Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

umbrài , vrb: umbrare Definitzione betare o fàere umbra, pònnere in s'umbra, pigare umbra: si narat a sa matessi manera de assoliare; ingòllere umbra, assicare coment'e biendho umbra mala, pantumas Sinònimos e contràrios abbabbarrotai, addojare, adumbrai, arreselai, assumbrai | ctr. assoliare Frases un'àrbure de nughe umbraiat sa parada ◊ mi ponzo a umbrare ◊ teniat su meriagu po umbrai is brebeis 2. in s'assolada ísula nostra antiga carestias de abba umbrant su logu ◊ a is gianas unu fundu de tamatas dhis est bastanti po umbrai ◊ s'ebba mea si est umbrada Ètimu ltn. umbrare Tradutziones Frantzesu faire de l'ombre, prendre ombrage Ingresu to overshadow Ispagnolu sombrear Italianu ombrare Tedescu beschatten.

ungàda , nf: ungiada, ungrada Definitzione cropu de unga, de farranca Sinònimos e contràrios frascada, iscarràfiu Frases issos, in logu de sa bona bénnida, si la leant a bicos e ungiadas ◊ ungiadas e ràfios at pigadu! ◊ su gatu mi at donau un'ungrada a faci Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de griffe Ingresu scratch Ispagnolu zarpazo Italianu unghiata Tedescu Krallenhieb.

urósu , agt: aurosu* Definitzione chi tenet bonas uras, chi portat fortuna Sinònimos e contràrios afoltunadu, assortadu, auradu Frases rusignolos e canàrios intonant s'urosu cantu Tradutziones Frantzesu qui a de la chance, qui porte bonheur Ingresu good wish, lucky Ispagnolu que tienetrae buena suerte Italianu augurale, fortunóso Tedescu Glückwunsch.

vavàtza , nf Definitzione sa bandha de aintru de is còscias Terminologia iscientìfica crn Tradutziones Frantzesu partie intérieure de la cuisse Ingresu inside face of the thigh Ispagnolu entrepierna Italianu fàccia interna della còscia Tedescu Innenseite des Oberschenkels.

vinatéri , nm Definitzione bendhiolu de binu Sinònimos e contràrios tzilleràgiu Tradutziones Frantzesu marchand de vin Ingresu wine-seller Ispagnolu vinatero Italianu vinàio Tedescu Weinhändler.

zinzíu , nm, nf: ciciu 1*, zizia 3, ziziu Definitzione orrugu de istrégiu de terra o de ghisu; frorighedhu de campu e fintzes frocu o àtera cosighedha po bellesa / ziziu grogo = caragànciu Sinònimos e contràrios cicia 1, zínzili / ghísciu / fioredhu, zizioli Frases cussu curustu no cúmbidat a nemmos mancari lu facant a zizios! ◊ in su presépiu bi aiat berveghedhas de zinziu 2. sos zizios de su campu cherent abba e sole pro èssere bellos ◊ za si ndhe at postu de zizios e de fetas, cussa!…◊ pintat che zizios totu su chi acatat Tradutziones Frantzesu débris de terre cuite, petite fleur Ingresu shard, small flower Ispagnolu trozos, flor pequeña Italianu còccio, fiorellino Tedescu Scherbe, Blümchen.

zísa , nf: zisu Definitzione bisura, prus che àteru nau sèmpere po assimbígiu: a z. de… = comenta a…, a manera de pàrrere…, a usu de… Sinònimos e contràrios disa, ghisa 1 Frases bi aiat pensadu su tempus a la modellare a cussa zisa ◊ a la mirare benint dae atesu in medas, a zisa de profiscione ◊ cussu est a zisa de fustialvu ◊ est incapotadu a zisa de mammutone ◊ a zisu de marrania ◊ las sutzant a zisu de ampullitas ◊ faedhat a zisa de macu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu en guise de Ingresu like Ispagnolu guisa, modo Italianu a guisa Tedescu wie.

zoronàda , nf: (sa z. = sazoronàda) gerronada* tzorronata, zorronada, zorronata Definitzione die de trebballu; su badàngiu, sa paga, su trebballu de una die Maneras de nàrrere csn: conchistare, lucurare, acapidare, pèrdere sa z. = trabballai po cosa, trabballai po debbadas; andhare o èssere a sa z. = no àere unu triballu fetivu, unu postu, triballare a dies; z. anzena = fata a contu de àtere; fàghere z. bona = trabballai, godangiai meda; fàghere z. = totu su triballu chi si podet fàghere in tempus de una zoronada, triballare chentza pèrdere tempus; cumprire sa z. = fàghere z. manna, triballare totu s'ora chi faghet; essire sa z. = àere zoronada, èssere chircados a triballare; collire sa z. = andai a trabballai, si cumbinat de èssiri circaus; chircare o leare a unu a sa z. = a fàghere triballu a zoronadas Frases mi ndhe andho che operàgiu chi at servidu sa zorronada (A.Casula)◊ su póberu no at àteru aficu si no sa miserina zoronada ◊ acomi tristu a zorronada anzena! ◊ mi fato carchi bruncone de linna candho no mi essit zoronada ◊ collidila, sa zoronada, candho essit! ◊ chircaimus a Fulanu a sa zoronada pro ispilire olia Tradutziones Frantzesu journée de travail Ingresu day Ispagnolu jornada, jornal Italianu giornata Tedescu Arbeitstag, Tagelohn.

zú , nm: giú*, zubu, zuo, zuvu Definitzione loba de boes domaos chi si ponent imparre po tirare su carru, s'arau o àteru / min. zuvitu, pl. zuos Sinònimos e contràrios ciuntu Frases aiat imparatu deretu a cropare su zuvu a su zuvale ◊ sas campanas che las ant antziadas a campanile chin duos zubos totu galavera ◊ su sero est torradu su maridu cun d-unu carru de paza pro su zuo Tradutziones Frantzesu une paire de bœfs Ingresu yoke oxen Ispagnolu yunta de bueyes Italianu còppia di buoi Tedescu Ochsenpaar.

zuncuvémina , nm Definitzione giuncu a tres atzas, a triàngulu Sinònimos e contràrios sènsene Terminologia iscientìfica rba Tradutziones Frantzesu jonc de la famille des cypéracées Ingresu reed Ispagnolu juncia Italianu cìpero Tedescu Zypergras.

zúnta , nf: giunta* Definitzione is manos postas impare cun is pódhighes bene acostios apare coment'e a fàere una conchedha o cíchera a pigare cosa; sa cosa chi cabet in is manos postas deasi Sinònimos e contràrios farrancada Frases dàemi una zunta de méndhula, de olia, de cariasa ◊ leare sa cosa a zuntas ◊ in sa funtana at bufadu s'abba a zuntas ca no bi aiat isterzu a umprire Tradutziones Frantzesu creux de mains Ingresu double-handful Ispagnolu hueco de la mano, almorzada Italianu giumèlla Tedescu zwei Handvoll.

zúra , nf, nm: giua 2, zuru 1 Definitzione orrugu de terrenu cumonale giau a prènnere a ccn.; tretu de terrenu piticu, mescamente po fàere domo; tretu fintzes ananti de domo, in s'orruga, orruga etotu, e a logos fintzes leada, su logu / essire dae z. = (in cobertantza) esagerare Sinònimos e contràrios iscaparrone Frases fint brigandhe binti annos pro una zura 2. sa Comuna at dadu totu zuras de batoschentos metros pro si fraigare sa domo 3. donzunu si mundhat sa zura sua e gai sa carrela abbarrat neta ◊ su sero primu de mesaustu, sos ómines in bidha giughent a codhu in sos zuros piús antigos sos Tres Candhaleris 4. sont ridendhe pro sos istorodhos chi ant intesu, ma totu abbarrat intro de sas zuras de su rispetu Tradutziones Frantzesu lot de terrain Ingresu lot Ispagnolu parcela de terreno Italianu lòtto di terréno Tedescu Parzelle.