assacarrare,
carragiare,
cratzai,
imbusciae,
incarralzare
| ctr.
iscarragliare,
iscucuzare
Frases
poita no ti acarràgias asuta de terra, ègua de is seti pratzas?!
2.
ancu ti acarrarjent!
3.
ómine asuriu e cagasutzu, est totu sa vida acarrazandhe dinare!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir
Ingresu
to cover
Ispagnolu
cubrir,
tapar
Italianu
coprire
Tedescu
bedecken.
ammantadórzu, ammantadróxu , nm: ammuntadorzu Definitzione
totu su chi serbit po ammontare, mescamente in su letu: ammantadorzu est fintzes sa de duas partes de unu mutetu
Sinònimos e contràrios
ammontu,
ammuntolzu,
assacarru,
carralzamenta,
carrarzura,
cobertógliu,
coguzu,
cubutóngiu,
cucutzura,
cugutzadorza,
incarralzu
/
torrada
Frases
àtzia is ammantadroxus e làssami biri sa brentixedha po biri ita tenis! ◊ addaghi si corcat, sas nues li faghent de ammuntadorzu
Terminologia iscientìfica
ts
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tout ce qui sert à couvrir
Ingresu
covering
Ispagnolu
mantas
Italianu
tutto ciò che serve per coprirsi,
le copèrte del lètto
Tedescu
Decken.
ammantài, ammantàre , vrb Definitzione
ammontare cun manta (nau de letu), cun bestimentu, cun àteru (nau de sa persona); si narat fintzes de s'aera chi si carràgiat de nues e de su nie candho est niandho e ponendho pígiu / a. unu mutu = fàere is versos de coberimentu
Sinònimos e contràrios
acaparronare,
acapotare,
acarragiai,
acugudhare,
acuguzare,
cumpannare,
imburrussai,
imbusciae,
incapotai
/
ammantedhai
| ctr.
iscucuzare
/
isclarire,
ispalaciae
Frases
pro dh'ammantare no portant pannos ◊ si at ammantau is genugus cun sa camisa ◊ is feminedhas tocat a dhas avesai de piticas a si ammantai ◊ pro si ammantare cheret unu pizu de fressada ◊ custa petza coenno si ammantat cun agedu o cun binu
2.
is nuis ammantant su celu ◊ su coru est comenti a sa dí: iscurigau e tristu candu si ammantat su soli! ◊ sa pira fit ammantada de frutu ◊ fit frochendhe meda e in pagos minutos at ammantadu su logu ◊ de cantu at própiu meda at ammantau s'istrada de àcua ◊ ammanta su focu!
3.
chena conca non faet a cantare mancu unu mutu, ma chena pes non si podet ammantare su mutu etotu!(P.La Croce)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir,
s'envelopper
Ingresu
to cover,
to wrap oneself
Ispagnolu
cubrir,
cubrirse
Italianu
coprire,
coprirsi
Tedescu
bedecken,
sich bedecken.
ammontàre 1 , vrb: ammuntai,
ammuntare,
ammutare Definitzione
pònnere cosa apitzu po carragiare; nau de su sole, fintzes intrare o cuare in s’orizonte / ammuntare su chelu a trudha = bolli fai una cosa chi… no fait!
Sinònimos e contràrios
ammantai,
cuguzare,
imbusciae,
neulare
/
covacare
| ctr.
iscucuzare,
iscugudhai,
ismuntare
Frases
custa losa ammuntat sos restos de unu frade ◊ fit totu ammuntau in su mantedhu ◊ daghi faghiat fritu si ammuntiat una manta in codhos ◊ sa domita est ammuntada cun téula ◊ sa lughe no si atzendhet pro l'ammuntare! ◊ los at ammuntados s'umbra de una nue ◊ tia Maria si che ammontat s'isciallu e ch'essit ◊ su nie ammontat sa pastura
2.
si nchi ammuntat su soi ◊ s'aera si ammuntat de nues ◊ su runzone fuit ammuntadu de s'assunzighedha ◊ apo a bènnere a ti ammuntare de carignos ◊ una lughe los at ammuntados
Tradutziones
Frantzesu
couvrir
Ingresu
to cover
Ispagnolu
cubrir,
tapar
Italianu
coprire
Tedescu
bedecken.
ammóntu , nm: ammuntu Definitzione
su ammontare; calesiògiat cosa chi serbit po carragiare, a bestire / cotzare sos ammuntos in su letu = pinnigare sos oros a parte de fora, a s'ala de cabita
Sinònimos e contràrios
afiagnu,
ammantu,
assacarru,
carrarzura,
coguzu,
cucutzura,
cugutzadorza
Frases
a su piciochedhu ndhe dhi leat is ammontos po ndhe dhu fàere pesare! ◊ si est imboligau menzus in sos ammuntos e torrau a ormire ◊ a Cristos l'ant postu in sa rughe sen'ammuntu ◊ falaiat su lentore e deo sen'ammuntu! ◊ sa pinneta giughiat s'ammuntu de fenu e sida
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couverture,
tout ce qui sert à couvrir
Ingresu
everything useful to cover
Ispagnolu
ropa
Italianu
tutto ciò che serve per coprire,
vestiàrio
Tedescu
Kleiderbestand.
arramài , vrb: arramare,
arromai,
arromari,
ramai Definitzione
pònnere sida frisca, cambos, frores e àteru in crésia, in is portales, in is orrugas, fintzes a betadura in terra, po is festas ue passat sa crufessone cun su santu
Frases
eus segau prunica po arromari is bias innantis de passari sa prucissioni
2.
arromai s'arau po fai mellus is surcus
Ètimu
ctl.
enramar
Tradutziones
Frantzesu
couvrir de feuillages
Ingresu
to cover with branches
Ispagnolu
enramar
Italianu
infrascare
Tedescu
mit Zweigen bedecken.
assacarràre , vrb Definitzione
carragiare bene de o cun ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de pònnere apitzu o carrigare calecuna cosa a tropu
Sinònimos e contràrios
acarragiai,
aciocai,
acuguzare,
assacarronare,
cratzai
/
fizire
| ctr.
iscarragiare
Frases
sa fàuna assacarrat e caentat ◊ assacarrada de lana dormis a sonnu isoltu (Z.Deriu)◊ preparesint una chea, che ponzesint sa morta e l'assacarresint de terra ◊ badhes e montígios si sunt assacarrendhe d'erva ◊ chi s'abba de su batizu l'assacarret de lughe!
2.
malannu chi los assacarret! ◊ malasorte chi lis assacarret sos ossos! ◊ puite dh'azis assacarrada de sale cust'insalada?!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se couvrir davantage
Ingresu
to cover oneself warmly (up)
Ispagnolu
cubrir,
cubrirse bien
Italianu
coprire,
coprirsi mólto
Tedescu
bedecken,
sich gut anziehen.
atzantaràre , vrb: atzarantare Definitzione
pigare a tzàntara, a befa, bogare o pònnere in bregúngia
Sinònimos e contràrios
abbefare,
abbilgonzare,
ibregungire,
isbirgonzare
Frases
istaiat atzarantendhe sos àteros e isparghendhe lumenadas malas ◊ ti devo atzantarare in dogni festa si a cantare ti atrivis in logu! (Pirastru)◊ un'úrulu betesit de dolore, atzantaradu bidíndhesi in s'onore
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir de honte,
se moquer
Ingresu
to shame,
to laugh at
Ispagnolu
mofarse,
ridiculizar
Italianu
svergognare,
derìdere
Tedescu
beschämen,
auslachen.
carragiài, carragiàre, carragliàre , vrb: carrajare,
carralzare,
carrargiare,
carrarjare,
carrarzare,
carraxai,
carrazae Definitzione
ammontare cun calecuna cosa (trastu, orrobba, terra, àteru chi si ponet o arresurtat in pitzu) siat po su fritu, po cuare, po aprigu, difesa, po tudare e àteru
Sinònimos e contràrios
acarragiai,
acuguzare,
ammantai,
assacarrare,
cratzai,
imbusciae,
incarralzare
| ctr.
iscarragiare,
iscuguzare
Frases
su pàrracu intregat su letzolu a su giàcanu e custe carràgliat a Santu Bainzu ◊ su trainu in sa badhe si est drommidu intro de su letu carralzadu de nie ◊ sa leada est totu carrarzada de romasinu, almidha e àteras erbas fiagosas
2.
si aiat carragliatu sas oricras e si aiat tentu sa conca chin sas manos ◊ iscummitu ca ti carraxant is fémmias a usu de musca! ◊ pro carrarzare a isse mi so postu deo in pregiudíssios mannos ◊ aiant carragiau púncias in mesu a s'orruga
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir
Ingresu
to cover
Ispagnolu
tapar,
cubrir
Italianu
coprire,
sommèrgere
Tedescu
bedecken.
cavacài, cavacàre , vrb: acavacai,
cobacare,
cobecai,
cobecare,
copercare,
coperciare,
covacare,
covecare,
covocare,
crobecai,
crobecare,
cropecare,
cuprecare Definitzione
pònnere calecuna cosa coment'e a covecu, po ammontu, in pitzu, e carragiare etotu; girare, furriare una cosa (o a unu) comente si ponet unu covecu, nau in su sensu de dhu bínchere, de dhu cumbínchere a calecuna cosa, fintzes isserrare
Sinònimos e contràrios
acuguzare,
apatigai,
bíncere,
furriai,
inconchinare,
tavacare
/
conchinare,
cumbínchere
| ctr.
iscavacare
Maneras de nàrrere
csn:
èssere covacadu a suore = a una murca de suore, insorau; casu de cuprecare = casu de fàghere a culirzones
Frases
s'isterzu samunadu si covecat a sucutare ◊ a su piatu si ndhe li covecat un'àteru pro muntènnere sa cosa in caentu ◊ daghi che aiant crobecau su baulu, su tziu si est postu a brabulliare
2.
candho falat su ràndhine, covàcadi! ◊ sa pinneta est covacada a bude ◊ fit una domo betza meda e covacada a fenu ◊ su chelu est totu covacadu de nues ◊ sa paghe s'ala betat cavachendhe sas puntas de su male ◊ sas cartzas covacant sas ancas
3.
est própiu cropecadu dae su demóniu! ◊ a chie sisiat, betzu, mannu o minore, che lu covecaiat
4.
sos fizos, mischinos, sunt semper in intro che copercaos!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir,
renverser
Ingresu
to cover,
to overturn
Ispagnolu
tapar,
volcar,
convencer
Italianu
coprire,
capovòlgere,
sopraffare
Tedescu
bedecken,
stürzen,
überwältigen.
cogúzu , nm: cucuzu,
cuguzu Definitzione
totu su chi serbit a cuguzare, ammontare, fintzes a bestire; in su foedhóngiu, cosa nada in cobertantza, chi no si cumprendhet luego; genia de fogighedha o camisa chi portant imbodhigada is granos de una css. ispiga, e fintzes su granu etotu imbodhigau / faedhare in cuguzu = fuedhai in crobetàntzia, de una manera chi no si cumprendhet dereta, de pàrrere una cosa candho est un’àtera
Sinònimos e contràrios
acavannu,
ammuntolzu,
assacarru,
coberta,
cucutzura,
cubutóngiu,
cugutzadorza,
cugutzóngiu,
cuzicura,
incarralzu
/
crobetàntzia
Frases
faghendhe de su letu sa grabbada a coguzu li ponet sa banita, a istèrrere li ponet sa fressada!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couverture,
tout ce qui sert à couvrir
Ingresu
covering
Ispagnolu
cobertura
Italianu
copertura,
tutto ciò che serve a coprire
Tedescu
Decke.
covacúra , nf Definitzione
totu su chi si podet pònnere a covecu, po ammontu a calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
acavannu,
ammantadroxu,
assacarru,
carrarzura,
coberta,
coguzu,
cubutóngiu,
cucutzura,
cugutzadorza
Frases
betare una cosa a covacura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couverture,
tout ce qui sert à couvrir
Ingresu
coverings
Ispagnolu
todo lo que cubre
Italianu
tutto ciò che può servire per coprire
Tedescu
Decke.
cucuciàre , vrb: acuguzare,
cucutare,
cucutzare,
cucuzare,
cuguciare,
cugugiare,
cugutzare,
cuguzare Definitzione
betare a pitzu a cugudhu, po ammontu, pònnere ammontu; foedhandho de sonos fortes, cuare e no lassat intèndhere àteru / cuguzare cosa a unu, a carchi cosa = pònnere ammontu in pitzu
Sinònimos e contràrios
acarragiai,
acavacai,
afianzare,
ammantai,
assacarrare,
cobèrrere,
cutzicare,
imbusciae
| ctr.
iscuguzare
Frases
una néula carca at cuguzadu su campu ◊ in domo bi aiat una fressada de lana pro si cuguzare su note ◊ su nie at cuguzadu onzi logu ◊ sa pinneta fit totu cuguzada a perrones d'élighe ◊ cugúzali una cobertedha a su pitzinnu, no tenzat fritu!
2.
s'uraganu che cuguzat sas boghes de dolore ◊ depent àere àpidu un’impudu lébiu chi però luego aiant cuguzadu cun carchi iscusa (N.Falconi)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir
Ingresu
to cover
Ispagnolu
cubrir,
tapar
Italianu
coprire
Tedescu
decken.
cucutzúra , nf: cucuzura,
cugugiura,
cugutzura,
cuguzura Definitzione
totugantu su chi serbit po carragiare, de ammontu
Sinònimos e contràrios
acavannu,
ammantadroxu,
ammuntolzu,
assacarru,
carralzamenta,
carrarzura,
coguzu,
covacura,
cubutóngiu,
cugutzadorza,
cuzicadura,
cuzicura,
incarralzu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tout ce qui sert à couvrir
Ingresu
covering
Ispagnolu
cobertura
Italianu
tutto ciò che serve per coprire
Tedescu
Decke.
ibregungíre , vrb: ibrigonzire,
ibrigungiri,
irbirgonzire,
irbregungiri,
irbregunzire,
irbrigonzire,
sbregungiri Definitzione
bogare in bregúngia, brigare a unu faendhodhu a bregúngia, de ndhe tènnere bregúngia
Sinònimos e contràrios
abbilgonzare,
abbirgonzire,
afachilare,
atzantarare,
ilvilgonzare,
rividire
Frases
ses andhau a irbregunzire sa bidha!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir de honte
Ingresu
to shame
Ispagnolu
avergonzar,
abochornar
Italianu
svergognare
Tedescu
beschämen.
ilvilgonzàre , vrb: irbirgonzare,
irvirgonzare,
isbirgonzare,
isvirgonzare Definitzione
bogare in bregúngia, brigare, fàere una bregúngia a unu
Sinònimos e contràrios
abbefiare,
abbilgonzare,
abbirgonzire,
afachilare,
ibregungire
2.
pischi mi ponza in vestaglina de terità e fatendhe a bídere bratzos e ancas, ilvilgonzadas?!
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir de honte
Ingresu
to shame
Ispagnolu
avergonzar
Italianu
svergognare
Tedescu
beschämen.
imbruinàre , vrb: improinai,
imprughinare,
impruinai,
impruinare Definitzione
imbrutare de pruine
Sinònimos e contràrios
impioredhare,
impruerinare,
imprugherare
| ctr.
irbruerare,
isprugherare
Frases
is làgrimas mizant de is ogus faendi surcus in is trempas impruinadas ◊ poita is crapitas de cussa genti no s'impruinant mai?
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir de poussière
Ingresu
to cover with dust
Ispagnolu
empolvar
Italianu
impolverare
Tedescu
mit Staub bedecken.
imbruscài, imbruscàre , vrb rfl Definitzione
si narat de s’aera candho si ammontat de nues e in cobertantza de gente puru candho si ofendhet o si primmat o si dha pigat po su malu su chi dhi narant o faent
Sinònimos e contràrios
abbudhonare,
annuai 1,
cuculare
| ctr.
iscrarire,
ispalaciae
2.
su predi si fiat imbruscau intendendi nendi ca s'Evangéliu fiant paristórias
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se couvrir de nuages
Ingresu
to cloud over
Ispagnolu
nublar
Italianu
annuvolare
Tedescu
bewölken.
incannài, incannàre, incannàri , vrb Definitzione
pònnere sa canna (es. a is tamatas po istare artas de terra, o a orrugos acapiaos a s'arremu segau de un'animale); fàere s'incannitzada; fàere cannedhos, imbodhigare (su filu o cosas deasi) in su cannedhu de s'ispola; incamminare, cumenciare?
Sinònimos e contràrios
arraigare
/
incannedhae
/
incannitare
Frases
ma ita nanca at a fai cudhu béciu, ca boit incannau po abarrai istrantaxu?!…
2.
po incannari sa crobitura de sa domu agiudaus totus
5.
ant a incannare su messonzu cun d-una messadolza
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ramer,
couvrir de chaume,
entourer de chaume
Ingresu
to stake
Ispagnolu
encañar,
encanillar
Italianu
incannucciare
Tedescu
mit Rohr umzäunen.