acarragiài, acarralzàre , vrb: acarrarjare,
acarraxai,
acarrexai,
acarrazare Definitzione
ammontare cun calecuna cosa (trastu, terra, àteru) siat po su fritu, o po cuare, difèndhere, po tudare o àteru, fintzes a unu mortu: acarrazare a logos fintzes po ammuntonare cosa a brétiu tanti po dha tènnere
Sinònimos e contràrios
acuguzare,
ammantai,
assacarrare,
carragiare,
cratzai,
imbusciae,
incarralzare
| ctr.
iscarragliare,
iscucuzare
Frases
poita no ti acarràgias asuta de terra, ègua de is seti pratzas?!
2.
ancu ti acarrarjent!
3.
ómine asuriu e cagasutzu, est totu sa vida acarrazandhe dinare!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir
Ingresu
to cover
Ispagnolu
cubrir,
tapar
Italianu
coprire
Tedescu
bedecken.
alimèta , nf: animeta 1,
limeta 1 Definitzione
bículu de tela tètera, bianca nida, pus che àteru a forma cuadrada, de pònnere po ammontare su càlighe naendho sa missa
Terminologia iscientìfica
prdc
Tradutziones
Frantzesu
pale
Ingresu
pall
Ispagnolu
palia
Italianu
palla,
quadrato di téla per coprire il càlice nella méssa
Tedescu
Tuch,
das den Messkelch zudeckt.
ammantài, ammantàre , vrb Definitzione
ammontare cun manta (nau de letu), cun bestimentu, cun àteru (nau de sa persona); si narat fintzes de s'aera chi si carràgiat de nues e de su nie candho est niandho e ponendho pígiu / a. unu mutu = fàere is versos de coberimentu
Sinònimos e contràrios
acaparronare,
acapotare,
acarragiai,
acugudhare,
acuguzare,
cumpannare,
imburrussai,
imbusciae,
incapotai
/
ammantedhai
| ctr.
iscucuzare
/
isclarire,
ispalaciae
Frases
pro dh'ammantare no portant pannos ◊ si at ammantau is genugus cun sa camisa ◊ is feminedhas tocat a dhas avesai de piticas a si ammantai ◊ pro si ammantare cheret unu pizu de fressada ◊ custa petza coenno si ammantat cun agedu o cun binu
2.
is nuis ammantant su celu ◊ su coru est comenti a sa dí: iscurigau e tristu candu si ammantat su soli! ◊ sa pira fit ammantada de frutu ◊ fit frochendhe meda e in pagos minutos at ammantadu su logu ◊ de cantu at própiu meda at ammantau s'istrada de àcua ◊ ammanta su focu!
3.
chena conca non faet a cantare mancu unu mutu, ma chena pes non si podet ammantare su mutu etotu!(P.La Croce)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir,
s'envelopper
Ingresu
to cover,
to wrap oneself
Ispagnolu
cubrir,
cubrirse
Italianu
coprire,
coprirsi
Tedescu
bedecken,
sich bedecken.
ammontàre 1 , vrb: ammuntai,
ammuntare,
ammutare Definitzione
pònnere cosa apitzu po carragiare; nau de su sole, fintzes intrare o cuare in s’orizonte / ammuntare su chelu a trudha = bolli fai una cosa chi… no fait!
Sinònimos e contràrios
ammantai,
cuguzare,
imbusciae,
neulare
/
covacare
| ctr.
iscucuzare,
iscugudhai,
ismuntare
Frases
custa losa ammuntat sos restos de unu frade ◊ fit totu ammuntau in su mantedhu ◊ daghi faghiat fritu si ammuntiat una manta in codhos ◊ sa domita est ammuntada cun téula ◊ sa lughe no si atzendhet pro l'ammuntare! ◊ los at ammuntados s'umbra de una nue ◊ tia Maria si che ammontat s'isciallu e ch'essit ◊ su nie ammontat sa pastura
2.
si nchi ammuntat su soi ◊ s'aera si ammuntat de nues ◊ su runzone fuit ammuntadu de s'assunzighedha ◊ apo a bènnere a ti ammuntare de carignos ◊ una lughe los at ammuntados
Tradutziones
Frantzesu
couvrir
Ingresu
to cover
Ispagnolu
cubrir,
tapar
Italianu
coprire
Tedescu
bedecken.
ammóntu , nm: ammuntu Definitzione
su ammontare; calesiògiat cosa chi serbit po carragiare, a bestire / cotzare sos ammuntos in su letu = pinnigare sos oros a parte de fora, a s'ala de cabita
Sinònimos e contràrios
afiagnu,
ammantu,
assacarru,
carrarzura,
coguzu,
cucutzura,
cugutzadorza
Frases
a su piciochedhu ndhe dhi leat is ammontos po ndhe dhu fàere pesare! ◊ si est imboligau menzus in sos ammuntos e torrau a ormire ◊ a Cristos l'ant postu in sa rughe sen'ammuntu ◊ falaiat su lentore e deo sen'ammuntu! ◊ sa pinneta giughiat s'ammuntu de fenu e sida
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couverture,
tout ce qui sert à couvrir
Ingresu
everything useful to cover
Ispagnolu
ropa
Italianu
tutto ciò che serve per coprire,
vestiàrio
Tedescu
Kleiderbestand.
assacarràre , vrb Definitzione
carragiare bene de o cun ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de pònnere apitzu o carrigare calecuna cosa a tropu
Sinònimos e contràrios
acarragiai,
aciocai,
acuguzare,
assacarronare,
cratzai
/
fizire
| ctr.
iscarragiare
Frases
sa fàuna assacarrat e caentat ◊ assacarrada de lana dormis a sonnu isoltu (Z.Deriu)◊ preparesint una chea, che ponzesint sa morta e l'assacarresint de terra ◊ badhes e montígios si sunt assacarrendhe d'erva ◊ chi s'abba de su batizu l'assacarret de lughe!
2.
malannu chi los assacarret! ◊ malasorte chi lis assacarret sos ossos! ◊ puite dh'azis assacarrada de sale cust'insalada?!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se couvrir davantage
Ingresu
to cover oneself warmly (up)
Ispagnolu
cubrir,
cubrirse bien
Italianu
coprire,
coprirsi mólto
Tedescu
bedecken,
sich gut anziehen.
carragiài, carragiàre, carragliàre , vrb: carrajare,
carralzare,
carrargiare,
carrarjare,
carrarzare,
carraxai,
carrazae Definitzione
ammontare cun calecuna cosa (trastu, orrobba, terra, àteru chi si ponet o arresurtat in pitzu) siat po su fritu, po cuare, po aprigu, difesa, po tudare e àteru
Sinònimos e contràrios
acarragiai,
acuguzare,
ammantai,
assacarrare,
cratzai,
imbusciae,
incarralzare
| ctr.
iscarragiare,
iscuguzare
Frases
su pàrracu intregat su letzolu a su giàcanu e custe carràgliat a Santu Bainzu ◊ su trainu in sa badhe si est drommidu intro de su letu carralzadu de nie ◊ sa leada est totu carrarzada de romasinu, almidha e àteras erbas fiagosas
2.
si aiat carragliatu sas oricras e si aiat tentu sa conca chin sas manos ◊ iscummitu ca ti carraxant is fémmias a usu de musca! ◊ pro carrarzare a isse mi so postu deo in pregiudíssios mannos ◊ aiant carragiau púncias in mesu a s'orruga
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir
Ingresu
to cover
Ispagnolu
tapar,
cubrir
Italianu
coprire,
sommèrgere
Tedescu
bedecken.
cavacài, cavacàre , vrb: acavacai,
cobacare,
cobecai,
cobecare,
copercare,
coperciare,
covacare,
covecare,
covocare,
crobecai,
crobecare,
cropecare,
cuprecare Definitzione
pònnere calecuna cosa coment'e a covecu, po ammontu, in pitzu, e carragiare etotu; girare, furriare una cosa (o a unu) comente si ponet unu covecu, nau in su sensu de dhu bínchere, de dhu cumbínchere a calecuna cosa, fintzes isserrare
Sinònimos e contràrios
acuguzare,
apatigai,
bíncere,
furriai,
inconchinare,
tavacare
/
conchinare,
cumbínchere
| ctr.
iscavacare
Maneras de nàrrere
csn:
èssere covacadu a suore = a una murca de suore, insorau; casu de cuprecare = casu de fàghere a culirzones
Frases
s'isterzu samunadu si covecat a sucutare ◊ a su piatu si ndhe li covecat un'àteru pro muntènnere sa cosa in caentu ◊ daghi che aiant crobecau su baulu, su tziu si est postu a brabulliare
2.
candho falat su ràndhine, covàcadi! ◊ sa pinneta est covacada a bude ◊ fit una domo betza meda e covacada a fenu ◊ su chelu est totu covacadu de nues ◊ sa paghe s'ala betat cavachendhe sas puntas de su male ◊ sas cartzas covacant sas ancas
3.
est própiu cropecadu dae su demóniu! ◊ a chie sisiat, betzu, mannu o minore, che lu covecaiat
4.
sos fizos, mischinos, sunt semper in intro che copercaos!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir,
renverser
Ingresu
to cover,
to overturn
Ispagnolu
tapar,
volcar,
convencer
Italianu
coprire,
capovòlgere,
sopraffare
Tedescu
bedecken,
stürzen,
überwältigen.
cobèrrede, cobèrrere, cobèrri , vrb: cobèrriri,
copèrrere,
cuberri Definitzione
pònnere cosa in pitzu de un'àtera chi no si biat; nau de mascu, de ómine, artzare a pitzu o pònnere in pitzu de sa fémina po dh'improssimare o àteru (e foedhandho de sa fémina si manígiat su matessi vrb.)/ cobèrriri is faltas de un'àteru = cuare sas neghes de s'àteru
Sinònimos e contràrios
acarragiai,
acuguzare,
cuai,
imbusciae
/
cadhicare,
saltiare,
zúchere
| ctr.
iscuguzare
Frases
si coberzant sos chelos de niedhore e pàsidos comintzent sos butios! (G.Ruju)◊ si fiat furriada coberrendusí sa faci ◊ su sèmini dhu coberint de terra cun s'arau o a marra ◊ sa terra si est coberta de erba
2.
su bandhidore brullanu betaiat su bandhu: Totu cudhas chi cherent cobertas andhent a piata!…◊ po cobèrrede a tie mi seo orrovinau!
Terminologia iscientìfica
ssl
Ètimu
ltn.
cooperire
Tradutziones
Frantzesu
monter,
saillir
Ingresu
to cover,
to leap
Ispagnolu
tapar,
cubrir,
montar,
cubrir,
acaballar
Italianu
coprire,
montare
Tedescu
decken,
decken.
cogúzu , nm: cucuzu,
cuguzu Definitzione
totu su chi serbit a cuguzare, ammontare, fintzes a bestire; in su foedhóngiu, cosa nada in cobertantza, chi no si cumprendhet luego; genia de fogighedha o camisa chi portant imbodhigada is granos de una css. ispiga, e fintzes su granu etotu imbodhigau / faedhare in cuguzu = fuedhai in crobetàntzia, de una manera chi no si cumprendhet dereta, de pàrrere una cosa candho est un’àtera
Sinònimos e contràrios
acavannu,
ammuntolzu,
assacarru,
coberta,
cucutzura,
cubutóngiu,
cugutzadorza,
cugutzóngiu,
cuzicura,
incarralzu
/
crobetàntzia
Frases
faghendhe de su letu sa grabbada a coguzu li ponet sa banita, a istèrrere li ponet sa fressada!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couverture,
tout ce qui sert à couvrir
Ingresu
covering
Ispagnolu
cobertura
Italianu
copertura,
tutto ciò che serve a coprire
Tedescu
Decke.
covacúra , nf Definitzione
totu su chi si podet pònnere a covecu, po ammontu a calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
acavannu,
ammantadroxu,
assacarru,
carrarzura,
coberta,
coguzu,
cubutóngiu,
cucutzura,
cugutzadorza
Frases
betare una cosa a covacura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couverture,
tout ce qui sert à couvrir
Ingresu
coverings
Ispagnolu
todo lo que cubre
Italianu
tutto ciò che può servire per coprire
Tedescu
Decke.
cucuciàre , vrb: acuguzare,
cucutare,
cucutzare,
cucuzare,
cuguciare,
cugugiare,
cugutzare,
cuguzare Definitzione
betare a pitzu a cugudhu, po ammontu, pònnere ammontu; foedhandho de sonos fortes, cuare e no lassat intèndhere àteru / cuguzare cosa a unu, a carchi cosa = pònnere ammontu in pitzu
Sinònimos e contràrios
acarragiai,
acavacai,
afianzare,
ammantai,
assacarrare,
cobèrrere,
cutzicare,
imbusciae
| ctr.
iscuguzare
Frases
una néula carca at cuguzadu su campu ◊ in domo bi aiat una fressada de lana pro si cuguzare su note ◊ su nie at cuguzadu onzi logu ◊ sa pinneta fit totu cuguzada a perrones d'élighe ◊ cugúzali una cobertedha a su pitzinnu, no tenzat fritu!
2.
s'uraganu che cuguzat sas boghes de dolore ◊ depent àere àpidu un’impudu lébiu chi però luego aiant cuguzadu cun carchi iscusa (N.Falconi)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir
Ingresu
to cover
Ispagnolu
cubrir,
tapar
Italianu
coprire
Tedescu
decken.
cucutzúra , nf: cucuzura,
cugugiura,
cugutzura,
cuguzura Definitzione
totugantu su chi serbit po carragiare, de ammontu
Sinònimos e contràrios
acavannu,
ammantadroxu,
ammuntolzu,
assacarru,
carralzamenta,
carrarzura,
coguzu,
covacura,
cubutóngiu,
cugutzadorza,
cuzicadura,
cuzicura,
incarralzu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tout ce qui sert à couvrir
Ingresu
covering
Ispagnolu
cobertura
Italianu
tutto ciò che serve per coprire
Tedescu
Decke.