Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

tancàda , nf Definitzione su tancare Sinònimos e contràrios serrada 1 | ctr. abbelta Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu clôture, action de fermer Ingresu turn Ispagnolu cierre, cerramiento Italianu serrata Tedescu Schließen.

tantecàntu , cng Definitzione si bit ca… est ladinu chi… : nau coment'e una cosa chi si lassat andhare, chi si cuncedet Sinònimos e contràrios aposici, cantecante, tantetantu, tanti Frases tantecantu su mòrrere est natura: curret che abba in su pendhente sou ◊ no bi andhes, como, tantecantu no serbit a nudha ◊ tantecantu est gai, fintzas si daet a bídere chi nono Tradutziones Frantzesu cela va de soi Ingresu it is plan Ispagnolu está claro que Italianu è evidènte che… Tedescu es versteht sich, daß

tànti , agt, prn, avb, cng: tantis, tantu, tantus Definitzione foedhu chi, postu po agt. o prn., inditat cantidade chentza precisada, ma mescamente nau cun su significau de meda e fintzes in su sensu de su chi dhue bolet o bisòngiat e bastat po calecuna cosa (agt. f. tanta e tanti etotu); postu po avb. inditat tempus meda; cng. intr'e duas propositziones cun valore de cunseguéntzia o fintzes de càusa / min. tantighedhu Sinònimos e contràrios aposici, tantecantu Maneras de nàrrere csn: de tantu in tantu = totora, fatuvatu, dónnia tantis; tantus de…, tanti pro… = isceti pro…, su chi bastat po…; pro tanti ca… = andhe chi…, tantu za…; tanti za!…, tantu za!… = própiu nono! Frases mai colores chin tanti netesa gosi si at bistu ◊ tantis óminis no agiudant sa mulleri ◊ tantis consilleris no boliant cussu ◊ tantis bortas faint aici ◊ de tantas malas sortes no isco a cale nàrrere ohi ◊ is mammas chi no iscínt educai is fillus dhus lassant in sa bia a tanti oras de noti! 2. ti cres ca su tanti de su chervedhu est misurau sicundhe sa buzaca? ◊ triballamus finas a fàghere su tantu ◊ benide a manigare: su tantu bi est pro totugantos ◊ dàemi su tantu chi cheres ◊ a triballare totu s'annu pro un'incunza goi no bi est su tantu ◊ de sa banca ndi bogas su tanti chi podit serbiri ◊ custa chistioni non mi andat tanti a deretu ◊ apu pentzau tanti e mi parit chi non ammanchit nudha ◊ dógnia tanti frimaisí! 3. sa manu fiat essida lébia e lesta tanti chi in tres diis at ispaciau totu ◊ dh'acumpàngiu dèu, tanti depu andai ◊ po tanti ca ses passendu ingunis, brinta a domu de su datori! ◊ sa domu de Tiu Perantoni fut in artu, tantis chi po lompi a pratza sua dhu'iat una pigadedha ◊ tanti zai seo a tretu de mi fàere a isposa!…◊ tantu za est comente naras tue!…◊ tanti gei fiat isceda de mantenni cuada!… (I.Lecca)◊ su babbu no giughiat prus acru de dhu brigare, tanti fut a samunare sa conca a su bestiolu Ètimu ltn. tantus Tradutziones Frantzesu tant de, beaucoup, quantité Ingresu so (much), much, quantity Ispagnolu tanto, cantidad Italianu tanto, quantità Tedescu viel, Menge.

tatalléu , nm Definitzione sa paga chi si giaet a sa dida Sinònimos e contràrios tadaitu, tatajiu Tradutziones Frantzesu mois de nourrice Ingresu wet-nurse's wages Ispagnolu sueldo que se da a las nodrizas Italianu baliàtico Tedescu Ammenlohn.

telefonàda , nf Definitzione su telefonare, foedhada in telèfono Frases innanti de imbiare sa lítera, bos faghet puru una telefonada ◊ apu inténdiu sa telefonada chi at fatu a mulleri mia Tradutziones Frantzesu coup de téléphone Ingresu call (phone) Ispagnolu llamada telefónica Italianu telefonata Tedescu Anruf.

telzibbúcu , nm: terzebbucu, totzibbucu Definitzione pannighedhu a si frobbire in murros papandho Sinònimos e contràrios frebbeucu, pannighedhu, tiagiola, tialledha, tratabbucu / cdh. tuadholu Ètimu itl.l terzebuca Tradutziones Frantzesu serviette de table Ingresu napkin Ispagnolu servilleta Italianu tovagliòlo Tedescu Serviette.

tenòre, tenòri , nm Definitzione càntigu a proa, cuncordu, cussertu, si faet in bàtoro ómines: su chi tumbat e cantat est sa boche, is chi dh'acumpàngiant formant su coro (bassu, contra, mesu boche); genia de boghe de ómine, sa prus arta cantandho Sinònimos e contràrios cuncordu, cuntzertu Terminologia iscientìfica sntz Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu chant choral typique de la Sardaigne, ténor Ingresu typical sardinian choral singing, tenor Ispagnolu canto coral sardo Italianu caratterìstico canto corale sardo, tenóre Tedescu typisch sardischer Choralgesang, Tenor.

tenorósu , agt Definitzione nau de boghe, de tenore, arta, forte Frases de su chi at nau, totu in italianu, no ndhe li apo cumpresu nudha: peroe, arratza de boche tenorosa e arratza de bellu discursu chi at fatu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de ténor Ingresu tenor Ispagnolu de tenor Italianu tenorile Tedescu tenoral.

tènta , nf Definitzione tanti de terrenu, de largària parívile, chi si pigat trebballandho (es. marrandho o arandho, arregollendho olia, messandho e àteru): a logos, fintzes possessu, orrugu de terrenu a bisura longa (corria de terra) Sinònimos e contràrios ràglia, teneca, tula Maneras de nàrrere csn: leare sa t. = comintzare unu tretu largu cantu podet bastare pro unu o cantos sunt triballendhe a fiancu de pare; truncare sa t. = andhàreche a sa tenta de s'àteru a costazu; segadore de t. = messadore a manu de intro, a s'ala de su laore chentza messadu, su chi sestat sa tenta; fàghere una cosa a t. = totu pínniga, a pínnigu, chentza ndhe lassare nudha; bogai sa t. = fàghereche totu su tretu comintzadu; andai a tenta dereta = deretos, chentza fàghere a biraorba, ne a s'andhetorra; pigai, messai totu a una t. = leandho totu sa largúria de su trebballu; t. de orbaci = pannu, telu de o. comente essit de su telàrgiu a bisura de tenta Frases no les sa tenta tropu larga, tzapendhe, ca petzi càtigas su chi faghes! ◊ apenas cumentzàt a orbesci seminàt sa tenta e atacàt a marrai ◊ is ispigadrixis depiant bodhiri s'ispiga e passai s'àcua a is messadoris in sa tenta ◊ si funt in medas sa tenta dha pigant prus larga 2. nci seu artziau a monti a tenta dereta ◊ cussa narat una fàula infatu de s'àtera, nosu faeus biri ca dha creeus e issa sighit a tenta dereta ◊ s'abe si leat s'idatone a tenta chirchendhe sas àrbures Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bande de terrain qu’on peut travailler Ingresu rope walk Ispagnolu porción de terreno que se trabaja Italianu andana Tedescu Schwaden.

tentàlza , nf: tentarza Definitzione pértiga longa de orruo, cambu de orruo totu ispina Sinònimos e contràrios àlamu, lama 1 Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu branche de la ronce Ingresu brier branch Ispagnolu rama de zarza Italianu ramo del róvo Tedescu Zweig des Brombeerstrauches.

tentiédhu , nm: sintziedhu, tintiedhu (su t. = nr. sutintiédhu) Definitzione tzintziedhu, cosa niedha de fumu, a bisura de pruine fine fine, chi faet su fogu mescamente segundhu ite o comente si abbruxat Sinònimos e contràrios fodhine, fumàdigu, mascara, sintziniedhu, titibedhu* Tradutziones Frantzesu suie, noir de fumée Ingresu soot Ispagnolu tizne, hollín Italianu fulìggine, nerofumo Tedescu Ruß.

tentógliu , nm: tentórgiu, tentorju, tentorzu (f.-a) tintógliu Definitzione prus che àteru, vitellu (ma fintzes àteru animale) de duos a tres annos, bonu de domare Sinònimos e contràrios nobedhu, traiscone / anníciu, pudhéricu Frases forte annijat adhae su tentorzu ◊ li aggradaiat a cúrrere a cadhu e pro custu cheriat domare su tentógliu ◊ regollet sa fraschera, sa bértula e si ndhe andhat a cadhu de sa tentorza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bouvillon, taurillon, bête de somme Ingresu steer, young bull Ispagnolu ternero, jumento Italianu giovènco, torèllo, giuménto Tedescu junges Rind, Saumtier.

teróju , nm: tológiu, tolozu, torógiu, torógliu, toroju, torou, torozu Definitzione boghes a meda, a s'istremada, coment'e de lamentu, de dolore, de dannu mannu, de prantu, ma fintzes de murrúngiu sighiu; dolore, dispraxere mannu Sinònimos e contràrios coroju, murrunzu, órulu, tórulu, túnchiu / addorojamentu, addoroju, piantu, tormentu Frases bi est su teroju in domo issoro, no bi at manera de los assussegare ca a su fizu li ghetant sa morte de unu ◊ ohi cun ite tológiu mi che andho!…◊ si pesant a toroju corrighinendhe che boes feridos ◊ ti ant piantu a toroju ◊ si est isfatu in torojos de prantu ◊ at comintzadu a torojos, ohi sa bentre! ohi sa bentre! ◊ a torozu aviant prantu 2. betàdeli a manigare a su porcu, ca est a toroju! ◊ frade tou est a toroju ca a domo sua no bi semus torrados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu déluge de larmes, pleurnicherie Ingresu desperate crying Ispagnolu llanto incontenible Italianu pianto dirótto, piagnistèo Tedescu heftiges Weinen.

terremótu, terremútu , nm Definitzione trémia forte de su terrenu chi, a segundhu, podet fintzes fàere dannu, ndhe faet orrúere is domos e àteras òperas; fintzes moida manna Sinònimos e contràrios tremutu Frases nachi unu terremotu at bisestradu su Giapone ◊ in cue de terremotos no ndhe lis mancat mai ◊ sa Sardigna no est logu de terremotos de timire ◊ custu fiat princípiu de unu terremotu, casi a unu puntu de si distruiri 2. est proindhe a terremutu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu tremblement de terre Ingresu earthquake Ispagnolu terremoto Italianu terremòto Tedescu Erdbeben.

terrénu , agt, nm: terrinu, tirrinu Definitzione de sa Terra; chi est o istat in terra, a paris a terra; tretu largu e longu de terra, terra de propiedade no tanti manna distinta cun làcanas, nau fintzes solu in su sensu de ispàtziu, logu coment'e pígiu de fora, de pitzu, de sa Terra Sinònimos e contràrios terranzu / terra / cdh. tarrenu Maneras de nàrrere csn: (nadu de cosa) esserebbei a terrinu cobertu = a meda, de che cuguzare su terrinu; ingulliresichelu su terrinu = isparèssiri de no dhu pòdiri agatai; terrinu friscu = terra russa in logu ue bi sumit abba, benatzu; terrinu de bogare = logu dortu de bogare a ràllia pro lu pòdere triballare Frases sigomente est ómine terrenu, binchet o perdet, segundhu comente ◊ tra totu meses si pesat màgiu solu fioridu, mese su prus favoridu de sa terrina bellesa ◊ cun boghe prus che terrina cantemus in allegria! 2. est un'aposentedhu terrenu ◊ Cristos est nàschidu in d-un'istalla terrena ◊ nosu tenestis domus terrenas 3. est unu terrenu bonu po seminai a lori ◊ creit fostei ca is terrenus dhus iant a pagai po su chi ballint? ◊ alvatendhe so istadu cun bitelledhos in terrinos cruos ◊ cantu fiocat faghet bene ca intrat abba a su terrinu 4. bi fit s'olia in terra a terrinu cobertu ◊ no lu podent agatare in logu: paret chi si che l'at ingullidu su terrinu… Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu terrain, pièce de terre Ingresu land Ispagnolu terreno, terreno, campo pequeño Italianu terréno, appezzaménto di tèrra, suòlo Tedescu Boden, Grundstück.

terrichèdha , nf Definitzione min. de terra: terrenu piticu, pagu pagu de terra Tradutziones Frantzesu peu de terre Ingresu mould Ispagnolu terreno pequeño Italianu terrìccio Tedescu Bodenkrume.

tiagiòla , nf: tiajola, tiallora, tiaxola, tiazola, tibagiola, tibazola, tivazola Definitzione tiagedha brodada de orrobba bona chi is féminas ponent in conca a mucadore candho ponent su costúmene; orrugu mannu de orrobba po si frobbire is manos, sa cara, samunandhosi; tiagedha pitica chi si ponet in mesa po si frobbire is murros papandho e tiaxola est su pannitzu po ingòllere a sartu pane e ingaúngiu imbodhigaos impare; in ccn. logu tiazola est sa pedhe chi portant asuta de su tzugu pendhe pendhe boes e bacas / niae a tiaxolas mannas = frocare a tàpiles mannos, a froca lada Sinònimos e contràrios macadori / abbamanu / frebbeucu, pannighedhu, telzibbucu, tialledha, tratabbucu / gangule Frases mamma ricamaiat tiazolas 2. pigaisí tiaxola, furtica, tassa e gortedhu e benei a prandi ◊ poni tialla e tiallora, in mesa! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu linge de bain, serviette de table Ingresu napkin, dryer Ispagnolu pañuelo, toalla, servilleta Italianu asciugatóio, tovagliòlo Tedescu Tuch.

ticài , vrb Definitzione nau de frutuàriu, fàere marcu, manciare, guastare, nau de gente ingòllere maladia; a logos nau de s'orrobba, pèrdere colore Sinònimos e contràrios demare, inticae, maciare | ctr. sanai / ilbiadire 2. s'olia ocannu si est totu ticada ◊ si pigais una mata bona, fintzas su frutu suu at a èssi bonu: si pigais una mata ticada fintzas su frutu suu at a èssi ticau (Ev.)◊ cussu apustis de annus emigrau ndi fut torrau a bidha cun cara mala e mesu ticau Tradutziones Frantzesu se remplir de vers Ingresu to rot Ispagnolu agusanarse Italianu bacare Tedescu anbohren.

tidilía , nf, nm: atitillia, tidiria, titilia, titiliu, titillia, titiria, titirria Definitzione (sa t. = nr. "satidilía" e deasi cun totu is var.) istriori de assíchidu o de fritu, genia de trémia chi faet sa carena po assustru o fritu chi at pigau Sinònimos e contràrios acrichidhada, arpilia, astriada, istriore, titifrius, tzutzunida / ispreu Frases su bentu fora faghiat bènnere tidilias de morte (M.A.Seu Deiana)◊ mi ndhe so ischidada a titillias de fritu e arpilada ◊ leadu sempre prus dae tristuras e titirias ti atacas sempre prus a s'ispuntone (L.Castiglia)◊ po titirria sos àlvures restant frimmos e solu su riu murmutat ◊ titilios de fritu mi orpilant sa carena (D.Murru) 2. sa morte li est intrada muitza muitza che tidiria chi abbelenat in beranu sa carena Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frisson de froid Ingresu thrill Ispagnolu escalofrío Italianu brìvido Tedescu Frösteln.

tilimbavuristèra , nf Definitzione genia de matighedha chi ponent po bellesa: innanti de isparare, acabbandho s'ierru, si càrrigat de frore in colore de orrosa e apustis faet una teghighedha cun su sèmene: sa fògia est larga, matuca, agiummai tundha Sinònimos e contràrios pudhedhu Terminologia iscientìfica mt, Cercis siliquastrum Tradutziones Frantzesu arbre de judas Ingresu judas tree Ispagnolu ciclamor Italianu àlbero di Giuda Tedescu Judasbaum.

«« Torra a chircare