Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

tíngiu , nm Definitzione genia de preughedhu chi ponet a is puntas modhes de is matas Terminologia iscientìfica crp Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pou de San josé Ingresu plant louse Ispagnolu piojo de las plantas Italianu pidòcchio delle piante Tedescu Blattlaus.

típa 1 , nf Definitzione taedha de mele, su pane de chera totu buidedhos paríviles, búsciulus, ue s'abe ponet su mele Sinònimos e contràrios arrega, avere, bresca, melarègia Terminologia iscientìfica sbs Tradutziones Frantzesu favus, rayon de miel Ingresu honeycomb Ispagnolu panal Italianu favo Tedescu Honigwabe.

tiràda , nf: tirara, tirata Definitzione su tirare, su tirare a cropu, su fàere a tiradura, a suspidura; tantighedhu de cosa chi si suspit, chi s'ingurtit, e àteru; tretu longu e largu pigau totu pínnigu / t. de pinna = frigada, passada de pinna e singiale iscritu chi lassat a bisura de arraja Sinònimos e contràrios tostada / sutzada / ingullida, tichedhu, tirone / istirada Frases tres amantes pro un'isposa sunt a tiradas de pare ◊ at donau una tirada de funi 2. mi apo fatu una tirata de custas sigaretas ◊ si allughiat su tzigarru e fachiat tiratas longas ◊ est iscurtu, muconosu e a tiradas de nares ◊ at fatu una tirada de binu 3. su camminu fiat una bona tirada ◊ una borta eus fatu una tirara a Bidhexidru in Cincuxentus! 4. arendhe abberiant surcos chi pariant tiradas de pinna Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de tirer Ingresu pull, draw, stretch Ispagnolu tirada Italianu tirata Tedescu Ziehen.

tiràgiu , nm: tirazu Definitzione sa leva noa, sa festa de is de sa leva, sa tzerriada po fàere su servítziu militare Sinònimos e contràrios leva, levada Frases mi ant avisau de andhare a su tirazu ◊ pro su tiràgiu andho a Núoro Ètimu itl. tiraggio Tradutziones Frantzesu passer le conseil de révision Ingresu medical examination for call up Ispagnolu quinta, fiesta de los quintos Italianu vìsita di lèva Tedescu Musterung.

tiravúmmu , nm Definitzione genia de tubbu o canna larga meda (cannone) po ch'essire o bogare su fumu de ue si faet su fogu Sinònimos e contràrios fumajolu Frases is zumineras de is domus portant su tiravummu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu conduit de fumée Ingresu flue Ispagnolu cañón de chimenea Italianu canna fumària Tedescu Rauchfang.

tirgúsa , nf: (sa t. = nr. satirgúsa) trigusa trugusa, turgusa, tzurgusa 1 Definitzione lau de arriu o de cuadhus, o fintzes martutzu de cuadhus, genia de erba chi assimbígiat unu pagu a s'àpiu po sa fògia chi faet, e po cussu dha narant àpiu de arriu puru, e creschet in is errios, in logu chi curret abba: est bona a papare, crua, a insalada puru Sinònimos e contràrios cugusa 1, giúguru 1, giuru 1, satzu 1, tzurvusa, venale 1 Frases sa tirgusa tenet unu sabore forte ◊ totus connoschiabamus e manicabamus sas erbas: garduminzone, trugusa, porru, martutzu, butones de marmarutza… Terminologia iscientìfica rbz, Apium nodiflorum Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu faux cresson de fontaine Ingresu cress Ispagnolu berraza Italianu èrba cannèlla o sedanina d'àcqua Tedescu Wassereppich.

tiristràtza , nm Definitzione tira e istratza, tira e tosta, nau prus che àteru in su sensu de murrúngiu, briga, su istare tirandho donniunu sa cosa a sa parte sua, s'arrexone sua Sinònimos e contràrios atupetada, gherrabiga, repitida Frases sa zente fit a su currente de su tiristratza de su marissallu chin sa sorre de su bandhiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prise de bec Ingresu bickering Ispagnolu discusión Italianu battibécco Tedescu Wortstreit.

titivríos, titivríus , nm: atitivriu Definitzione genia de trémia chi faet sa carena po fritu chi at pigau Sinònimos e contràrios arpilia, astriada, istriore, tidilia Frases a titivrius, a coru frunziu de s'atzíchidu, est passada puru custa Paschixedha (A.Cannas)◊ cun custu titivrius no drommu ◊ tegno fritu e seo a titivrios Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frisson de froid Ingresu shiver Ispagnolu escalofrío Italianu brìvido di fréddo Tedescu Frösteln.

tòrra , avb Definitzione un'àtera borta, àteras bortas Frases beni torra in bratzos mios! ◊ Gesús si arritirat torra a pregai ◊ torra pianghendhe ses?! ◊ bae a bídere, torra, si est bénnidu babbu! ◊ Gesuinu fiat perdendi torra sa gana de papai ◊ torra inoghe ses?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nouvellement, de nouveau Ingresu again Ispagnolu de nuevo, otra vez Italianu nuovaménte, daccapo Tedescu wieder.

tostòre , nm Definitzione su èssere tostau, pruschetotu de su fritu; nau po cumportamentu, manera de fàere abbetiosa, tostorruda; fintzes su aguantare o padire meda Sinònimos e contràrios cidrinori, duresa, tetericore, titirigu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de froid, rigidité, obstination Ingresu frostbite, tenacity, rigidity Ispagnolu aterimiento, tenacidad Italianu assideraménto, rigidità, pertinàcia Tedescu Erfrierung, Starrsinn.

toviadórju , nm Definitzione logu de atóbiu, chi dhue atóbiat gente o cosa Sinònimos e contràrios assortidorzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu point de rencontre, de convergence Ingresu meeting point Ispagnolu lugar de encuentro Italianu punto, luògo di convergènza, di incóntro Tedescu Punkt, Treffpunkt.

tracàza , nf Definitzione chistionu a isciolóriu, chentza contu e chentza cabu Sinònimos e contràrios iscantarúmene Tradutziones Frantzesu propos dénués de fondement Ingresu long and idle talk Ispagnolu parrafada, discurso vano Italianu discórso lungo, inùtile e sènza fondaménto Tedescu lange, unnütze Rede.

tràgiu , nm: traju, trazu 1 Definitzione manera (fintzes moda) de si bestire, manera, betu de fàere; fintzes su chi unu paret a cara, a sa carena Sinònimos e contràrios grabbu, manera, tratu / aerada, bisura Frases ses giòvanu de bellu tràgiu, non feu che a mie ◊ su ghéneru teniat unu bonu traju in su manizu de sas piatzas de carbone ◊ bi at poetes a tràgiu lestru e poetes a tràgiu lenu, cantendhe ◊ su tràgiu est su chi distinghet su poete de palcu 2. chie est cudhe? a su traju mi paret gente nostra! ◊ a su tràgiu assimbillant a su babbu ◊ bidei custos benzendhe, ma de tràgiu no pariant de bidha ◊ custas poesias sunt a trazu de trallallera Ètimu ctl., spn. trajo Tradutziones Frantzesu allure, port, façon de s'habiller Ingresu style, carriage, look Ispagnolu traje, porte Italianu fòggia di vestire, tratto, portaménto Tedescu Tracht, Haltung.

trallàtzu , nm Definitzione odríngiu de trallas po pònnere a unu de punta cun s'àteru Sinònimos e contràrios abbisu 1, concivada, transa Tradutziones Frantzesu complot en vue de semer le désaccord Ingresu intrigue Ispagnolu tejemaneje Italianu macchinazióne per creare disaccòrdo Tedescu Anstiftung.

transilléri , nm, nf: trantzilleri, trantzilloru, trintzillera, trintzilleri, truntzilleri Definitzione unos cantu acàpios postos impare in su derreri de sa sedha, pendhe pendhe, po acapiare, apicare cosa, e fintzes su chintórgiu po acapiare sa sedha etotu a s'animale Sinònimos e contràrios presógliu / apasibi, pendhone Maneras de nàrrere csn: a t. = a gurdoni; portai fangotu a trantzilleris = apicadu a sa sedha; zúchere a ccn. a trantzilloru = portaidhu sempri apicigau avatu (fintzas innamoradu) 2. cussa ti nche ghetat sa dommo, ti nche ghetat, ca no bi cheret su trantzilleri tuo a mantènnere una fémina prena de bíssios! ◊ nara, ma no seghist is trantzilleris meda meda, no! 3. sa superba bogat su frutu a trintzilleris Ètimu spn. trencillo Tradutziones Frantzesu ficelle de la selle Ingresu saddle string Ispagnolu cincha Italianu legàcciolo della sèlla Tedescu Schlaufe.

trastocadúra , nf Definitzione su trastocare, mescamente su fàere un'iscritura falsa Sinònimos e contràrios trassinnadura, trassinnu, trastocu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu contrefaction de signatures Ingresu counterfeit Ispagnolu falsificación Italianu contraffazióne, falsificazióne Tedescu Fälschung.

tratèsa , nf Definitzione su si tratènnere Sinònimos e contràrios biltentu, intertenimentu, intratesa, istallia, stentu Frases in sas musas mi fato tratesa ca sullevu mi sunt in donzi pena (M.Dore)◊ ti che cuas apalas de su monte, ue t'est possíbbile a fàghere tratesa (C.Longu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de rester Ingresu entertainment Ispagnolu el quedarse, entretenimiento Italianu tratteniménto Tedescu Unterhaltung.

trebuléri , agt, nm: treuleri, treguleri Definitzione chi o chie ponet tréulu, pesat burdellu, ponet avolotu Sinònimos e contràrios imprenidore, insulladori, piliseri, supuzadore, supuzeri, triulanu, trobbuscadore Frases a cussa gelosa e tragallera dh'ant annomingiada treulera de professioni! Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agitateur, fauteur de troubles Ingresu instigator Ispagnolu agitador Italianu agitatóre, sobillatóre Tedescu Aufwiegler.

tremizólu , nm, agt: tremuzolu, trimizolu, trummutzolu, trumuzolu, trumuzoru Definitzione nue forte de bentu a molinadura; chi tremet o faet trèmere Sinònimos e contràrios bruxajolu, molione, mommurzolu, momonissa, mummugione, torvellinu, tramúghine, tremuine, trumujone Frases si est pesadu unu tremuine de tremizolos chi no at lassadu téula in copertura ◊ si pesat unu trummutzolu e faet bolare totu sos pratos ◊ si fuit pesau unu tremizolu chi faiat bolare foza, proine e crabeturas 2. ses bolitanne che frocu de lana crébina portadu de una frina tremizola Terminologia iscientìfica tpm Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tourbillon de vent Ingresu whirlwind Ispagnolu torbellino Italianu tùrbine di vènto Tedescu Wirbelwind.

trèta , nf Definitzione brulla, funtzione mala, fata chi ofendhet, dannu, unu pagu coment'e traitoria chi s'àteru no si podet ibertare Sinònimos e contràrios estremagiogu, ingànniu, trampa, trastamèngia / abborrigada Frases su santu est istrammancau po treta de cussus ◊ sa treta de s'incasada pitzigada si dh'iat una fémmia chi dhui aiat me in cussa cambarada ◊ cumandendimí a dedí e a denoti sentza de mi giai mancu unu giantésimu, própiu a imi depiat fai custa treta?! ◊ bollu connosci sa treta cuada chi ndi furat su pani a is fradis mius ◊ mischina, ge no nd'at a fai calincuna treta maba?! ◊ arratza de treta de dhi fai, tui puru, agiummai no torrat in trassa de s'atzíchidu! 2. cun totu custu chi apo tentu de fàghere no apo àpidu sa treta de essire mancu a sa gianna! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu embûche, plaisanterie de mauvais goût Ingresu ambush, bad joke Ispagnolu treta Italianu insìdia, brutto schérzo Tedescu Hinterlist.