Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acostài , vrb: acostare, acostari, acostiae, acostiai, acostiare, acrostiare, acustiare Definitzione acostire, andhare acanta, pònnere prus apresu Sinònimos e contràrios acodie, acoltziare, acosiare, acostire, apresiai, apriodhai, aprobiai | ctr. istesiare Frases Antoni at agatau su prontu de si acostiai a dha fuedhai ◊ bai e acostadí a tzerriai a Bissenti! ◊ a is pipius dhus nant cosa po no si acostari ◊ seus acostiendi a Castedhu, seus giai a Déximu ◊ bollu chi si acosteis, fillus mius! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu approcher (de) Ingresu to draw near Ispagnolu acercar, arrimar Italianu accostare, abbordare, avvicinare Tedescu nähern.

acostíre , vrb Definitzione andhare o bènnere acanta, prus apresu Sinònimos e contràrios acodie, acoltziare, acosiare, acostai, acotziare, apriodhai, aprobiai, aproghilare | ctr. iscostai, istesiare Frases s'àinu acostit su runcu a s'abba, ma no bufat ◊ candho si est acostiu at pigau cropos issu puru ◊ ndhe at acostidu unu margiane ◊ sa festa est acostindho e ti faes su bestire nou ◊ acostidindhe a su fogu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu approcher Ingresu to draw close Ispagnolu acercarse Italianu accostare Tedescu nähern.

astrínghere , vrb Definitzione acapiandho o aguantandho, tirare forte is càbudos o mantènnere istrintu, chi no fatzat giogu, no movat; acostire, bènnere o pònnere prus acanta, in istrintu; foedhandho de cosas de papare, isserrare de su corpus Sinònimos e contràrios afianzare, afíere, isserrare, istrígnere / acoltziare | ctr. illalgare, illascare Frases astringhe a forte su presorzu ca sinono si che torrat a isòrbere! 2. no astringhides a bos combidare? ◊ no astringas a inoghe ca no cherzo! ◊ su babbu si astringhet e li dat dinari ◊ mastru Conzu est astrintu a sa buteca de Pascualinu ◊ no ti astringas a mie! 3. de morisca, de superba, o cosas gai, no ndhe cheret manigadu meda ca astringhent Ètimu ltn. astringere Tradutziones Frantzesu serrer, s'approcher (de) Ingresu to grip, to draw up Ispagnolu estrechar, acercar Italianu strìngere, avvicinare Tedescu zuschnüren, aneinander rücken.

disegnài, disegnàre , vrb: disignai, disignare, disinnare, dissignare, dissinzare Definitzione fàere disegnos, figuras cun calecuna cosa (a pinna, lapis, pinzellu, o àteru); fàere progetos, decídere o cuncordare una cosa Sinònimos e contràrios figurae / cuncordai, festare 2. sos custrintos sunt disinnendhe de mi revudare, a sa betzesa ◊ sas bidhighedhas de acurtzu ant dissinzadu de fàghere una bidha ebbia Tradutziones Frantzesu dessiner Ingresu to draw Ispagnolu dibujar Italianu disegnare Tedescu zeichnen, planen.

filèra 1 , nf: filiera Definitzione conca de prentza; genia de aina po filetare tubbos o àteru de metallu; àtera aina po istirare su filigranu de oro, de prata Sinònimos e contràrios scóliu Terminologia iscientìfica ans Ètimu itl. filiera Tradutziones Frantzesu vis mère, filière, laminoir Ingresu female screw, rolling mill, draw plate Ispagnolu macho de roscar, hilera, laminador Italianu madrevite, trafila, laminatóio Tedescu Gewindemutter, Zieheisen, Röhrenziehring, Walzmaschine.

iscubonàre , vrb: iscuponare Definitzione iscupare, bogare su mustu de sa benatza apustis chi at budhiu unas cantu dies e pònnere in is carradas Sinònimos e contràrios irmustare, iscubare | ctr. incubonare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu décuver Ingresu to draw off wine Ispagnolu desliar Italianu svinare, stinare Tedescu abstechen.

oldinzàre , vrb: ordingiai, ordinzare Definitzione cricare de fàere ccn. cosa, de pònnere apostu, de pònnere impare cosas o gente (fintzes a ingannu) po un'iscopu; odringiai a logos dhu narant po ordire / ordingiai su cuadhu = parai su cuadhu, pònniri is aderetzus a su cuadhu a dhu cuncordai po èssiri prontu a sètziri Sinònimos e contràrios abrontai, altimizare, aprontai, archimingiai, arminzare, cossiminzare, cuncodrai, imminzare, ordimignare Frases e cantas catzas oldinzaiat in cussas costeras s'allegra gioventura!…◊ mi ant tentadu in ora adata, sendhe in chéjia preghendhe: sunt istados ordinzendhe finas chi mi l'ant fata! (C.Marruncheddu)◊ cue si cuaiat s'inimigu pro ordinzare sa note orrore e morte 2. is féminas craminànt, filànt, odringiànt e tessiant Ètimu ltn. *ordiniare Tradutziones Frantzesu concevoir, organiser Ingresu to organize, to draw up plans Ispagnolu proyectar, maquinar Italianu architettare, organizzare Tedescu sich ausdenken, ersinnen, schmieden.

pàta 1 , nf Definitzione su matessi tanti de un'àteru, s'arresurtau oguale a su de s'àteru Sinònimos e contràrios cdh. impata Maneras de nàrrere csn: fàghere p., èssere a p. = èssere patos, àere su matessi tantu (de puntos, de cosa addesumada, e gai); cadhos de pata = cuadhus chi lompint impari, currendi; andai, o fai cosa, pat'apari = paris, totu paris; sos puzones de pata = de sa matessi cria, chi si che bolant paris; pat'apari = fàcia apari Frases amus fatu pata zoghendhe a cartas ◊ sos cadhos a paríglia in serras ponent pata de óbbligu ◊ dae nidu est boladu cun alas de astore lassendhe in d-una in d-una sos puzones de pata in bidatone (A.Dettori)◊ cherimus su riconnoschimentu de su sardu paris e pata cun s'italianu ◊ candho tancamus contos semus a pata 2. duus amigus fiant andaus pata apari a is domus bècias po biri chi dhoi essiant cosas mauas ◊ cudhus duus s’ant contau pata apari su bisu chi ant fatu Tradutziones Frantzesu égalité Ingresu draw Ispagnolu pata, empate Italianu patta Tedescu Unentschieden.

sorteaméntu , nm Definitzione su sorteai, fàere a sorte Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tirage au sort Ingresu draw Ispagnolu sorteo Italianu sortéggio Tedescu Auslosung.

tiràda , nf: tirara, tirata Definitzione su tirare, su tirare a cropu, su fàere a tiradura, a suspidura; tantighedhu de cosa chi si suspit, chi s'ingurtit, e àteru; tretu longu e largu pigau totu pínnigu / t. de pinna = frigada, passada de pinna e singiale iscritu chi lassat a bisura de arraja Sinònimos e contràrios tostada / sutzada / ingullida, tichedhu, tirone / istirada Frases tres amantes pro un'isposa sunt a tiradas de pare ◊ at donau una tirada de funi 2. mi apo fatu una tirata de custas sigaretas ◊ si allughiat su tzigarru e fachiat tiratas longas ◊ est iscurtu, muconosu e a tiradas de nares ◊ at fatu una tirada de binu 3. su camminu fiat una bona tirada ◊ una borta eus fatu una tirara a Bidhexidru in Cincuxentus! 4. arendhe abberiant surcos chi pariant tiradas de pinna Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de tirer Ingresu pull, draw, stretch Ispagnolu tirada Italianu tirata Tedescu Ziehen.

trassài 1 , vrb: trassare 1 Definitzione fàere disegnos, figuras, síngias iscriendho cun calecuna cosa (a pinna, a lapis, a pinzellu, o àteru) Sinònimos e contràrios disegnai, figurae Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu dessiner, tracer Ingresu to draw Ispagnolu dibujar, trazar Italianu disegnare, tracciare Tedescu zeichnen.

umpíre, umpíri , vrb: umprire, umpriri Definitzione pigare cosa intrandho s’istrégiu de prènnere a mesu de sa cosa de pigare Sinònimos e contràrios imbèlghere, orire 1, pienare, úmprere* Frases Tziscu umpit su mustu de sa pica ◊ lea su tatzone, umpri abba dae sa bartza e beta a sos fiores! ◊ fia pigadu a montes cun babbu a umprire a pala ledàmine a sos sacos ◊ àter'e che gai ndhe amus bufadu in tempus de arzola, abba caente umprida a s'isterzu e a su cola cola! ◊ fit umpendhe abba cun sa càtula dai sa cora 2. posta in motu est sa màchina moderna po umpire s'iscàrgiu a su pasteri (L.Zedde)◊ sodhu minore umpit sa búscia Tradutziones Frantzesu puiser Ingresu to fill, to draw Ispagnolu sacar Italianu attìngere, empire Tedescu schöpfen, füllen.