abbiduduídu, abbiduídu , avb Definitzione
cun s'intentzione própriu de fàere una cosa, coment’e biendho o ischindho bene a ue portat su chi si faet
Sinònimos e contràrios
abbididamente
Frases
su male isse lu faghet abbiduduidu, no po ismarru! (G.Ruju)◊ l'at fatu rúere abbiduidu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
consciemment,
intentionnellement
Ingresu
consciously
Ispagnolu
intencionadamente
Italianu
consapevolménte,
intenzionalménte
Tedescu
bewußt,
absichtlich.
arregòrfere , vrb: regòrfere Definitzione
atuare a su chi unu est iss'etotu o est faendho
Sinònimos e contràrios
atoare
Ètimu
ltn.
revolvere
Tradutziones
Frantzesu
être conscient
Ingresu
to become conscious
Ispagnolu
concienciar
Italianu
farsi cosciènte
Tedescu
bewußt werden.
atoàre , vrb: atuai 1,
atuare Definitzione
fàere atentzione e fàere capia de una cosa, pentzare o fintzes fàere pentzare a una cosa o chistione; cunsiderare, carculare, fàere contu de is cosas e chistiones
Sinònimos e contràrios
afetuare,
assagumare,
atinai,
atuire,
cunsentire,
penciai,
supentire
/
ammentare
| ctr.
irbariare
Maneras de nàrrere
csn:
atuare a una cosa = pentzai a una cosa; atuare una cosa a unu = arregordai o nàrriri una cosa a unu a manera de si ndi acatai; atua! = dona atentzioni!, dae tentu!
Frases
una cosa ebbia fit atoandhe bene como: issa cheriat leada in bonas pro l'azuare ◊ si no bi atoas tue chi ses una fémina, a cosas goi, deo prus pagu puru! (M.Danese)◊ bidet sas cosas, ma no bi atuat: in cussu est pessendhe!…◊ sos pisedhos sunt pessendhe a zogare, si no bi lis atuant sos mannos su dovere ◊ atuendhe fis a su chi at nadu su notaju? ◊ ohi, mancu atuendhe bi fia: setzide a bos combidare! ◊ atuabbilu, cussu cumandhu, a babbu tou, no si ndhe irméntighet! ◊ si unu lezet chentza bi atuare no cumprendhet nudha
2.
bastat de pensare a sa mannària de custos terrinos e si podet atuare cantu podent rèndhere
Ètimu
itl.
attuare
Tradutziones
Frantzesu
comprendre par intuition,
réfléchir
Ingresu
to sense,
to be conscious,
to reflect
Ispagnolu
intuir,
ser consciente,
reflexionar
Italianu
intuire,
èssere cosciènte,
riflèttere
Tedescu
intuitiv erkennen,
bewußt sein,
überlegen.
cabósu , agt Definitzione
nau de unu, chi tenet cabu, capia, faendho is cosas, chi giaet atentzione, chi dhas faet bene, cun incuru, chi ischit su chi faet, ite est faendho: si narat fintzes in su sensu de mannu
Sinònimos e contràrios
abbistu,
acabadu,
contipizosu,
fundoriau,
giudisciosu
| ctr.
iscabadu,
iscabiladu
Frases
a su cumandhu mandha a su pitzinnu, za est cabosu! ◊ ite cabosa chi est custa pisedha!…
2.
proite no benis tue a m’iscúdere, chi ses prus cabosu, cantu chi mandhas cussa criadura?!…
Terminologia iscientìfica
ntl
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
diligent
Ingresu
diligent
Ispagnolu
diligente
Italianu
diligènte,
consapévole,
maturo
Tedescu
fleißig,
bewußt.
sapèschere , vrb rfl: assabèschere* Definitzione
su si acatare de is cosas
Sinònimos e contràrios
abbigiare,
assaborire,
saerare,
sapire
Frases
semus cumbintos, chene nos sapèschere, chi semus su chi manicamus e bivimus ◊ chene si ndhe sapèschere ripitint cosas chi fachiant sos mannos ◊ prima de apèrrere ojos, innossente, de vida e morte no ti ses sapéschiu (G.Zichi)
Tradutziones
Frantzesu
percevoir,
apercevoir
Ingresu
to be conscious
Ispagnolu
concienciar
Italianu
èssere consapévole
Tedescu
bewußt sein.
sapíre, sapíri , vrb Definitzione
su si acatare de is cosas, su avèrtere, aferrare o ischire is cosas cun is sentidos (e fintzes solu su ischire, su cumprèndhere): s'impreat cun s'aus. èssere e àere candho est transitivu cun cmpl. ogetu (ma pigat sèmpere su pron. personale de su sugetu, est sempre vrb. prnl.)/ piciocu chi no si sapit = chi no cumprendhet, no arrexonat ca est tropu criadura
Sinònimos e contràrios
abbigiare,
acapassai,
saerare,
sagamare,
sapiare
Frases
bivis in su fogu sentz'e ti sapiri! ◊ est tzegu e no si sapit de nudha ◊ su crabaxu no si ndi est sapiu de tènniri in su tallu unu pegus allenu ◊ surdu che picu, e ite s'at a sapire?! ◊ candho si est sapidu solu, su pisedhu at comintzadu a timire ◊ no si podet isplicare su chi in coro mi sapia ◊ chi mi ndi fuia sapiu iap'a èssiri essiu! ◊ daghi si sapiat segura de no la bídere niunu, l'isganzaiat su risu, a su piciocu ◊ si fit sapia chi su maridu giuchiat sa luna a tónchinu ◊ no nd'apu biu, no mi ndi seu sapiu ◊ no ti sapis chi ses irballendhe?! ◊ comente mi at sapidu assuprindhe est bénnidu a mi abbojare ◊ fostei si sapit de dogna cosa! ◊ candho si aiat sapiu sos duos ómines non los aiat connotos (G.Piga)
Sambenados e Provèrbios
prb:
su dannu peus est a no si sapire
Ètimu
itl.
sapere
Tradutziones
Frantzesu
percevoir,
être conscient,
constater,
se rendre compte
Ingresu
to perceive,
to be conscious,
to ascertain
Ispagnolu
percibir,
ser consciente,
percatarse
Italianu
percepire,
èssere cosciènte,
avvedérsi,
constatare
Tedescu
wahrnehmen,
bewußt sein,
bemerken,
feststellen.
sciènti 1 , agt Definitzione
chi iscít, chi ischit de ischire / s. de…
Sinònimos e contràrios
cabosu
Tradutziones
Frantzesu
conscient
Ingresu
conscious
Ispagnolu
consciente
Italianu
consapévole,
cònscio
Tedescu
bewußt.