Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

arrebedhài , vrb: arrepedhae, arrepedhai, arrepedhare Definitzione fàere fortza po no si lassare dominare; fàere fortza po no pònnere mente Sinònimos e contràrios acromai, acumbuai, arrampedhai, arrebbellai*, calchedhare, calchidare, callidare, carcinai, screnciai Frases sa màchina est arrepedhada e no si resessit a la pònnere in motu 2. chi no arrepedhas, tui no ses cuntentu! ◊ ma càstia custu impiegau arrepedhandu a su chi narat su síndhigu! Tradutziones Frantzesu offrir de la résistance Ingresu to rebel Ispagnolu rebelarse Italianu ribellare, far resistènza Tedescu sich erheben, Widerstand leisten.

arregortzài , vrb: arregurtzai Definitzione pònnere iscaza, orrugos de pedra, pedra pitica in is calancas, fossos, buidos, faendho muru, po prènnere, aparigiare Ètimu ctl. regalzar Tradutziones Frantzesu boucher des fissures avec de petits bouts de pierre Ingresu to splinter again Ispagnolu encascotar, rellenar Italianu riempire con schégge di piètra le fessure dei muri, rinverzare Tedescu mit Spänen oder Splittern verstopfen.

arresciòni , nm: arriscioni, arrintzone, arritzone, arritzoni, arruscioni, arrutzoni, erriscioni*, ritzone Definitzione arritzoni de mata, de terra, de sicu, genia de animaledhu chi si faet sa tana in terra o in buidos de mata, essit solu a denote, portat sa pedhe totu ispinas (foras de sa bentre) e candho dhu tocant si faet a bòcia totu ispinosa a dónnia bandha; genia de animaledhu de mare, tundhu, piticu de sete o oto centímetros, a ispinas longas a dónnia bandha (arritzoni de mari o de tríscia); su primu corgiolu de sa castàngia, totu a ispinas longas; nau in cobertantza, su sutabbídhiu de sa fémina / is partis de un'a. de mari: scroxu, ispina, buca, títulas (oos, solu de s'a. fémina), sidhus (genia de bentosas) Sinònimos e contràrios eritu*, ischissone / tzinnea, tzintzinu Maneras de nàrrere csn: intrada de leoni e bessida de arritzoni = fatura de chie si paret de chèrrere o de poder fàghere meda e agabbat a birgonza o no faghet nudha; is arritzonis (de mari) iscolant = perdent sos oos, che lis essint irfatos a brou Frases dhoi at lèpuris, conillus e arruscionis ◊ portat is pilus círdinus coment'e un'arruscioni Terminologia iscientìfica anra, erinaceus aeuropeus italicus; anb, arbacia pustulosa, paracentrotus lividus, echinus acutus, e. melo, sphaerechinus granularis; rbr Tradutziones Frantzesu hérisson, hérisson de mer Ingresu hedgehog Ispagnolu erizo Italianu rìccio, rìccio di mare Tedescu Igel, Seeigel.

arrítzu 1 , nm: erritzu 1, ritzu 2 Definitzione orrughedhu minudu de calecuna cosa, fintzes bículu o tanchedhu de cosa a papare Sinònimos e contràrios abighíngiu, brutura, grisu 1, rena, renza, rosca, solla Frases dogna arritzu ti parit una trai ◊ bis s'arritzu me is ogus de su bixinu ma no su truncu chi portas tui ◊ a pràngiu teneus malloredhus cun ghisau, arritzus de sartitzu e tomatas ◊ in sa símbula no dhui lassàt un'arritzu de pódhini Sambenados e Provèrbios smb: (S)arritzu Tradutziones Frantzesu fétu, grain de poussière Ingresu speck Ispagnolu pizca Italianu brùscolo Tedescu Körnchen.

arrómu , nm Definitzione est su betare frores o erbas o cambos po bellesa Sinònimos e contràrios arramadura Frases ant portau fròngia po arromu ◊ po Corpus Domini andastus a segai arromu e arromastus sa bia Terminologia iscientìfica sntz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu jonchée de fleurs Ingresu decking with flowers Ispagnolu el decorar con flores Italianu infiorata Tedescu Blumenschmückung.

arróscu , nm, nf: arruscu, orrusca, rusca* Definitzione su pígiu de corgiolu chi abbarrat a su suérgiu apustis bogau su ortigu, corgiolu de is matas Frases bollu su ortigu cun s'arruscu interu comenti ndi dhu bogant de su truncu de su suérgiu Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu seconde couche externe de l'écorce du chêne-liège Ingresu second rind of cork-tree Ispagnolu segunda capa del corcho Italianu secónda scòrza del sùghero Tedescu die zweite Korkrinde.

arveghínu , agt: berbechinu*, elveghinu, vervechinu Definitzione chi est de brebè; nau in suspu de unu, chi est tontu o de pagu contu coment'e is brebès, o chi deasi dhu càrculant Sinònimos e contràrios irvechinu Frases su pópulu arveghinu ant de trampare Tradutziones Frantzesu de brebis Ingresu sheep's milk cheese Ispagnolu de oveja Italianu pecorino Tedescu Schaf…

àrviu , nm: àviu 1 Definitzione cosa chi si arrennescet a ischire de calecuna chistione; capacidade de pigare is fragos; fintzes marcu, neghe, mància chi abbarrat de calecunu male / pigai àrviu de ccn. cosa = leare oru, chircare de ndh’ischire, bènnere a ischire, pigai s’arrastu Sinònimos e contràrios arviedhu, assunta, indíscia, seru, sudhitura / annasu, arrasta Frases is arrúndilis si pesant a bolai fintzas a candu no intendint àrviu de luna prena ◊ ndi apu inténdiu un'arviedhu a trevessu chi ses isposa ◊ arguai si teniat àrviu de unu nemigu: dhu carriàt finas a dhu fai a chirriolus! 2. s'àxina ocannu tenit àrviu de pesti niedha ◊ su chi fint chirchendhe l'at agatadu su cane cun s'àviu ◊ paret cane de cassa chi at pigau àviu a crachi cosa! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu connaissance, avoir vent de qqch. Ingresu inkling Ispagnolu indicios Italianu sentóre Tedescu Witterung.

asciugàriu , nm: sciugàriu Definitzione su bene, totu is trastos de sa cojuada noa: istrégiu, trastos, bestimentu, mobbília e àteru Sinònimos e contràrios aciva, ammanitzu, pannamenta Ètimu spn. axuuar Tradutziones Frantzesu trousseau de jeune fille Ingresu trousseau Ispagnolu ajuar, equipo Italianu corrèdo della spòsa Tedescu Aussteuer.

assaghinàre , vrb Definitzione isciúndhere su logu, sa cosa, de saghina, de orrosu Sinònimos e contràrios issaghinare, saurrare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire devenir humide de rosée Ingresu to wet with dew Ispagnolu rociar Italianu bagnare di rugiada Tedescu mit Tau benetzen.

assainetàre , vrb Definitzione pònnere sainete, giare sabore bonu a sa cosa de papare Sinònimos e contràrios insaboriai | ctr. isaboriare Ètimu srd. asainetar Tradutziones Frantzesu donner de la saveur Ingresu to flavour Ispagnolu sazonar, sainetear Italianu insaporire Tedescu würzen.

assanniàda, assannigàda , nf Definitzione cropu de sanna Sinònimos e contràrios issannada Frases assanniadas e mossos de sirbone ◊ lassa istare sa figu biculada, ca si bi agatas calchiunu bobboi ndhe podes àere un'assannigada… (B.Mureddu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de défense Ingresu bite with the fangs Ispagnolu colmillazo Italianu zannata Tedescu Hieb mit den Hauern.

asserilàu , pps, agt: assirilau Definitzione de asserilare; chi est làngiu meda, nau de porcu chi giughet gremes Sinònimos e contràrios lagnu, marriu Tradutziones Frantzesu infesté de vers, plein de vers Ingresu wormy animal Ispagnolu animal verminoso Italianu animale verminóso Tedescu Tier voller Würmer.

assessoràu , nm Definitzione parte de un'amministratzione púbblica, cumpartimentu chi pertocat is afàrios, is fainas, is impreos de una matessi genia (es. trebballos e òperas púbblicas, cultura, su personale o àteru) e incàrrigu a chie dhu depet contivigiare Tradutziones Frantzesu mandat de conseiller Ingresu assessorship Ispagnolu concejalía Italianu assessorato Tedescu Assessorat.

assortàdu , agt: assortau, assultatu Definitzione bene assortadu, chi tenet bona sorte, bona fortuna, dícia Sinònimos e contràrios addiciadu, afoltunadu, auradu, aurosu, diciosu, fadosu, iscofadu, orbau | ctr. irfortunadu, mabassortau Maneras de nàrrere csn: èssere assortadu = bene assortadu, tènnere fortuna; èssere male assortadu = irfortunadu, àere males, dirgràssias mannas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui a de la chance Ingresu lucky Ispagnolu afortunado Italianu fortunato Tedescu glücklich.

astoremarínu , nm Definitzione stori de pisci, de sa púliga, genia de pigione papadore de petza chi faet abbitu in logos de istagnu Terminologia iscientìfica pzn, circus aeruginosus Tradutziones Frantzesu faucon de marais Ingresu duck-hawk Ispagnolu arpella, borní Italianu falco di palude Tedescu Rohrweihe.

àstua , nf: àstula Definitzione orrughedhu de linna minore, crutzu e ladu, bogau o segau unu pagu de longu, a isperradura, segandho e iscudendho a segure; genia de naturale de ccn. / àstua de prana = apranadura Sinònimos e contràrios alciuza, doladu, gliesca, iscata, isciapa, schedra, taza / naturale Maneras de nàrrere csn: bogai à. de unu truncu, faisí a àstulas; betare s'à. de unu a un'àteru = pigai is difetus de un'àteru; andhare in àstula (nadu de unu) = èssere astulau, irdeortu, pagu atentu faghindhe cosa Frases àstula negat d'esser de presone, ma su truncu est de veru delincuente (B.Asili) 2. pro s'àstula mala chi at, lu leant totu de lantza e de punta ◊ bae chi già li at betadu, s'àstula de su babbu! Sambenados e Provèrbios prb: àlbori orrutu, totus dhi bogant àstula Ètimu ltn. astula Tradutziones Frantzesu éclat de bois Ingresu splinter Ispagnolu astilla de madera Italianu schéggia di légno Tedescu Holzsplitter.

atafiaméntu , nm Definitzione su papare a meda, impresse, papada manna Sinònimos e contràrios abbentrada, abbrentosicada, abbrentosichedhada, abbuzada, atatamacada, atatina, isbuserigada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de gaver Ingresu big-feed Ispagnolu atracón Italianu scorpacciata Tedescu Fresserei.

ataleschí , cng Definitzione a tales chi… = a manera chi…, a puntu chi… Frases avisant sos fideles ataleschí acudant a crésia ◊ a tales chi viva friscu e sanu ◊ onora a su babbu e a sa mama a tales chi bivas tempus meda ◊ si un'istante iscultaias, a tales chi piús no ti ndhe bantes, ti proao in rejones apagantes Tradutziones Frantzesu de sorte que, afin que Ingresu so that Ispagnolu para que Italianu talchè, affinchè Tedescu so daß, damit.

atèndhere , vrb: atendi, atèndiri, atènnere Definitzione tènnere contu, giare atentzione a unu trebballu, a una faina, a una persona po su chi dhi podet serbire, fàere faina; fintzes serbire, abbàlere de fàere fortza / pps. aténdhidu / atèndiri de… = sassiare de…, cun…; atendhe!, atendhide! = bai, baxei, faghe, faghide su chi azis de fàghere, no irbies/irbiedas pro me, itl. prego! Sinònimos e contràrios achistiri, contifizare, oloire | ctr. irbandhonare, lassai Frases sas sorres la fint atendhendhe ca aiat tentu unu fizu ◊ bellu grassu cuss'animali: bai ca si atendit! ◊ no podeus atendi mancu custus duus fillus piticus ◊ bazi, atendhide si azis de fàghere! ◊ sos pitzochedhos depent atèndhere in famíllia, puru! ◊ donzunu devet atènnere a sas fainas suas ◊ mi ndi andu ca tengu cosa de atendi 2. cun s'artrosi chi tengu mancu is brutzus mi atendint prus, e is didus a su própiu! 3. is matas po crèsciri de prus tocat a dhas atendi de àcua Ètimu itl. attendere Tradutziones Frantzesu prendre soin, s'occuper de qqn, qqch. Ingresu to attend, to look after Ispagnolu atender Italianu accudire, dedicarsi, badare a qlcs., a qlc Tedescu versorgen, pflegen.

«« Torra a chircare