abbàtere , vrb: abbàtiri Definitzione
betare o fuliare a terra; pèrdere de ànimu, fàere pèrdere su coràgiu
Sinònimos e contràrios
abbatire,
abbilgonzare,
isarcare
| ctr.
animai,
audire,
incorai
Frases
ndhe at abbàtidu un'àrbure
2.
si est abbàtidu pro nudha ◊ sa mala fortuna mi abbatit
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
abattre
Ingresu
to pull down
Ispagnolu
abatir
Italianu
abbàttere
Tedescu
niederwerfen.
ifutíre , vrb: irfutire,
sfutiri Definitzione
pigare a befa, leare in giru
Sinònimos e contràrios
cantonare,
irfútere*,
strochillai
Frases
l'ifutiat nèndheli chi tantu no bi resessiat
Tradutziones
Frantzesu
se payer la tête,
se ficher
Ingresu
to pull s.o's leg
Ispagnolu
tomar el pelo
Italianu
sfóttere
Tedescu
aufziehen.
incuíre , vrb Definitzione
torrare agoa, istesiare torrandho incuadas
Sinònimos e contràrios
| ctr.
avansare
Frases
sos lacanantes cherent fraigare acurtzu a sa làcana, ma depent incuire ambos duos, ca depent lassare unu tantu de logu in mesu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
reculer
Ingresu
to pull back,
to degrade
Ispagnolu
retroceder
Italianu
arretrare,
retrocèdere
Tedescu
zurückgehen,
zurückweisen.
irgranzàre , vrb: isgrangiare,
isgranzare,
sgrangiai Definitzione
seberare, bogare su pódhine grussu de sa farra cun su sedatzu largu: est sa primu manu de sa sedatzadura / sedatu de i. = fatu de pilu largu pro sa sedatadura de sa prima manu
Sinònimos e contràrios
grangiai,
ingrangiai,
irghilinzonare
Frases
cun su sedatu russu si leaiat sa farina a l'isgranzare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
séparer le son du froment
Ingresu
to pull bran apart
Ispagnolu
cerner
Italianu
separare la crusca
Tedescu
die Kleie trennen.
isterricràre , vrb: isterrigai,
isterrigare,
isterrigiare,
isterrigrare,
isterrijare,
isterrugiare,
isterrujare Definitzione
betare, istrumpare a terra, crocare istérrios in terra
Sinònimos e contràrios
aterrai,
aterrighinare,
imbrortzinare,
isterricorjare,
isterrighinare,
isterrinai,
istragorzare,
sterrionai
Frases
giòvunus mannus… isterrigaus siant! ◊ in Osposidha bido chimbe ómines isterrujados: a balla los ant fertos che sirbones (C.Mura)◊ sa muzere de su zigante, atachendhe cun grandhe fúria sos soldados de su re, ndh'isterrijeit trinta ses ◊ at agatadu sa pobidha isterrigada in terra che àinu, imbriaga ◊ si est isterrigadu in s'erva ◊ candho pensas de isterrujare su male cun sa vindita, ndhe faghes nàschere un'àteru!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
abattre,
renverser à terre
Ingresu
to lay out,
to pull down
Ispagnolu
derribar,
tumbar
Italianu
abbàttere,
stèndere per tèrra
Tedescu
niederwerfen.
istrampàre , vrb: istrempare,
istrumpai,
istrumpare,
strumpai Definitzione
lassare andhare o betare a terra a unu, una cosa o un'animale a cropu, de botu, cun fortza, su si betare a terra; giogare a istrumpas, a s'istrumpa; atzapulare, iscúdere a ccn. logu; betare a fuliadura, fuliare / istrampare castagna = iscúdere a terra sa castanza àrrida, posta intro de unu sacu, fintzas a essire neta, ispizolada (castagna istrampada = castanza morisca cota a budhidu)
Sinònimos e contràrios
addrabbulai,
addrobbulare,
betae,
iscracare,
istrampoinai,
istrampulare,
rúchere
/
aciapuai
/
imbolare
Frases
iant certau e si fuant istrumpaus in terra ◊ sas cambas de sos funnos istrempaiant a terra cun sonu búitu ◊ aferrat a su pede s'animale e l'istrumpat ◊ no fatas su redossu istrampandhe sos sacos dae dossu! ◊ ndi as istrumpau un'orroli ◊ burrincu afissiau candu movit carriau s'istrumpat ◊ samunendhe s'isterzu, no istrampes sos piatos ca si segant!
2.
fiu istrumpendi cun Giuanni po ci passai s'ora
3.
paret unu contu irmalissiatu, ma dontzi cosa s'istrempat apare chin s'àtera ◊ at istrempau a forte s'isportellitu de su barcone ◊ at picatu su lèpore galu viu e li at istrempatu sa conca a una preta
4.
si no mi lassas passare ti aferro a s'anca e ti che istrampo a mare! ◊ a terra ti che istrampo, mih, si no l'agabbas!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
jeter par terre,
abattre,
s'abattre
Ingresu
to fall heavily,
to pull down
Ispagnolu
derribar
Italianu
buttare a tèrra,
abbàttere,
stramazzare
Tedescu
niederschlagen,
zu Boden werfen.
spollaciài , vrb: spudhaciai Definitzione
nau de cosa téssia, bogare pendhilingiones, filu, trama, coment'e candho no est fatu s'oru ma si faet fintzes apostadamente po ricamare
Sinònimos e contràrios
ilbulzare,
issilare,
istramai,
sfibicitai
Tradutziones
Frantzesu
effiler
Ingresu
to pull threads out,
of
Ispagnolu
deshilar
Italianu
sfilare
Tedescu
ausfasern.
tiràda , nf: tirara,
tirata Definitzione
su tirare, su tirare a cropu, su fàere a tiradura, a suspidura; tantighedhu de cosa chi si suspit, chi s'ingurtit, e àteru; tretu longu e largu pigau totu pínnigu / t. de pinna = frigada, passada de pinna e singiale iscritu chi lassat a bisura de arraja
Sinònimos e contràrios
tostada
/
sutzada
/
ingullida,
tichedhu,
tirone
/
istirada
Frases
tres amantes pro un'isposa sunt a tiradas de pare ◊ at donau una tirada de funi
2.
mi apo fatu una tirata de custas sigaretas ◊ si allughiat su tzigarru e fachiat tiratas longas ◊ est iscurtu, muconosu e a tiradas de nares ◊ at fatu una tirada de binu
3.
su camminu fiat una bona tirada ◊ una borta eus fatu una tirara a Bidhexidru in Cincuxentus!
4.
arendhe abberiant surcos chi pariant tiradas de pinna
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
action de tirer
Ingresu
pull,
draw,
stretch
Ispagnolu
tirada
Italianu
tirata
Tedescu
Ziehen.
tirài , vrb: tirare Definitzione
fàere fortza pigandho calecuna cosa a tragu po dh'acostire o dha portare a sa matessi bandha inue est su chi dha tirat, o fintzes po dha poderare chentza che dha lassare istesiare, po abbarrare istirada, isprata; tènnere o bogare profetu de calecuna cosa, pigare fintzes in su sensu de istagiare, illimpiare, trantzire; iscúdere o acropare cun calecuna cosa, mescamente a isparadura; andhare a una filada, assimbigiare, àere assimbígiu, agatare prus a géniu; fintzes magiare su ferru abbrigau po dh'istirare; fàere sa vísita po sordau (t. in leva)
Sinònimos e contràrios
tostare,
tragai
/
bocare,
leare,
picare
/
andai,
impunnai,
istrizire,
tocai 1
/
istirai
| ctr.
abbambiai 1
Maneras de nàrrere
csn:
tiraisí a una banda = fràngheresi a un'ala; tirai faci a… = tocare o andhare a cara a…; tirai de réxinis = bogare dae fundhu; tirai a frunda, a passígia, a pedra = iscúdere a frundha, tragare a pedra; tirai costeri = fai tiru costeri, costa costa; tirare in leva, a leva = fàghere sa vísita pro andhare a sordadare; tiràresi de lesorja = gherrendhe o brighendhe, bogare sa lepa a púnghere (o fintzas solu a minetare); istare a tira istratza, a tírami tosta, a su tira tira (tiradira), a tira allena = sempri tirendi, a bortas tirendi, a bortas lassendi andai in su sensu de bolli cosa a iscórriu cun is àterus; tirare a longas, a longu = istare tempus meda, fàghere colare su tempus, istentare; tirai su prétziu = circai de fai pagai de prus su chi si bendit (o de dhu pagai prus baratu); tirai unu tanti (mesura) = èssere unu tantu (mesura) mannu, artu, longu e gai; tirai a sorti = fàghere a billetes, a chie tocat tocat; tirai dinais, sa paga, sa pensioni = leare unu tantu de dinari a paga, a pensione; tirai a su bonu, a su malu = pessare a fàghere bene, a fàghere male; tirai bentu = andhare bentu; in galera tirit! = ancu mai!, no mi ndhe importat!, no est nudha! (pro cosa chi si lassat a pèrdere), andai in galera, in sa furca, innoromala (nadu a frastimu); tirare potografias = leare o fàghere fotografias; tiràrendhe unu dépidu = arrennèsciri a si dhu fai pagai; tirai cun… = andhare de acordu, tiraresila de acordu; tirare sos contos = serrare, assardare, fàghere sos contos
Frases
sos pitzinnos li curriant ifatu tirànneli s'issalledhu dae codhos ◊ illàscali su camu a su poledhu, non bi lu tires meta! ◊ si apiligaiat a sos cànnaos de sas campanas tiranne como custu e como cudhu ◊ non potzu tirai is cambas, de s'istrachímini! ◊ lassa: chi nc'est arrutu ingunis ndi dhu tiru dèu! ◊ si tiras a forte segas sa fune ◊ ant postu su tratore a tirare ◊ est nudha su traballu chi ses fadendu… lah chi depiast andai a tirai fà o cíxiri! ◊ tira a tie, su lentolu, ca ndh'est totu inoghe!
2.
cantu tirat, de pensioni, babbu tuu? ◊ tirandi cuss'isbàlliu chi as fatu! ◊ s'autonomia bera incumentzat difendendi cussu chi est nostu de sa dí chi nasceus e chi nemus si ndi podit tirai de pitzus ◊ sa maista portat is temas e Gesuinu si ndi dhus tirat de is manus ◊ si ndi tirat su berretu ◊ dhoi est s'àliga a tirai a marra ◊ su chi ti dat, su póveru che lu tirat dae sa brente
3.
tira addainanti, tue: deo za sigo! ◊ tira de innòi! ◊ faci aundi est tirau? ◊ tiradiche a intro ca ti cómbido! ◊ cussu est tirandu própiu a innòi ◊ funt partius sena de isciri a cali parti si tirai
4.
aferratu su fusile e picata sa méria, si fit aprontatu a tirare a su cane
5.
est unu colori chi tirat a su biancu, a s'asulu ◊ cussu piciocu tirat a sa ratza de su babbu ◊ fizu màsciu tirat a sa mama, fiza fémina a su babbu ◊ sa muzere tirat prus a sa famíllia de su maridu chi no a sa sua etotu
6.
certas dificurtadis indullint is pipius a tirai mali cun s'iscola ◊ sos connados si la tirant meda de acordu ◊ chin issa fint semper a contu apertu: sos contos los tirabant a fine ◊ amminuja sa preda e lassatila in sa corte fintzas chi ti la chircant, e gai che tiras carchi cosa ◊ in custu tir'istratza de passiones, tortos e resones, fint colaos sos annos ◊ custa cosa tirat dexi palmus ◊ mancu mali ca non nci dh'at tirada a longu meda, sa riunioni!
7.
sos de sa leva noa che sunt in Tàtari, oe, tirendhe
Sambenados e Provèrbios
prb:
dónnia àcua tirat a mari
Tradutziones
Frantzesu
tirer,
pencher,
incliner
Ingresu
to pull,
to be inclined
Ispagnolu
tirar,
sacar,
inclinarse,
tender
Italianu
tirare,
trarre,
propèndere
Tedescu
ziehen,
herausziehen,
neigen.
tragài , vrb: tragare Definitzione
pigare a tragu, a tira / fai su traga traga (giogu) = andhare illascinadho cicios
Sinònimos e contràrios
batire,
carrare,
tranguai,
trazare,
trogonai
Maneras de nàrrere
csn:
tragare a crastu, a pedra = iscúdere a crastu; tragare fogu = tzacare, pònnere o apuntai fogu; tragai is cambas caminendi = caminare a pelea
Frases
sa note che tragat su die ◊ no ti fatzas tragai: movidí! ◊ is carrus tragànt linnàmini e craboni de carriai in su trenu ◊ mi lassamu tragai de sa curiosidadi ◊ is piciocas iant tragau giarra a cofas ◊ su tiau nci dh'at tragau a s'inferru ◊ chi dhoi andat su babbu ndi dha tragat peri a tira! ◊ cudhos iscrapones fuint diasi mannos chi no dhos podiat tragare ◊ su binzarzu dh'ant presu cun sagones e tragau a bidha tira tira ◊ si ch'est andhau de domo tragandhosi unu matzucu a ifatu
Ètimu
ltn.
*trahicare
Tradutziones
Frantzesu
tirer,
traîner
Ingresu
to pull,
to tow,
to drag
Ispagnolu
arrastrar
Italianu
tirare,
trainare,
trascinare
Tedescu
ziehen,
schleppen.