Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbacràsta , nf: abbagrasta, acuagrasta Definition s'abba chi portat s'olia e chi, candho est mólia, si ndhe iscèberat e si fúliat po chistire s'ógiu límpiu; s'abba de su giodhu, sa chi s’iscèberat faendho su butiru; nau in cobertantza, cosa de pagu valore, machine Sentences pro chirriare bene s'ozu dae s'abbagrasta a sos isportinos lis cheret betadu abba budhindhe 2. tue in conca bi giughes abbagrasta, bellu meu! Etymon srd. Translations French eau restante du procéde de préparation des olives English water remnants of olives processing Spanish oleaza Italian àcqua residuata dalla lavorazióne delle olive German nach der Bearbeitung von Oliven oder Milchprodukten entstandene Flüssigkeit.

abbaràza , nf: acuaràgia Definition ógiu de trementina, bonu po ammodhigare e iscagiare méngius su vernissu a manera de acivire de prus frigau a pinzellu Translations French térébenthine English oil of turpentine Spanish aguarrás Italian ràgia, diluènte German Terpentinöl.

abbentàda , nf Definition bentu chi portat fragu pudésciu, fragu meda chi si pigat agiummai coment’e chi siat una nue de bentu; idea, pentzada chi benit a conca; su abbentare, asciutare Synonyms e antonyms abbentu, abburata, afrusada, arrancu, arrasta, fiacu 1, pudescioi / meleda, seledu Sentences comente colas acurtzu leas s'abbentada de su fragu chi lassat andhare ◊ at bénnidu un'abbentada de pudidore chi no si bi podiat parare! ◊ comente ant picau s'abbentada de su pudiore ant bochinau ispaporicaos 2. li at bénnidu un'abbentada a conca!… 3. a custa robba li cheret dadu un'abbentada, ca est ifusta Etymon srd. Translations French coup de vent, fig. vague English gust of wind, stench Spanish vaharada, ventada Italian zaffata, ventata German übelriechende Dunstwolke, Windstoß.

abboàu , pps, agt: abbuau Definition de abboai, abbuai; guastu de sa népide, de s'abbuera, nau de laore Synonyms e antonyms addulliu, afrachilau, allampiau, anneuladu, calinu, chiconosu Sentences su lori est abboau Translations French rabougri, niellé English for a fruit which, doesn't ripe for excess of heat, affected by smut Spanish atizonado Italian golpato German aufgrund von Hitze ungenügend gereiftes Getreide, von Brandpilzen befallenes Getreide.

abrúra , nf: avrura Synonyms e antonyms abriore, aspreine, frigidúmene, frigilidade, fritore, frizidore 2. aiat mutatu ghitza e, de mal'avrura, aiat incumannatu a Murripintu de iscapare su cane (A.Pau) Scientific Terminology tpm Etymon srd. Translations French âpreté English harshness of weather Spanish tiempo destemplado Italian asprézza del tèmpo German rauhes Wetter.

acaída , nf Definition sa citia, sa firmada chi unu faet foedhandho Synonyms e antonyms cagliada, cedada, citida Etymon srd. Translations French action de taire English action of being silent Spanish callada Italian atto di tacére German Schweigen.

achipíre, achipíri , vrb Definition fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus Synonyms e antonyms achivire, aciviri, acodie Idioms csn: a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri Sentences chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu 2. chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia Etymon itl. accivire Translations French faire vite, travailler efficacement English to get through a big piece of work, to work with efficacy Spanish despachar Italian sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo, lavorare con efficàcia German leisten, schaffen.

afallídu , pps, agt: afalliu, avaliu, avalliu, fallidu Definition de afallire; nau de laores e frutuàrios, chi funt guastos, chentza lómpios; nau de un'animale, de ccn., chi est làngiu Synonyms e antonyms bíciu, caliu / afésiu, scalixiu | ctr. líaru Sentences su trigu est afallidu ◊ is trigus candu si sicant e no funt cumprius ancora funt avalius Translations French desséché, rabougri English fruit which doesn't come to ripeness for an excess of heat Spanish zocato, zorollo Italian afato German verkümmert.

afavàdu , agt: afavau Definition de afavare; immalaidau de sa fae chi at papau; chi est chentza fortzas, arréndhiu coment'e malàidu de afavamentu, chi si est pérdiu de ànimu Synonyms e antonyms afaighedhau / cdh. afaatu Etymon srd. Translations French malade, atteint du favisme English a person which can easily contract the ilness of favism Spanish que padece favismo Italian fàbico German Bohnenvergiftung (Fabismus)

afessionàre , vrb: afetzionai, afetzionare Definition pònnere amore a s'àteru, a calecuna cosa Synonyms e antonyms amorare, apegai Etymon itl. Translations French s'affectionner English to become fond of Spanish encariñarse, apegarse Italian affezionarsi German Zuneigung fassen.

afrísciu , nm Definition su si adatare a su bisóngiu, a un'apretu / po afrísciu = pro netzessidade, pro su bisonzu Sentences cussa est zente de pagu afrísciu ◊ allà un'afrísciu, ita bregúngia, a isterri totu asusu de su letu po papai! Etymon srd. Translations French faculté d'adaptation English spirit of adaptability Spanish capacidad de adaptación Italian spìrito di adattaménto German Anpassungsfähigkeit.

aggangrenadúra , nf Definition su cangrenare, su mòrrere de sa carre pudrigandho, faendho in matéria; su inteterare chi si faet po su fritu Synonyms e antonyms cangrena / cancaramentu Scientific Terminology mld Etymon srd. Translations French gangrène, rigidité English gangrene, stiffness deriving from an excess of cold Spanish gangrena, entumecimiento Italian cancrèna, rigidità articolare da fréddo German Brand, vor Kälte gestarrte Gelenke.

aggatàda , nf Definition su aggatare, su istrecare Synonyms e antonyms afissa, strecada Etymon srd. Translations French écrasement English squeeze, kind of flat bread Spanish aplastamiento Italian schiacciata German Quetschen.

aggrillàu , agt Definition nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca Synonyms e antonyms acascabellau, dengosu, schinitzosu Etymon srd. Translations French qui est plein de lubies English to be full of whims Spanish soliviantado Italian che ha grilli per la tèsta German wer Grillen im Kopf hat.

agiòne , nf: ajona, ajone, ajoni Definition genia de lóriga de corria o de pedhe crua chi si ponet a su giuale, in mesu in mesu, po dhue fàere intrare e arrèschere sa punta de sa timona de su carru o de s'arau / furriaisí a un'ajoni = fàgheresi a unu gantzu Synonyms e antonyms alasoni, bagione 1, cajone 1, fatzolu 1, giussòrgia, sesúgia Sentences nosu festis is ajonis cun pedhi de marxani 2. s'espi si fúrriat a un'ajoni candu cracat, ca pungit e mússiat Translations French anneau d'un joug English strip of leather joining the top flail to the handle Spanish mediana, barzón Italian gombina German Lederriemen im Pflugbaum.

agioroscàre , vrb Translations French se jetter en grondant (chien qui gronde) English jumping of a growling dog with the intention of biting Spanish acometer los perros en la caza Italian l'avventarsi del cane ringhiando per mòrdere German sich knurrend auf jdn, stürzen.

agonía , nf: angonia, angunia Definition is penas de sa morte, su èssere morindho, sufrimentu, pena; fintzes tocu de campana candho morit ccn. Synonyms e antonyms ispiru / cdh. agunia Sentences at fatu un'istragada agonia ◊ so morzendhe e chentza mòrrere: forsis pena gai istragada no est s'agonia ◊ columba, no ti lebes sentimentu ne in coro ti lighes angonia! (C.Buttu) Translations French agonie English pangs of death Spanish agonía Italian agonìa German Agonie.

ailànti, ailàntu , nm Definition linna furistera, forte e tostada, genia de mata de s'Austràlia o de s'Àsia Synonyms e antonyms nuxivuristera, olanda Scientific Terminology mtm, Ailanthus altissima Translations French ailante English tree of heaven Spanish ailanto Italian ailanto German Ailanthusbaum.

aíssu , nm: aito, aitu Definition su frore de su lidone / mele de aitu = mele ranchitzu, marigosu, su chi s'abe faghet de su fiore de su lidone Synonyms e antonyms eritzàmene pruma 1 Scientific Terminology rbr Etymon srdn. Translations French fleur d'arbousier English the flower of the strawberry-tree Spanish flor del madroño Italian fiore del corbézzolo German Blume des Erdbeerbaums.

albúciu , nm Definition s'arraighina grussa chi portat s’abrutzu Scientific Terminology rbr Etymon ltn. albucium Translations French bulbe de l'asphodèle English bulb of the asphodel Spanish bulbo del asfódelo Italian bulbo dell'asfodèlo German Asphodillzwiebel.