Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arrebedhài , vrb: arrepedhae, arrepedhai, arrepedhare Definition fàere fortza po no si lassare dominare; fàere fortza po no pònnere mente Synonyms e antonyms acromai, acumbuai, arrampedhai, arrebbellai*, calchedhare, calchidare, callidare, carcinai, screnciai Sentences sa màchina est arrepedhada e no si resessit a la pònnere in motu 2. chi no arrepedhas, tui no ses cuntentu! ◊ ma càstia custu impiegau arrepedhandu a su chi narat su síndhigu! Translations French offrir de la résistance English to rebel Spanish rebelarse Italian ribellare, far resistènza German sich erheben, Widerstand leisten.

arregortzài , vrb: arregurtzai Definition pònnere iscaza, orrugos de pedra, pedra pitica in is calancas, fossos, buidos, faendho muru, po prènnere, aparigiare Etymon ctl. regalzar Translations French boucher des fissures avec de petits bouts de pierre English to splinter again Spanish encascotar, rellenar Italian riempire con schégge di piètra le fessure dei muri, rinverzare German mit Spänen oder Splittern verstopfen.

arresciòni , nm: arriscioni, arrintzone, arritzone, arritzoni, arruscioni, arrutzoni, erriscioni*, ritzone Definition arritzoni de mata, de terra, de sicu, genia de animaledhu chi si faet sa tana in terra o in buidos de mata, essit solu a denote, portat sa pedhe totu ispinas (foras de sa bentre) e candho dhu tocant si faet a bòcia totu ispinosa a dónnia bandha; genia de animaledhu de mare, tundhu, piticu de sete o oto centímetros, a ispinas longas a dónnia bandha (arritzoni de mari o de tríscia); su primu corgiolu de sa castàngia, totu a ispinas longas; nau in cobertantza, su sutabbídhiu de sa fémina / is partis de un'a. de mari: scroxu, ispina, buca, títulas (oos, solu de s'a. fémina), sidhus (genia de bentosas) Synonyms e antonyms eritu*, ischissone / tzinnea, tzintzinu Idioms csn: intrada de leoni e bessida de arritzoni = fatura de chie si paret de chèrrere o de poder fàghere meda e agabbat a birgonza o no faghet nudha; is arritzonis (de mari) iscolant = perdent sos oos, che lis essint irfatos a brou Sentences dhoi at lèpuris, conillus e arruscionis ◊ portat is pilus círdinus coment'e un'arruscioni Scientific Terminology anra, erinaceus aeuropeus italicus; anb, arbacia pustulosa, paracentrotus lividus, echinus acutus, e. melo, sphaerechinus granularis; rbr Translations French hérisson, hérisson de mer English hedgehog Spanish erizo Italian rìccio, rìccio di mare German Igel, Seeigel.

arrítzu 1 , nm: erritzu 1, ritzu 2 Definition orrughedhu minudu de calecuna cosa, fintzes bículu o tanchedhu de cosa a papare Synonyms e antonyms abighíngiu, brutura, grisu 1, rena, renza, rosca, solla Sentences dogna arritzu ti parit una trai ◊ bis s'arritzu me is ogus de su bixinu ma no su truncu chi portas tui ◊ a pràngiu teneus malloredhus cun ghisau, arritzus de sartitzu e tomatas ◊ in sa símbula no dhui lassàt un'arritzu de pódhini Surnames and Proverbs smb: (S)arritzu Translations French fétu, grain de poussière English speck Spanish pizca Italian brùscolo German Körnchen.

arrómu , nm Definition est su betare frores o erbas o cambos po bellesa Synonyms e antonyms arramadura Sentences ant portau fròngia po arromu ◊ po Corpus Domini andastus a segai arromu e arromastus sa bia Scientific Terminology sntz Etymon srd. Translations French jonchée de fleurs English decking with flowers Spanish el decorar con flores Italian infiorata German Blumenschmückung.

arróscu , nm, nf: arruscu, orrusca, rusca* Definition su pígiu de corgiolu chi abbarrat a su suérgiu apustis bogau su ortigu, corgiolu de is matas Sentences bollu su ortigu cun s'arruscu interu comenti ndi dhu bogant de su truncu de su suérgiu Scientific Terminology rbr Translations French seconde couche externe de l'écorce du chêne-liège English second rind of cork-tree Spanish segunda capa del corcho Italian secónda scòrza del sùghero German die zweite Korkrinde.

arveghínu , agt: berbechinu*, elveghinu, vervechinu Definition chi est de brebè; nau in suspu de unu, chi est tontu o de pagu contu coment'e is brebès, o chi deasi dhu càrculant Synonyms e antonyms irvechinu Sentences su pópulu arveghinu ant de trampare Translations French de brebis English sheep's milk cheese Spanish de oveja Italian pecorino German Schaf…

àrviu , nm: àviu 1 Definition cosa chi si arrennescet a ischire de calecuna chistione; capacidade de pigare is fragos; fintzes marcu, neghe, mància chi abbarrat de calecunu male / pigai àrviu de ccn. cosa = leare oru, chircare de ndh’ischire, bènnere a ischire, pigai s’arrastu Synonyms e antonyms arviedhu, assunta, indíscia, seru, sudhitura / annasu, arrasta Sentences is arrúndilis si pesant a bolai fintzas a candu no intendint àrviu de luna prena ◊ ndi apu inténdiu un'arviedhu a trevessu chi ses isposa ◊ arguai si teniat àrviu de unu nemigu: dhu carriàt finas a dhu fai a chirriolus! 2. s'àxina ocannu tenit àrviu de pesti niedha ◊ su chi fint chirchendhe l'at agatadu su cane cun s'àviu ◊ paret cane de cassa chi at pigau àviu a crachi cosa! Etymon srd. Translations French connaissance, avoir vent de qqch. English inkling Spanish indicios Italian sentóre German Witterung.

asciugàriu , nm: sciugàriu Definition su bene, totu is trastos de sa cojuada noa: istrégiu, trastos, bestimentu, mobbília e àteru Synonyms e antonyms aciva, ammanitzu, pannamenta Etymon spn. axuuar Translations French trousseau de jeune fille English trousseau Spanish ajuar, equipo Italian corrèdo della spòsa German Aussteuer.

assaghinàre , vrb Definition isciúndhere su logu, sa cosa, de saghina, de orrosu Synonyms e antonyms issaghinare, saurrare Etymon srd. Translations French faire devenir humide de rosée English to wet with dew Spanish rociar Italian bagnare di rugiada German mit Tau benetzen.

assainetàre , vrb Definition pònnere sainete, giare sabore bonu a sa cosa de papare Synonyms e antonyms insaboriai | ctr. isaboriare Etymon srd. asainetar Translations French donner de la saveur English to flavour Spanish sazonar, sainetear Italian insaporire German würzen.

assanniàda, assannigàda , nf Definition cropu de sanna Synonyms e antonyms issannada Sentences assanniadas e mossos de sirbone ◊ lassa istare sa figu biculada, ca si bi agatas calchiunu bobboi ndhe podes àere un'assannigada… (B.Mureddu) Etymon srd. Translations French coup de défense English bite with the fangs Spanish colmillazo Italian zannata German Hieb mit den Hauern.

asserilàu , pps, agt: assirilau Definition de asserilare; chi est làngiu meda, nau de porcu chi giughet gremes Synonyms e antonyms lagnu, marriu Translations French infesté de vers, plein de vers English wormy animal Spanish animal verminoso Italian animale verminóso German Tier voller Würmer.

assessoràu , nm Definition parte de un'amministratzione púbblica, cumpartimentu chi pertocat is afàrios, is fainas, is impreos de una matessi genia (es. trebballos e òperas púbblicas, cultura, su personale o àteru) e incàrrigu a chie dhu depet contivigiare Translations French mandat de conseiller English assessorship Spanish concejalía Italian assessorato German Assessorat.

assortàdu , agt: assortau, assultatu Definition bene assortadu, chi tenet bona sorte, bona fortuna, dícia Synonyms e antonyms addiciadu, afoltunadu, auradu, aurosu, diciosu, fadosu, iscofadu, orbau | ctr. irfortunadu, mabassortau Idioms csn: èssere assortadu = bene assortadu, tènnere fortuna; èssere male assortadu = irfortunadu, àere males, dirgràssias mannas Etymon srd. Translations French qui a de la chance English lucky Spanish afortunado Italian fortunato German glücklich.

astoremarínu , nm Definition stori de pisci, de sa púliga, genia de pigione papadore de petza chi faet abbitu in logos de istagnu Scientific Terminology pzn, circus aeruginosus Translations French faucon de marais English duck-hawk Spanish arpella, borní Italian falco di palude German Rohrweihe.

àstua , nf: àstula Definition orrughedhu de linna minore, crutzu e ladu, bogau o segau unu pagu de longu, a isperradura, segandho e iscudendho a segure; genia de naturale de ccn. / àstua de prana = apranadura Synonyms e antonyms alciuza, doladu, gliesca, iscata, isciapa, schedra, taza / naturale Idioms csn: bogai à. de unu truncu, faisí a àstulas; betare s'à. de unu a un'àteru = pigai is difetus de un'àteru; andhare in àstula (nadu de unu) = èssere astulau, irdeortu, pagu atentu faghindhe cosa Sentences àstula negat d'esser de presone, ma su truncu est de veru delincuente (B.Asili) 2. pro s'àstula mala chi at, lu leant totu de lantza e de punta ◊ bae chi già li at betadu, s'àstula de su babbu! Surnames and Proverbs prb: àlbori orrutu, totus dhi bogant àstula Etymon ltn. astula Translations French éclat de bois English splinter Spanish astilla de madera Italian schéggia di légno German Holzsplitter.

atafiaméntu , nm Definition su papare a meda, impresse, papada manna Synonyms e antonyms abbentrada, abbrentosicada, abbrentosichedhada, abbuzada, atatamacada, atatina, isbuserigada Etymon srd. Translations French action de gaver English big-feed Spanish atracón Italian scorpacciata German Fresserei.

ataleschí , cng Definition a tales chi… = a manera chi…, a puntu chi… Sentences avisant sos fideles ataleschí acudant a crésia ◊ a tales chi viva friscu e sanu ◊ onora a su babbu e a sa mama a tales chi bivas tempus meda ◊ si un'istante iscultaias, a tales chi piús no ti ndhe bantes, ti proao in rejones apagantes Translations French de sorte que, afin que English so that Spanish para que Italian talchè, affinchè German so daß, damit.

atèndhere , vrb: atendi, atèndiri, atènnere Definition tènnere contu, giare atentzione a unu trebballu, a una faina, a una persona po su chi dhi podet serbire, fàere faina; fintzes serbire, abbàlere de fàere fortza / pps. aténdhidu / atèndiri de… = sassiare de…, cun…; atendhe!, atendhide! = bai, baxei, faghe, faghide su chi azis de fàghere, no irbies/irbiedas pro me, itl. prego! Synonyms e antonyms achistiri, contifizare, oloire | ctr. irbandhonare, lassai Sentences sas sorres la fint atendhendhe ca aiat tentu unu fizu ◊ bellu grassu cuss'animali: bai ca si atendit! ◊ no podeus atendi mancu custus duus fillus piticus ◊ bazi, atendhide si azis de fàghere! ◊ sos pitzochedhos depent atèndhere in famíllia, puru! ◊ donzunu devet atènnere a sas fainas suas ◊ mi ndi andu ca tengu cosa de atendi 2. cun s'artrosi chi tengu mancu is brutzus mi atendint prus, e is didus a su própiu! 3. is matas po crèsciri de prus tocat a dhas atendi de àcua Etymon itl. attendere Translations French prendre soin, s'occuper de qqn, qqch. English to attend, to look after Spanish atender Italian accudire, dedicarsi, badare a qlcs., a qlc German versorgen, pflegen.