abbacràsta , nf: abbagrasta,
acuagrasta Definition
s'abba chi portat s'olia e chi, candho est mólia, si ndhe iscèberat e si fúliat po chistire s'ógiu límpiu; s'abba de su giodhu, sa chi s’iscèberat faendho su butiru; nau in cobertantza, cosa de pagu valore, machine
Sentences
pro chirriare bene s'ozu dae s'abbagrasta a sos isportinos lis cheret betadu abba budhindhe
2.
tue in conca bi giughes abbagrasta, bellu meu!
Etymon
srd.
Translations
French
eau restante du procéde de préparation des olives
English
water remnants of olives processing
Spanish
oleaza
Italian
àcqua residuata dalla lavorazióne delle olive
German
nach der Bearbeitung von Oliven oder Milchprodukten entstandene Flüssigkeit.
abbandhàre , vrb: abbandhiare Definition
pònnere o lassare abbandha, a una parte (fintzes po chistire)
Synonyms e antonyms
apaltare,
assolae,
chirrare
| ctr.
abbamare,
amedhare,
aunire
Sentences
pro èssere segura cussa cosa cheret abbandhada ◊ daghi sas fozas de su fiore si abbandhant, in tzertas àrbures, abbarrat su frutu ◊ oriolos mannos ant ghiadu sa zente marranera e pro cussu, pesso, sunt tucados abbandhendhe sa preítia chena pore de arguais ◊ abbandhatiche!
Etymon
srd.
Translations
French
mettre de coté,
s'écarter
English
to withdraw to put aside
Spanish
apartar,
poner aparte
Italian
métter da una parte,
appartarsi,
estraniarsi
German
zur Seite legen,
sich zurückziehen.
abbaunzaméntu , nm Definition
su abbaunzare, su imbrutare, ammarciare pruschetotu s'onore
Synonyms e antonyms
intrullamentu
Etymon
srd.
Translations
French
action de troubler
English
turbidity
Spanish
enturbiamiento
Italian
intorbidiménto,
imbrattaménto
German
Trübung,
Beschmutzung.
abbentàda , nf Definition
bentu chi portat fragu pudésciu, fragu meda chi si pigat agiummai coment’e chi siat una nue de bentu; idea, pentzada chi benit a conca; su abbentare, asciutare
Synonyms e antonyms
abbentu,
abburata,
afrusada,
arrancu,
arrasta,
fiacu 1,
pudescioi
/
meleda,
seledu
Sentences
comente colas acurtzu leas s'abbentada de su fragu chi lassat andhare ◊ at bénnidu un'abbentada de pudidore chi no si bi podiat parare! ◊ comente ant picau s'abbentada de su pudiore ant bochinau ispaporicaos
2.
li at bénnidu un'abbentada a conca!…
3.
a custa robba li cheret dadu un'abbentada, ca est ifusta
Etymon
srd.
Translations
French
coup de vent,
fig. vague
English
gust of wind,
stench
Spanish
vaharada,
ventada
Italian
zaffata,
ventata
German
übelriechende Dunstwolke,
Windstoß.
abbétia , nf, nm: abbétiu,
bétia Definition
su istare abbetiandho, repicandho, sighindho a nàrrere una cosa mancari s'àteru niat chi nono o un'àtera cosa; su naturale de s'abbetiosu
Synonyms e antonyms
aputa,
arraghèscia,
arrepedhu,
bicàcara,
condierra,
contumàcia,
ghirta,
profídia,
reota,
repitida,
rochella,
tostorrímine,
tricata
/
abbogu
/
certu
Sentences
fiat nàscia un'abbétia tra issus po sciri chini fut su prus importanti ◊ sciat arrespundi a is abbétias de is Giudeus ◊ Pàulu iat fatu nasci un'abbétia manna tra is Fariseus e is Sadduceus (Atus)◊ totus, a s'abbétiu, allutànt is origas ◊ no fiat cumbintu de su chi dhi at nau e at sighiu s'abbétiu
2.
sa libbertadi permitit a Pinóchiu de fai is contus cun is isbàglius, cun sa disubbidiéntzia, cun s'abbétia ◊ iat pigau s'abbétiu de narri ca fiat de aici
Etymon
srd.
Translations
French
obstination,
prise de bec
English
obstinacy,
squabble
Spanish
testarudez,
terquedad
Italian
caparbietà,
ostinazióne,
battibécco
German
Starrköpfigkeit,
Wortstreit.
abbidamènte , avb: abbididamente,
abbididarmente Definition
coment’e biendho (craru) su chi s'est faendho o chi si bolet fàere, apostadamente, ischindho e bolendho su chi si faet (ctr. de malascigura)
Synonyms e antonyms
abbidentemente,
abbiduduidu,
apostadamente
Sentences
cussa fit mancàntzia fata abbididamente e la depiat pagare ◊ chi si fetat male in fadhina, pro no ischire, si podet cumprèndhere, ma abbididarmente nono! ◊ cussu est dannu fatu abbididarmente, no est irmarru!
Etymon
srd.
Translations
French
en connaissance de cause
English
after due consideration,
deliberately
Spanish
con conocimiento de causa
Italian
a ragion veduta,
deliberataménte
German
nach reiflicher Überlegung.
abbilgonzàre , vrb: abbirgonzare Definition
giare una briga a unu faendhodhu a bregúngia, pigare a befa, fàere a bregúngia /(nadu de ómine) abbirgonzare una fémina = ofèndhere in s'onore, aprofitaresindhe
Synonyms e antonyms
abbàtere,
abbatire,
abbefiare,
abbirgonzire,
afachilare,
atzantarare,
ibregungire,
ilvilgonzare,
rividire
Sentences
pro los iscadhare aiat pessatu de los abbirgontzare dainnantis de totucantos ◊ deo so ómine de campagna e sas féminas bidharesas mi che abbirgonzant, ca narant chi mi leant su fiagu de s'areste! (A.Canalis)
Etymon
srd.
Translations
French
couvrir de honte
English
to shame
Spanish
avergonzar,
abochornar
Italian
svergognare
German
beschämen.
abbizàghe , agt Definition
chi istat abbillu, chi si acatat de totu
Synonyms e antonyms
abbizósicu,
abixanti
Sentences
fit un'ómine abbizaghe e inzeniosu chi podiat agghejare e disatinare ispantamundhos e carravàulas, bentureris e malintragnados (T.Pinna)
Etymon
srd.
Translations
French
qui s'aperçoit de toute chose
English
weary person ??
Spanish
perspicaz
Italian
che si accorge facilménte di tutto
German
umsichtig.
abbuciconài , vrb: buciconare Definition
pigare a bucicones, a cropos de púngiu
Synonyms e antonyms
acatzotai,
apugnigosai,
apuinare,
apunzare,
burtzigare
Sentences
si funt abbuciconaus paribari
Etymon
srd.
Translations
French
donner des coups de poing
English
to punch
Spanish
pegar una piña
Italian
cazzottare
German
mit Fäusten schlagen,
boxen.
abbultzonàdu , pps, agt Definition
de abbultzonare; chi est totu abbugnau
Synonyms e antonyms
acrocongiolau,
becosu,
bumburonau
Translations
French
plein de bosses
English
bumpy
Spanish
lleno de chichones
Italian
bernoccoluto
German
voller Beulen.
aberènza , nf Definition
genia de erruca (e calagasu) chi si papat sa chera de s'abe in is casidhos
Synonyms e antonyms
arrenze,
ramedha,
tanzolu
Scientific Terminology
crp, galleria mellonella
Etymon
srd.
Translations
French
fausse teigne de la cire
English
greater wax moth
Spanish
tiña,
polilla de la cera
Italian
tignòla dell'àrnia,
càmola del miele
German
große Wachsmotte
acaída , nf Definition
sa citia, sa firmada chi unu faet foedhandho
Synonyms e antonyms
cagliada,
cedada,
citida
Etymon
srd.
Translations
French
action de taire
English
action of being silent
Spanish
callada
Italian
atto di tacére
German
Schweigen.
acànta, acànte , avb, prep: acantu,
acranta Definition
a pagu tretu de unu logu, de unu puntu
Synonyms e antonyms
acultu,
afaca,
afúndhiu,
aproba,
issoru,
oràines
/
apunta
/
acantu 3,
inue
| ctr.
aillargu,
atesu
Idioms
csn:
acanta mia, tua, sua, e gai = acurtzu a mie, a tie, a isse; sa domu acanta = sa domo (chi est) acurtzu; gei bolit acanta a… = mancu a paragone a…, est meda menzus de…
Sentences
is bidhas de acanta ◊ fiat acostendimindi acanta coment'e unu serpenti tentadori ◊ deo e tue, solos, in serenu e rassignadu andhare, acantu acantu ambos passamus (F.Sechi)◊ disigiosu ndi seu de ti portai acanta!
2.
baidindi de acanta mia! ◊ sos pastores, candho torrant, ponent sa pinneta acanta tua ◊ mi pòngiu innòi, acanta tua ◊ su pitzinnu curriat a innantis e a segus e poi torraiat acanta de su babbu ◊ deo sola acantu a tie bénnida so che ladra ◊ sas violetas no parent galanas postas acantu de una rosa amena (Cubeddu)◊ portau a tui acanta mia ◊ beni a s’agiudai, acosta acanta nostra!
3.
dh'eis a biri in su logu acanta no iat a depi mai intrai ◊ cussu est unu chi messat acanta no at seminau
4.
cussa picioca at a èssi acranta de cumpriri cun s'istúdiu?! ◊ seo acanta acanta a pèrdere sa passéntzia ◊ est acantu acantu a bènnere ◊ fis acantu a essire unu zigante!
5.
su binu miu mancu acanta dhu bolit a su tuu!
Etymon
itl.
Translations
French
près de
English
near
Spanish
cerca
Italian
vicino,
accanto
German
nahe (Adj.,
Adv.,
Präp.),
in der Nähe.
aciàchidu , nm Definition
css. cosa chi curpit sa salude, dannu, istrobbu mannu
Synonyms e antonyms
mantza,
màrcia,
taca 3
Etymon
spn.
achaque
Translations
French
ennui de santé
English
ailment
Spanish
achaque
Italian
acciacco
German
Gebrechen.
aciapagàni , nm: atzapacanes Definition
aciapa canis, aina po cassare is canes chi no tenent mere, bagamundhos
Scientific Terminology
ans
Etymon
itl.
acchiappacani
Translations
French
employé de la fourrière
English
dogcatcher
Spanish
perrero,
lacero
Italian
accalappiacani
German
Hundefänger.
acínnidu , nm: acinnu,
atzinnu Definition
genia de móvia chi si faet mescamente cun s'ogu o cun sa manu, sa conca, coment’e bolendho nàrrere o inditare calecuna cosa; acinnu est fintzes sa lampada de is lampos atesu chentza chi s'intendhat su tronu
Synonyms e antonyms
acinnira,
ammiada,
chinnida,
cinnu
/
lampada
Sentences
no mi fetas atzinnos ca no isco a tzinnare ◊ dhi fait acínnidu cun su didu a su sartitzu apicau
Etymon
srd.
Translations
French
signe,
cligner de l'oeil
English
nod,
wink
Spanish
ademán,
seña
Italian
cénno,
accénno
German
Zeichen,
Wink.
aciotàda , nf: aciotara,
atzotada Definition
cropu de aciota
Synonyms e antonyms
corriada,
illatigada,
iscorriada,
nerbiada
/
cdh. aciutatura
Sentences
is dis fiant passadas cun lentesa infinia, tochendi is oras e is minutus coment'e aciotadas ◊ candho nos intendhiat alleghendhe in sardu, su mastru nos daiat tres atzotadas
Etymon
srd.
Translations
French
coup de fouet
English
lash
Spanish
azote,
latigazo
Italian
frustata
German
Peitschenhieb.
acíva , nf: atziva Definition
totu is trastos de una cojuada noa
Synonyms e antonyms
asciugàriu,
pannamenta
Sentences
còmpora cantu cheres note e die: arrecadas, collanas e acivas
Etymon
srd.
Translations
French
trousseau de jeune fille
English
trousseau
Spanish
ajuar,
equipo
Italian
corrèdo da spòsa
German
Aussteuer.
acocoàdu , pps, agt: acocoau Definition
de acocoare; chi est pitichedhu de carena, chi paret unu cocoi, unu tzintzigorru, fintzes chi est allorigau che cocoi
Synonyms e antonyms
bàsciu 1,
minoredhu,
pitiarredhedhu
2.
colorus acocoaus gosant tébidu soli
Scientific Terminology
zcrn
Translations
French
petit de taille
English
little
Spanish
bajo,
pequeño
Italian
piccolino
German
klein.
acoítu , avb: acuitu Definition
a coitu, coitandho, de inoghe a pagu tempus, a pag'ora, ma fintzes chitzo
Synonyms e antonyms
allestru,
debresse,
impresse,
luego
Sentences
dae inoghe deo mi ne anno acoitu ◊ cussa cosa si púrdiat acuitu ◊ sa pipia pesat acoitu cummente a sempre
2.
issu crocat e pesat puru acuitu
Etymon
srd.
Translations
French
tout de suite
English
at once
Spanish
enseguida
Italian
sùbito
German
sofort.