abbiduduídu, abbiduídu , avb Definizione
cun s'intentzione própriu de fàere una cosa, coment’e biendho o ischindho bene a ue portat su chi si faet
Sinonimi e contrari
abbididamente
Frasi
su male isse lu faghet abbiduduidu, no po ismarru! (G.Ruju)◊ l'at fatu rúere abbiduidu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
consciemment,
intentionnellement
Inglese
consciously
Spagnolo
intencionadamente
Italiano
consapevolménte,
intenzionalménte
Tedesco
bewußt,
absichtlich.
arregòrfere , vrb: regòrfere Definizione
atuare a su chi unu est iss'etotu o est faendho
Sinonimi e contrari
atoare
Etimo
ltn.
revolvere
Traduzioni
Francese
être conscient
Inglese
to become conscious
Spagnolo
concienciar
Italiano
farsi cosciènte
Tedesco
bewußt werden.
atoàre , vrb: atuai 1,
atuare Definizione
fàere atentzione e fàere capia de una cosa, pentzare o fintzes fàere pentzare a una cosa o chistione; cunsiderare, carculare, fàere contu de is cosas e chistiones
Sinonimi e contrari
afetuare,
assagumare,
atinai,
atuire,
cunsentire,
penciai,
supentire
/
ammentare
| ctr.
irbariare
Modi di dire
csn:
atuare a una cosa = pentzai a una cosa; atuare una cosa a unu = arregordai o nàrriri una cosa a unu a manera de si ndi acatai; atua! = dona atentzioni!, dae tentu!
Frasi
una cosa ebbia fit atoandhe bene como: issa cheriat leada in bonas pro l'azuare ◊ si no bi atoas tue chi ses una fémina, a cosas goi, deo prus pagu puru! (M.Danese)◊ bidet sas cosas, ma no bi atuat: in cussu est pessendhe!…◊ sos pisedhos sunt pessendhe a zogare, si no bi lis atuant sos mannos su dovere ◊ atuendhe fis a su chi at nadu su notaju? ◊ ohi, mancu atuendhe bi fia: setzide a bos combidare! ◊ atuabbilu, cussu cumandhu, a babbu tou, no si ndhe irméntighet! ◊ si unu lezet chentza bi atuare no cumprendhet nudha
2.
bastat de pensare a sa mannària de custos terrinos e si podet atuare cantu podent rèndhere
Etimo
itl.
attuare
Traduzioni
Francese
comprendre par intuition,
réfléchir
Inglese
to sense,
to be conscious,
to reflect
Spagnolo
intuir,
ser consciente,
reflexionar
Italiano
intuire,
èssere cosciènte,
riflèttere
Tedesco
intuitiv erkennen,
bewußt sein,
überlegen.
cabósu , agt Definizione
nau de unu, chi tenet cabu, capia, faendho is cosas, chi giaet atentzione, chi dhas faet bene, cun incuru, chi ischit su chi faet, ite est faendho: si narat fintzes in su sensu de mannu
Sinonimi e contrari
abbistu,
acabadu,
contipizosu,
fundoriau,
giudisciosu
| ctr.
iscabadu,
iscabiladu
Frasi
a su cumandhu mandha a su pitzinnu, za est cabosu! ◊ ite cabosa chi est custa pisedha!…
2.
proite no benis tue a m’iscúdere, chi ses prus cabosu, cantu chi mandhas cussa criadura?!…
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
diligent
Inglese
diligent
Spagnolo
diligente
Italiano
diligènte,
consapévole,
maturo
Tedesco
fleißig,
bewußt.
sapèschere , vrb rfl: assabèschere* Definizione
su si acatare de is cosas
Sinonimi e contrari
abbigiare,
assaborire,
saerare,
sapire
Frasi
semus cumbintos, chene nos sapèschere, chi semus su chi manicamus e bivimus ◊ chene si ndhe sapèschere ripitint cosas chi fachiant sos mannos ◊ prima de apèrrere ojos, innossente, de vida e morte no ti ses sapéschiu (G.Zichi)
Traduzioni
Francese
percevoir,
apercevoir
Inglese
to be conscious
Spagnolo
concienciar
Italiano
èssere consapévole
Tedesco
bewußt sein.
sapíre, sapíri , vrb Definizione
su si acatare de is cosas, su avèrtere, aferrare o ischire is cosas cun is sentidos (e fintzes solu su ischire, su cumprèndhere): s'impreat cun s'aus. èssere e àere candho est transitivu cun cmpl. ogetu (ma pigat sèmpere su pron. personale de su sugetu, est sempre vrb. prnl.)/ piciocu chi no si sapit = chi no cumprendhet, no arrexonat ca est tropu criadura
Sinonimi e contrari
abbigiare,
acapassai,
saerare,
sagamare,
sapiare
Frasi
bivis in su fogu sentz'e ti sapiri! ◊ est tzegu e no si sapit de nudha ◊ su crabaxu no si ndi est sapiu de tènniri in su tallu unu pegus allenu ◊ surdu che picu, e ite s'at a sapire?! ◊ candho si est sapidu solu, su pisedhu at comintzadu a timire ◊ no si podet isplicare su chi in coro mi sapia ◊ chi mi ndi fuia sapiu iap'a èssiri essiu! ◊ daghi si sapiat segura de no la bídere niunu, l'isganzaiat su risu, a su piciocu ◊ si fit sapia chi su maridu giuchiat sa luna a tónchinu ◊ no nd'apu biu, no mi ndi seu sapiu ◊ no ti sapis chi ses irballendhe?! ◊ comente mi at sapidu assuprindhe est bénnidu a mi abbojare ◊ fostei si sapit de dogna cosa! ◊ candho si aiat sapiu sos duos ómines non los aiat connotos (G.Piga)
Cognomi e Proverbi
prb:
su dannu peus est a no si sapire
Etimo
itl.
sapere
Traduzioni
Francese
percevoir,
être conscient,
constater,
se rendre compte
Inglese
to perceive,
to be conscious,
to ascertain
Spagnolo
percibir,
ser consciente,
percatarse
Italiano
percepire,
èssere cosciènte,
avvedérsi,
constatare
Tedesco
wahrnehmen,
bewußt sein,
bemerken,
feststellen.
sciènti 1 , agt Definizione
chi iscít, chi ischit de ischire / s. de…
Sinonimi e contrari
cabosu
Traduzioni
Francese
conscient
Inglese
conscious
Spagnolo
consciente
Italiano
consapévole,
cònscio
Tedesco
bewußt.