abbacràsta , nf: abbagrasta,
acuagrasta Definitzione
s'abba chi portat s'olia e chi, candho est mólia, si ndhe iscèberat e si fúliat po chistire s'ógiu límpiu; s'abba de su giodhu, sa chi s’iscèberat faendho su butiru; nau in cobertantza, cosa de pagu valore, machine
Frases
pro chirriare bene s'ozu dae s'abbagrasta a sos isportinos lis cheret betadu abba budhindhe
2.
tue in conca bi giughes abbagrasta, bellu meu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
eau restante du procéde de préparation des olives
Ingresu
water remnants of olives processing
Ispagnolu
oleaza
Italianu
àcqua residuata dalla lavorazióne delle olive
Tedescu
nach der Bearbeitung von Oliven oder Milchprodukten entstandene Flüssigkeit.
abbaràza , nf: acuaràgia Definitzione
ógiu de trementina, bonu po ammodhigare e iscagiare méngius su vernissu a manera de acivire de prus frigau a pinzellu
Tradutziones
Frantzesu
térébenthine
Ingresu
oil of turpentine
Ispagnolu
aguarrás
Italianu
ràgia,
diluènte
Tedescu
Terpentinöl.
abbentàda , nf Definitzione
bentu chi portat fragu pudésciu, fragu meda chi si pigat agiummai coment’e chi siat una nue de bentu; idea, pentzada chi benit a conca; su abbentare, asciutare
Sinònimos e contràrios
abbentu,
abburata,
afrusada,
arrancu,
arrasta,
fiacu 1,
pudescioi
/
meleda,
seledu
Frases
comente colas acurtzu leas s'abbentada de su fragu chi lassat andhare ◊ at bénnidu un'abbentada de pudidore chi no si bi podiat parare! ◊ comente ant picau s'abbentada de su pudiore ant bochinau ispaporicaos
2.
li at bénnidu un'abbentada a conca!…
3.
a custa robba li cheret dadu un'abbentada, ca est ifusta
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
coup de vent,
fig. vague
Ingresu
gust of wind,
stench
Ispagnolu
vaharada,
ventada
Italianu
zaffata,
ventata
Tedescu
übelriechende Dunstwolke,
Windstoß.
abboàu , pps, agt: abbuau Definitzione
de abboai, abbuai; guastu de sa népide, de s'abbuera, nau de laore
Sinònimos e contràrios
addulliu,
afrachilau,
allampiau,
anneuladu,
calinu,
chiconosu
Frases
su lori est abboau
Tradutziones
Frantzesu
rabougri,
niellé
Ingresu
for a fruit which,
doesn't ripe for excess of heat,
affected by smut
Ispagnolu
atizonado
Italianu
golpato
Tedescu
aufgrund von Hitze ungenügend gereiftes Getreide,
von Brandpilzen befallenes Getreide.
abrúra , nf: avrura Sinònimos e contràrios
abriore,
aspreine,
frigidúmene,
frigilidade,
fritore,
frizidore
2.
aiat mutatu ghitza e, de mal'avrura, aiat incumannatu a Murripintu de iscapare su cane (A.Pau)
Terminologia iscientìfica
tpm
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
âpreté
Ingresu
harshness of weather
Ispagnolu
tiempo destemplado
Italianu
asprézza del tèmpo
Tedescu
rauhes Wetter.
acaída , nf Definitzione
sa citia, sa firmada chi unu faet foedhandho
Sinònimos e contràrios
cagliada,
cedada,
citida
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
action de taire
Ingresu
action of being silent
Ispagnolu
callada
Italianu
atto di tacére
Tedescu
Schweigen.
achipíre, achipíri , vrb Definitzione
fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus
Sinònimos e contràrios
achivire,
aciviri,
acodie
Maneras de nàrrere
csn:
a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri
Frases
chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu
2.
chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia
Ètimu
itl.
accivire
Tradutziones
Frantzesu
faire vite,
travailler efficacement
Ingresu
to get through a big piece of work,
to work with efficacy
Ispagnolu
despachar
Italianu
sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo,
lavorare con efficàcia
Tedescu
leisten,
schaffen.
afallídu , pps, agt: afalliu,
avaliu,
avalliu,
fallidu Definitzione
de afallire; nau de laores e frutuàrios, chi funt guastos, chentza lómpios; nau de un'animale, de ccn., chi est làngiu
Sinònimos e contràrios
bíciu,
caliu
/
afésiu,
scalixiu
| ctr.
líaru
Frases
su trigu est afallidu ◊ is trigus candu si sicant e no funt cumprius ancora funt avalius
Tradutziones
Frantzesu
desséché,
rabougri
Ingresu
fruit which doesn't come to ripeness for an excess of heat
Ispagnolu
zocato,
zorollo
Italianu
afato
Tedescu
verkümmert.
afavàdu , agt: afavau Definitzione
de afavare; immalaidau de sa fae chi at papau; chi est chentza fortzas, arréndhiu coment'e malàidu de afavamentu, chi si est pérdiu de ànimu
Sinònimos e contràrios
afaighedhau
/
cdh. afaatu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
malade,
atteint du favisme
Ingresu
a person which can easily contract the ilness of favism
Ispagnolu
que padece favismo
Italianu
fàbico
Tedescu
Bohnenvergiftung (Fabismus)
afessionàre , vrb: afetzionai,
afetzionare Definitzione
pònnere amore a s'àteru, a calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
amorare,
apegai
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
s'affectionner
Ingresu
to become fond of
Ispagnolu
encariñarse,
apegarse
Italianu
affezionarsi
Tedescu
Zuneigung fassen.
afrísciu , nm Definitzione
su si adatare a su bisóngiu, a un'apretu / po afrísciu = pro netzessidade, pro su bisonzu
Frases
cussa est zente de pagu afrísciu ◊ allà un'afrísciu, ita bregúngia, a isterri totu asusu de su letu po papai!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faculté d'adaptation
Ingresu
spirit of adaptability
Ispagnolu
capacidad de adaptación
Italianu
spìrito di adattaménto
Tedescu
Anpassungsfähigkeit.
aggangrenadúra , nf Definitzione
su cangrenare, su mòrrere de sa carre pudrigandho, faendho in matéria; su inteterare chi si faet po su fritu
Sinònimos e contràrios
cangrena
/
cancaramentu
Terminologia iscientìfica
mld
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gangrène,
rigidité
Ingresu
gangrene,
stiffness deriving from an excess of cold
Ispagnolu
gangrena,
entumecimiento
Italianu
cancrèna,
rigidità articolare da fréddo
Tedescu
Brand,
vor Kälte gestarrte Gelenke.
aggatàda , nf Definitzione
su aggatare, su istrecare
Sinònimos e contràrios
afissa,
strecada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
écrasement
Ingresu
squeeze,
kind of flat bread
Ispagnolu
aplastamiento
Italianu
schiacciata
Tedescu
Quetschen.
aggrillàu , agt Definitzione
nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca
Sinònimos e contràrios
acascabellau,
dengosu,
schinitzosu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
qui est plein de lubies
Ingresu
to be full of whims
Ispagnolu
soliviantado
Italianu
che ha grilli per la tèsta
Tedescu
wer Grillen im Kopf hat.
agiòne , nf: ajona,
ajone,
ajoni Definitzione
genia de lóriga de corria o de pedhe crua chi si ponet a su giuale, in mesu in mesu, po dhue fàere intrare e arrèschere sa punta de sa timona de su carru o de s'arau / furriaisí a un'ajoni = fàgheresi a unu gantzu
Sinònimos e contràrios
alasoni,
bagione 1,
cajone 1,
fatzolu 1,
giussòrgia,
sesúgia
Frases
nosu festis is ajonis cun pedhi de marxani
2.
s'espi si fúrriat a un'ajoni candu cracat, ca pungit e mússiat
Tradutziones
Frantzesu
anneau d'un joug
Ingresu
strip of leather joining the top flail to the handle
Ispagnolu
mediana,
barzón
Italianu
gombina
Tedescu
Lederriemen im Pflugbaum.
agioroscàre , vrb Tradutziones
Frantzesu
se jetter en grondant (chien qui gronde)
Ingresu
jumping of a growling dog with the intention of biting
Ispagnolu
acometer los perros en la caza
Italianu
l'avventarsi del cane ringhiando per mòrdere
Tedescu
sich knurrend auf jdn,
stürzen.
agonía , nf: angonia,
angunia Definitzione
is penas de sa morte, su èssere morindho, sufrimentu, pena; fintzes tocu de campana candho morit ccn.
Sinònimos e contràrios
ispiru
/
cdh. agunia
Frases
at fatu un'istragada agonia ◊ so morzendhe e chentza mòrrere: forsis pena gai istragada no est s'agonia ◊ columba, no ti lebes sentimentu ne in coro ti lighes angonia! (C.Buttu)
Tradutziones
Frantzesu
agonie
Ingresu
pangs of death
Ispagnolu
agonía
Italianu
agonìa
Tedescu
Agonie.
ailànti, ailàntu , nm Definitzione
linna furistera, forte e tostada, genia de mata de s'Austràlia o de s'Àsia
Sinònimos e contràrios
nuxivuristera,
olanda
Terminologia iscientìfica
mtm, Ailanthus altissima
Tradutziones
Frantzesu
ailante
Ingresu
tree of heaven
Ispagnolu
ailanto
Italianu
ailanto
Tedescu
Ailanthusbaum.
aíssu , nm: aito,
aitu Definitzione
su frore de su lidone / mele de aitu = mele ranchitzu, marigosu, su chi s'abe faghet de su fiore de su lidone
Sinònimos e contràrios
eritzàmene pruma 1
Terminologia iscientìfica
rbr
Ètimu
srdn.
Tradutziones
Frantzesu
fleur d'arbousier
Ingresu
the flower of the strawberry-tree
Ispagnolu
flor del madroño
Italianu
fiore del corbézzolo
Tedescu
Blume des Erdbeerbaums.
albúciu , nm Definitzione
s'arraighina grussa chi portat s’abrutzu
Terminologia iscientìfica
rbr
Ètimu
ltn.
albucium
Tradutziones
Frantzesu
bulbe de l'asphodèle
Ingresu
bulb of the asphodel
Ispagnolu
bulbo del asfódelo
Italianu
bulbo dell'asfodèlo
Tedescu
Asphodillzwiebel.